Διαβάζοντας… «Εγώ, η Μάρθα Φρόυντ»

Στο βιβλίο της Φωτεινής Τσαλίκογλου, η Μάρθα Φρόυντ αποκτά φωνή και διηγείται τη ζωή της δίπλα στον Σίγκμουντ Φρόυντ, γιατρό και ψυχαναλυτή, που προσπάθησε να θεραπεύσει τα συμπτώματα που δεν είχαν οργανική αιτιολογία. Η Μάρθα έζησε 12 χρόνια μετά τον θάνατο του Φρόυντ, που σημειώθηκε το 1939, ενώ εκείνος αντιμετώπιζε χρόνιο πρόβλημα υγείας. Και οι δύο ήταν Εβραίοι και γνωρίστηκαν όταν η Μάρθα ήταν 21 ετών.

Η Μάρθα Φρόυντ αναφέρει: «όταν εγώ υποφέρω είναι μόνο για μένα. Ο πόνος είναι μια ιδιωτική υπόθεση». Η υστερία που είδε να εκδηλώνεται μπροστά της, της φαίνεται κάτι ξένο: «Τις είδα να σωριάζονται παράλυτες, να χάνουν το φως και τη μιλιά τους. Κι άλλα πολλά τις είδα να κάνουν. Όλα μέσα στον θόρυβο. Πώς εγώ να τις κατανοήσω, εγώ που λογαριάζω το κάθε τι. Που μετρώ τα λόγια και τις σκέψεις. Όταν εγώ υποφέρω, είναι πάντα μέσα στη σιωπή. Μόνη δίχως θεατές. Μόνη μέσα στη σιωπή».

Περιγράφοντας την Άννα Ο., ένα από τα περιστατικά του Γιόζεφ και του Φρόυντ αναφέρεται στην ανάγκη να εκφράσει τον θυμό που έκρυψε μέσα της, λέγοντας: «Ναι! Ο θυμός πρέπει να απελευθερώνεται, το ίδιο και η οργή. Όμως τι γίνεται με τη λύπη, με τη χαμηλόφωνη και ήπια λύπη; Αν οργιζόμουνα, ίσως ήμουνα λιγότερο θλιμμένη».

Η Μάρθα Φρόυντ αναφέρει ότι ποτέ δε μίλησε στον σύζυγό της για τα όνειρά της, αν και ο ίδιος ήταν αναλυτής ονείρων και είχε ακούσει τα όνειρα πολλών ασθενών του… «όλοι μιλάνε για τα όνειρά τους… όλοι εκτός από μένα»… Επίσης, αναφέρει: «Εσύ θα με αγαπήσεις όσο και όπως ποτέ δε με αγάπησε η μάνα μου. Αυτό ζητώ από σένα. Κρυφά, για να μην τρομάξεις, πίσω από τα λόγια και τις χειρονομίες, ένα μόνο αίτημα θα βρίσκεται, και με κάθε θεμιτό και αθέμιτο τρόπο θα φανερώνεται, ένα μόνο, ένα και μοναδικό, ‘να με αγαπήσεις όσο και όπως ποτέ δε με αγάπησε η Εμμελίνε Μπέρνεϋς».

Στο βιβλίο αποτυπώνεται η παραμέληση της Μάρθας από τον Σίγκμουντ Φρόυντ. Η ίδια περιγράφει: «Όσο για μένα, δεν είμαι πια νέα και ο πατέρας μου έχει εδώ και καιρό πεθάνει. Κανείς δεν νοιάζεται για την ψυχική μου κατάσταση. Άλλωστε είμαι υγιής… υγιής… υγιής…». Κι έπειτα αναρωτιέται: «Ποιος είναι ο δικός μου κόσμος; Μάρθα Φρόυντ, σύζυγος του διάσημου νευρολόγου, μητέρα έξι παιδιών, νοικοκυρά».

Μέσα από την αφήγηση της Μάρθας Φρόυντ, με τη γραφή της Φωτεινής Τσαλίκογλου, ο αναγνώστης μπορεί να μάθει για τα βασικά περιστατικά του Φρόυντ, όπως ήταν η Άννα Ο., η Ντόρα, ο Σεργκέι… Μέσα από μια φανταστική κατάδυση στον ψυχικό κόσμο της Μάρθας Φρόυντ μαθαίνουμε τόσο για τη δική της ζωή, όσο και για τη ζωή του σημαντικού ψυχαναλυτή Σίγκμουντ Φρόυντ. Η ίδια παρέμεινε όλα τα χρόνια στο πλευρό του Φρόυντ, αλλά στη σκιά του. Ο Φρόυντ αγνοούσε τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις επιθυμίες της συζύγου του, η οποία ασχολούνταν κυρίως με τη φροντίδα των παιδιών της και του συζύγου της, ο οποίος είχε αφιερώσει τη ζωή του στην ψυχανάλυση…