Η Τζόαν Κρόφορντ (Joan Crawford, γενν. ως Lucille Fay LeSueur, 23 Μαρτίου 1904 – 10 Μαΐου 1977) ήταν Αμερικανίδα ηθοποιός του κινηματογράφου και της τηλεόρασης, που ξεκίνησε την καριέρα της ως χορεύτρια και showgirl. Το 1999 το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου την κατέταξε στην δέκατη θέση στην λίστα με τις 25 μεγαλύτερες σταρ του Χόλιγουντ όλων των εποχών.
Ξεκινώντας την καριέρα της ως χορεύτρια με διάφορες θεατρικές εταιρείες, προτού γίνει χορεύτρια στο Μπρόντγουεϊ, η Κρόφορντ υπέγραψε το 1925 συμβόλαιο με τη Metro-Goldwyn-Mayer, όπου είχε μικρούς ρόλους σε κάποιες ταινίες του βωβού κινηματογράφου. Η επιτυχία έφτασε το 1928 με το Our dancing daughters με το οποίο έγινε μια από τις μεγαλύτερες σταρ της Metro. Την δεκαετία του 1930 η φήμη της Κρόφορντ ανταγωνίστηκε την φήμη των συναδέλφων της Norma Shearer και Γκρέτα Γκάρμπο. Ενσάρκωσε σκληρά εργαζόμενες νεαρές γυναίκες που βρίσκουν την επιτυχία και τον έρωτα. Τρεις από αυτές τις ταινίες έλαβαν θετική αποδοχή από το κοινό και έγιναν δημοφιλείς στις γυναίκες. Η Κρόφορντ έγινε ένα από τα πιο εξέχοντα αστέρια του κινηματογράφου στο Χόλιγουντ και μια από τις πιο ακριβοπληρωμένες γυναίκες στις Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο από τα τέλη της δεκαετίας του 1930 οι ταινίες της Κρόφορντ άρχισαν να χάνουν χρήματα. Παρ’όλα αυτά, η καριέρα της σταδιακά βελτιώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1940 και το 1945 έκανε μια ηχηρή επιστροφή, όταν πρωταγωνίστησε στην ταινία Θύελλα σε μητρική καρδιά (Mildred Pierce), για την οποία κέρδισε το Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου. Έλαβε υποψηφιότητες για το Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου για τις ταινίες Τα λύτρα του πόνου (Possessed, 1947) κι Πύρινος Εφιάλτης (Sudden Fear, 1952). Συνέχισε να εμφανίζεται στον κινηματογράφο και την τηλεόραση καθ’όλη την διάρκεια της δεκαετίας του 1950 και του 1960 ; γνώρισε τεράστια επιτυχία με την εξαιρετικά πετυχημένη ταινία τρόμου Τι απέγινε η Μπέιμπι Τζέιν; (What Ever Happened to Baby Jane, 1962), στην οποία συμπρωταγωνίστησε με την Μπέτι Ντέιβις, την μεγαλύτερή της αντίπαλο.
Το 1955 η Κρόφορντ συνεργάστηκε με την Pepsi-Cola Company μετά τον γάμο της με τον πρόεδρο αυτής της εταιρείας Alfred Steele. Μετά τον θάνατό του το 1959, η Κρόφορντ πήρε την θέση του στο συμβούλιο των μετόχων, θέση την οποία υπηρέτησε μέχρι την συνταξιοδότησή της το 1973. Μετά την κυκλοφορία της βρετανικής ταινίας τρόμου Trog το 1970, η Κρόφορντ συνταξιοδοτήθηκε από τον κινηματογράφο. Η τελευταία της δημόσια εμφάνιση έγινε το 1974, όταν κυκλοφόρησαν μη κολακευτικές φωτογραφίες της στον τύπο. Η Κρόφορντ εξαφανίστηκε από την δημόσια ζωή και απομονώθηκε μέχρι τον θάνατό της το 1977.
Γεννημένη ως Lucille Fay LeSueur στον Σαν Αντόνιο του Τέξας, το μικρότερο και τρίτο παιδί της Anna Bell (Johnson) και του Thomas LeSueur, ενός ιδιοκτήτη πλυντηρίου. Είχε αγγλική, γαλλική, σουηδική και ιρλανδική καταγωγή. Τα μεγαλύτερα αδέρφια της ήταν η αδερφή Daisy LeSueur, η οποία πέθανε πριν την γέννηση της Κρόφορντ, και ο αδερφός Hal LeSueur.
Ο πατέρας της Κρόφορντ εγκατέλειψε την οικογένεια λίγους μήνες πριν την γέννησή της και επανεμφανίστηκε το 1930 στην Abilene του Τέξας όπου εργαζόταν σε οικοδομή. Μετά την εξαφάνιση του LeSueur, η μητέρα της Κρόφορντ παντρεύτηκε τον Henry Cassin. Ο γάμος αυτός καταγράφεται στο δημοτολόγιο ως ο πρώτος γάμος της μητέρας της Κρόφορντ. Η Κρόφορντ έζησε με την μητέρα, τον πατριό και τα αδέρφια της στην Οκλαχόμα. Εκεί, ο Cassin, ένας ιμπρεσάριος, διοίκησε την Όπερα Ράμσεϋ ; επιχείρησε να κλείσει διάφορους και διακεκριμένους ερμηνευτές όπως η Anna Pavlova και η Eva Tanguay. Εκείνη την περίοδο, η Κρόφορντ αγνοούσε το γεγονός ότι ο Cassin, τον οποίο αποκαλούσε “μπαμπά”, δεν ήταν ο βιολογικός της πατέρας μέχρι που ο αδερφός της Hal της είπε την αλήθεια. Ο Cassin ξεκίνησε να την παρενοχλεί σεξουαλικά από την ηλικία των 11 ετών ; η παρενόχληση συνεχίστηκε μέχρι που η Κρόφορντ πήγε στην St. Agnes Academy, ένα καθολικό σχολείο. Η Κρόφορντ προτιμούσε το ψευδώνυμο “Billie” και απολάμβανε να παρακολουθεί διάφορα έργα να προβάρονται στο θέατρο του πατριού της. Η αστάθεια της οικογένειάς της επηρέασε αρνητικά την παιδική ηλικία της Κρόφορντ, με αποτέλεσμα η εκπαίδευσή της να μην προχωρήσει ποτέ πέρα από το δημοτικό σχολείο.
Από την παιδική ηλικία, το όνειρο της Κρόφορντ ήταν να γίνει χορεύτρια. Ωστόσο μια μέρα, σε μια προσπάθεια να αποφύγει τα μαθήματα πιάνο, γλίστρησε στα σκαλιά μπροστά στην είσοδο του σπιτιού της και τραυμάτισε σοβαρά το πόδι της σε ένα σπασμένο μπουκάλι γάλα. Ως αποτέλεσμα, υποβλήθηκε σε τρία χειρουργία για να αποκαταστήσει την ζημιά. Στάθηκε αδύνατο για την ίδια να φοιτήσει στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση ή να συνεχίσει τα μαθήματα χορού για 18 μήνες.
Ενώ κατοικούσε ακόμα στο Lawton, ο πατριός της Κρόφορντ κατηγορήθηκε για υπεξαίρεση. Παρόλο που αθωώθηκε στο δικαστήριο, μπήκε στην μαύρη λίστα στο Lawton και η οικογένεια μετακόμισε στο Κάνσας του Μιζούρι περίπου το 1916. Μετά την εγκατάστασή τους εκεί, ο Cassin έγραψε την Κρόφορντ στην St. Agnes Academy του Κάνσας. Όταν η μητέρα της και ο πατριός της χώρισαν, η ίδια παρέμεινε στο St. Agnes ως μαθήτρια, και περνούσε τον περισσότερο χρόνο της εκεί δουλεύοντας, κυρίως μαγειρεύοντας και καθαρίζοντας, παρά σπουδάζοντας.
Αργότερα φοίτησε στην Rockingham Academy, επίσης ως εργαζόμενη φοιτήτρια. Ενώ φοιτούσε εκεί, ξεκίνησε να φλερτάρει και είχε την πρώτη της σοβαρή σχέση με έναν τρομπετίστα, που ονομαζόταν Ray Sterling.
Το 1922, γράφτηκε στο Stephens College του Μιζούρι όπου έδωσε ως έτος γέννησης το 1906. Φοίτησε στο Stephens μόνο για λίγους μήνες προτού τα παρατήσει καθώς συνειδητοποίησε ότι δεν ήταν προετοιμασμένη για το πανεπιστήμιο.
Mommie Dearest
Τον Νοέμβριο του 1978, η Κριστίνα Κρόφορντ κυκλοφόρησε το βιβλίο Mommie Dearest, το οποίο περιλάμβανε τους ισχυρισμούς της πως η μετέπειτα μητέρα της ήταν ασκούσε συναισθηματική βία στην Κριστίνα και τον αδερφό της Κρίστοφερ επειδή ενδιαφερόταν περισσότερο για την καριέρα της παρά για τον ρόλο της ως μητέρα. Πολλοί από τους φίλους και συναδέλφους της Κρόφορντ, συμπεριλαμβανομένων των Van Johnson, Ann Blyth, Myrna Loy, Katharine Hepburn, Cesar Romero, Gary Gray, Douglas Fairbanks Jr. (πρώτος σύζυγος της Κρόφορντ) και οι άλλες δυο μικρότερες κόρες της Κρόφορντ – Κάθυ και Σίντνι – κατήγγειλαν το βιβλίο και αρνήθηκαν κατηγορηματικά οποιοδήποτε είδος βίας. Ωστόσο άλλοι συνάδελφοι της Κρόφορντ, συμπεριλαμβανομένων των Betty Hutton, Helen Hayes, James MacArthur (γιος του Hayes), June Allyson, Liz Smith, Rex Reed και Vincent Sherman ανέφεραν ότι είχαν γίνει μάρτυρες κάποιας μορφής βίαιης συμπεριφοράς. Ο γραμματέας της Κρόφορντ, Jeri Binder Smith, επιβεβαίωσε τους ισχυρισμούς της Κριστίνα. Το Mommie Dearest έγινε bestseller και κατέληξε στην βιογραφική ταινία του 1981 Mommie Dearest, με πρωταγωνίστρια την Faye Dunaway στον ρόλο της Κρόφορντ.
Στην λαϊκή παράδοση
Η διαμάχη ανάμεσα στην Κρόφορντ και την Μπέτι Ντέιβις αποτυπώνεται στο βιβλίο του Shaun Considine, Bette and Joan: The Divine Feud (1989). Απέσπασε έντονο ανταγωνισμό για τους κινηματογραφικούς ρόλους, τα Όσκαρ και τον Franchot Tone, τον συμπρωταγωνιστή της Ντέιβις στην ταινία Dangerous (1935).
Η διαμάχη Κρόφορντ-Ντέιβις είναι το θέμα της πρώτης σεζόν της τηλεοπτικής σειράς του FX Feud, με τον υπότιτλο Bette and Joan. Την Κρόφορντ ενσαρκώνει η Jessica Lange ; την Ντέιβις ενσαρκώνει η Σούζαν Σαράντον.
Προσωπική ζωή
Η Κρόφορντ παντρεύτηκε τέσσερις φορές. Οι πρώτοι τρεις γάμοι της κατέληξαν σε διαζύγιο ; ο τελευταίος διήρκεσε μέχρι τον θάνατο του συζύγου της Alfred Steele. Υιοθέτησε πέντε παιδιά, ένα από τα οποία ζητήθηκε πίσω από την βιολογική του μητέρα. Η σχέση της Κρόφορντ με τα δυο μεγαλύτερα παιδιά της, Κριστίνα και Κρίστοφερ, ήταν πικρή. Η Κρόφορντ αποκλήρωσε αυτά τα δυο παιδιά και μετά τον θάνατό της, η Κριστίνα έγραψε ένα αρκετά γνωστό “τα λέω όλα” βιβλίο με τον τίτλο Mommie Dearest (1978). Το βιβλίο αυτό μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με πρωταγωνίστρια τη Φέι Ντάναγουει ενώ στην Ελλάδα προβλήθηκε με τον τίτλο Αποκαλύψεις για μια γυναίκα το 1981.
Η Τζόαν Κρόφορντ πέθανε από καρδιακή προσβολή στις 10 Μαΐου στο διαμέρισμά της στην Ανατολική 68η Οδό.
