Τζέιμς Κάγκνεϊ (1899 – 1986) Αμερικανός ηθοποιός αρχικά του θεάτρου κι έπειτα του κινηματογράφου όπου και διέπρεψε

Με τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ στην ταινία Η πόλη του αίματος (1939)

Ο Τζέιμς Φράνσις Κάγκνεϊ ο νεότερος (James Francis Cagney, jr., 17 Ιουλίου 1899 – 30 Μαρτίου 1986) ήταν Αμερικανός ηθοποιός αρχικά του θεάτρου κι έπειτα του κινηματογράφου όπου και διέπρεψε. Παρά το γεγονός ότι έλαβε βραβεία και αναγνώριση για ερμηνείες πολλών διαφορετικών χαρακτήρων, φημίζεται περισσότερο για τους ρόλους στους οποίους υποδυόταν σκληροτράχηλους άνδρες. Το 1999 το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου τον κατέταξε στην 8η θέση στη λίστα με τους 25 μεγαλύτερους σταρ όλων των εποχών.

Ο Τζέιμς Κάγκνεϊ γεννήθηκε στην Νέα Υόρκη και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.

Καριέρα

Στην πρώτη του επαγγελματική συμμετοχή σε θεατρική παράσταση, ο Κάγκνεϊ εμφανίστηκε ντυμένος γυναικεία, αποτελώντας μέλος της χορωδίας της επιθεώρησης του 1919 Every Sailor. Ήταν μόλις 20 χρονών. Συνέχισε μια επιτυχημένη πορεία στο χώρο της επιθεώρησης ως χορευτής και κωμικός και το 1925 έλαβε τον πρώτο του πρωταγωνιστικό ρόλο. Ακολούθησαν επιτυχημένοι ρόλοι στο θέατρο και οι διθυραμβικές κριτικές που έλαβε το 1929 για την ερμηνεία του στο θεατρικό έργο Penny Arcade τον οδήγησαν σε συμβόλαιο 3 εβδομάδων με την εταιρία Warner, έναντι 500 δολαρίων την εβδομάδα προκειμένου να επαναλάβει το ρόλο που ερμήνευσε στο θέατρο. Στη συνέχεια η διάρκεια του συμβολαίου του αυξήθηκε στα 7 χρόνια.

Η έβδομη ταινία του Κάγκνεϊ, το γκανγκστερικό δράμα Ο εχθρός της κοινωνίας (Public Enemy, 1931), όπου υποδύθηκε τον γκάνγκστερ Τομ Πάουερς (ένα ρόλο που είχε αρχικά ανατεθεί στον συμπρωταγωνιστή του Έντουαρντ Γουντς, τον έκανε μεγάλο αστέρα κι η ταινία έγινε μια από τις σημαντικότερες ταινίες της εποχής. Αξιομνημόνευτη ήταν η σκηνή στην οποία ο ηθοποιός έτριψε ένα κομμάτι γκρέιπφρουτ στο πρόσωπο της Αν Ντβόρακ που υποδυόταν τη φιλενάδα του. Το 1935 όντας απογοητευμένος από τους ρόλους που του έδιναν στη Warner, μήνυσε την εταιρία για αθέτηση συμβολαίου και κέρδισε την υπόθεση. Αυτή η διαμάχη αποτέλεσε την αρχή μιας σειράς συγκρούσεων μεταξύ του ηθοποιού και του Τζακ Γουόρνερ, ο οποίος τον αποκαλούσε επαγγελματία αποστάτη. Η νίκη του Κάγκνεϊ στα δικαστήρια αποτέλεσε και την πρώτη ηθοποιού που ερχόταν αντιμέτωπος με το σύστημα των στούντιο. Το 1938 έλαβε την πρώτη του υποψηφιότητα για Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου για την ταινία Κολασμένες ψυχές (Angels With Dirty Faces, 1938), στην οποία υποδυόταν πάλι τον γκάνγκστερ στο πλευρό των Πατ Ο’Μπράιαν, Αν Σέρινταν και Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ. Το 1941 συνεργάστηκε για δεύτερη φορά με τη Μπέτι Ντέιβις στην κωμωδία Η μνηστή εφορτώθη (The Bride Came C.O.D.) κι έπειτα με την Ολίβια Ντε Χάβιλαντ σε μιαν άλλη κωμωδία την ταινία Ο πειρασμός (Strawberry Blondes). Η συμμετοχή του στις δυο αυτές ταινίες τον βοήθησε να απομακρυνθεί για λίγο από το στερεότυπο του γκάνγκστερ. Την επόμενη χρονιά η ερμηνεία του στο βιογραφικό δράμα του Μάικλ Κερτίζ Ο ουρανός της δόξας (Yankee Doodle Dandy, 1942) του χάρισε το Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου.

Με την Μέι Κλαρκ στην περίφημη σκηνή με το γκρέιπφρουτ από την ταινία Ο εχθρός της κοινωνίας (1931)

Στα χρόνια που ακολούθησαν ίδρυσε δική του εταιρία παραγωγής και η πιο αξιόλογη ταινία στην οποία συμμετείχε ήταν η γκανγκστερική περιπέτεια Ο μεγάλος αμαρτωλός (White Heat, 1949). Μετά την τεράστια εμπορική επιτυχία που είχε η ταινία (της οποίας την παραγωγή είχε κάνει η εταιρία Warner) η εταιρία του ηθοποιού χρηματοδότησε την γκαγκστερική ταινία Διά πυρός και σιδήρου (Kiss Tomorrow Goodbye, 1950) που απέτυχε στο Box-Office και που οι κριτικοί συνέκριναν με το Ο μεγάλος αμαρτωλός. Η εταιρία του Κάγκνεϊ έκλεισε το 1952. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’50 ο Κάγκνεϊ συμμετείχε στις ταινίες: Αγάπα με ή άφησέ με (Love me or Leave me, 1955) (που του χάρισε την τρίτη υποψηφιότητα για Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου) και Μίστερ Ρόμπερτς (Mister Roberts, 1955) και το 1961 μετά την επιτυχημένη του συμμετοχή στην ταινία του Μπίλι Γουάιλντερ Ένα… Δυο… Τρία… (One, Two, Three) αποσύρθηκε από τα κινηματογραφικά δρώμενα για 21 περίπου χρόνια.

Ύστερα χρόνια, θάνατος, βραβεύσεις και υστεροφημία

Επέστρεψε στον κινηματογράφο το 1981, κυρίως για να βοηθήσει την αποκατάσταση από εγκεφαλικό επεισόδιο το οποίο υπέστη, κρατώντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία του Μίλος Φόρμαν Ragtime. Ο ηθοποιός πέθανε το 1986 από καρδιακή προσβολή. Υπήρξε παντρεμένος με τη χορεύτρια Φράνσις Βέρνον για 64 χρόνια, από το 1922 μέχρι και το θάνατό του.

Ο Κάγκνεϊ πέρα από το Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου που έλαβε το 1942, βραβεύτηκε και με βραβείο προσφοράς στην 7η τέχνη από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου το 1974 και ήταν ο πρώτος ηθοποιός στην ιστορία του θεσμού που έλαβε αυτή την τιμή. Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ δήλωσε κάποτε ότι ο Τζέιμς Κάγκνεϊ ήταν ένας από τους αγαπημένους του ηθοποιούς ενώ ο Όρσον Γουέλς τον αποκάλεσε τον μεγαλύτερο ηθοποιό που βρέθηκε ποτέ μπροστά από την κάμερα.

Φιλμογραφία

Περαιτέρω Ανάγνωση

• Cagney, James (2005) [1976]. Cagney by Cagney. Doubleday. ISBN 0-385-52026-3.
• Gallagher, Brian. «Some Historical Reflections on the Paradoxes of Stardom in the American Film Industry, 1910–1960: Part Six». Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2008.
• McCabe, John (2002). Cagney (Paperback έκδοση). London: Aurum Press. ISBN 1854108336.
• McGilligan, Patrick (1975). Cagney: The Actor as Auteur. New York: A. S. Barnes and Co., Inc. ISBN 0-498-01462-2.
• Warren, Doug· Cagney, James (1986) [1983]. Cagney: The Authorized Biography (Mass Market έκδοση). New York: St. Martin’s Press. ISBN 0-312-90207-7.