Ανοίγοντας το αρχείο μου
Είναι η εποχή που ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ απέχει από το θεατρικό σανίδι και έχει αφοσιωθεί στην παιδεία των νέων ηθοποιών. Ο πόλεμος που του έχουν κηρύξει συνεργάτες του και η πικρία που έχει συσσωρεύσει στην προσωπική του ζωή, τον αναγκάζουν σε μια σιωπηρή ανακωχή. Η σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσά μας έσπασε τα τείχη που όρθωσε για προστασία γύρω του. Έτσι από τα βάθη της ψυχής του ο σπουδαίος πρωταγωνιστής μιλά για ό,τι τον πονά και τον πληγώνει. Μοναδική του ελπίδα για το μέλλον η αγάπη που παίρνει από τους μαθητές του, οι οποίοι διδάσκονται από εκείνον κύρια να ποιούν ήθος.
- Συνέντευξη στη Σμαράγδα Μιχαλιτσιάνου
Μέσα στο ασυνάρτητο χάος μιας κοινωνίας με ακρωτηριασμένα πρότυπα, ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ ζωντανεύει κάποια χρόνια βοηθώντας τους ανθρώπους να καταλάβουν τον εαυτό τους και τον κόσμο μέσα στον οποίο ζουν. Με το απόθεμα ψυχής που έχει , δεν κάνει τίποτα άλλο παρά να βυθίζεται, για να φέρει στην επιφάνεια την ουσία και τα μηνύματα των συγγραφέων που υπηρετεί.
Προικισμένος, σύνθετη προσωπικότητα, μεγάλος κύριος της σκηνής, στρ του σινεμά τη 10ετία του ’60 – ΄70 με εξαιρετική ακτινοβολία, διαθέτει βαθιά ευαισθησία και ζυγιασμένες απόψεις. Και σαν υπέροχος ηθοποιός βλέπει και πέρα από τον εαυτό του. Υπερασπίζεται την προσωπικότητά του και την πνευματική του ισορροπία, επειδή έχει το ήθος που απαιτούν σημαντικοί ρόλοι το βάρος των οποίων σήκωσε στους ώμους του.
Πονάει για το κακό θέατρο και επεμβαίνει, γιατί νοιάζεται για τη συνέχεια. Ίσως γι αυτό άφησε προσωρινά τη σκηνή και εργάζεται με κέφι για να διαπαιδαγωγήσει τη νέα γενιά. Και σε αυτό βρίσκει τόση προσωπική ευχαρίστηση.
Δεν μέθυσε από τις επιτυχίες, ούτε από το χειροκρότημα. Διδάσκει στους μαθητές του το θέατρο, που θέλει δουλειά και δουλειά πολύ, καρτερία και ταπεινοφροσύνη. Ενώ δεν σταματά να τους λέει, ότι ακόμα και τις πιο μεγάλες στιγμές της διαδρομής, που, ίσως, ακολουθήσουν και πάντα θα έχουν να διδαχτούν…
«Προσπαθώ να μεταδώσω στα παιδιά ορισμένα πράγματα από αυτά που έχω ζήσει και ζω στο ελληνικό θέατρο, αλλά και από αυτά που διδάχτηκα δίνοντάς τους και στοιχεία από την παράδοση, για την οποία η νέα γενεά έχει απελπιστική άγνοια, Βέβαια, τους μιλώ για τα καινούργια πράγματα, τις νέες ιδέες κι φόρμες που πάντα ξεπηδάνε και αναδεικνύονται μέσα από τη δουλειά μας, καθώς και το τι πιστεύω για την υποκριτική τέχνη σήμερα. Το θέατρο γενικά προχωράει. Άλλες φορές άσχημα, άλλες καλά. Αυτό που πιστεύω είναι, ότι είναι καλά. Όσο για τη σκηνή σύντομα θα επανέλθω με κάτι πολύ σπουδαίο, που δεν θα ενδιαφέρει μόνον εμένα σαν καλλιτέχνη αλλά και το κοινό.»
- Η επανεμφάνισή σας θα γίνει στην Επίδαυρο το καλοκαίρι;
Αν το θελήσουν οι αρμόδιοι παράγοντες.
- Ποιους εννοείτε;
Τον διευθυντή του Φεστιβάλ.
- Μα ο ίδιος ο κ. Γέγος δήλωσε, ότι είναι ανοιχτές οι πόρτες για σας. Παρεμπιπτόντως έχετε καταθέσει πρόταση στον ΕΟΤ;
Ναι, και περιμένω απάντηση.
- Οι βαρυσήμαντες δηλώσεις που κάνατε πρόσφατα για το Ελληνικό Θέατρο που τάραξαν τα λιμνάζοντα νερά του, αλλά και οι βολές που εκτοξεύσατε εναντίον κάποιων δημιούργησαν μεγάλη αναταραχή, Μπράβο σας πάντως, που είχατε τα κότσια να τα πείτε σχολίαζαν συνάδελφοί σας στα παρασκήνια των θεάτρων.
Όταν δίνω μια συνέντευξη πρέπει να λέω κάποιες αλήθειες και οι αλήθειες καμιά φορά είναι πικρές.
- Συνέπεια των δηλώσεών σας ήταν να απειληθεί η ζωή σας από διευθυντή πολιτιστικού οργανισμού…
Δεν θα μπορούσα να πω, ότι απειλήθηκε η ζωή μου. Όλα ξεκίνησαν από ένα ανώνυμο τηλεφώνημα, και αυτός που με κάλεσε μου είπε σε έντονο ύφος: «Έκανες πολύ άσχημα που τα΄βαλες μαζί μου.» Δεν θέλω να πω κάτι περισσότερο. Θα ήθελα να τελειώσει εδώ το θέμα.
- Τα νέα παιδιά πρέπει να αισθάνονται τυχερά, που έχουν εσάς δάσκαλο να τους διδάξετε το ήθος, αφού ηθοποιός σημαίνει ποιώ ήθος.
Τουλάχιστον το μισό μάθημα, εκτός από τον κύριο όγκο της δουλειάς, που είναι το Αρχαίο Δράμα, το αφιερώνω στην ανάλυση αυτής της λέξης.
- Πώς το εκλαμβάνουν αυτό οι νέοι;
Προς μεγάλη μου κατάπληξη θετικά. Πάντα πίστευα, ότι τα παιδιά με την κατάλληλη διαπαιδαγώγηση και την ανάλογη μεταχείριση μπορούν να στο ανταποδώσουν και μάλιστα πάρα πολύ καλά. Οι μαθητές μου είναι μία έκπληξη για μένα. Έχουν θέληση, διαβάζουν και δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον. Δεν ξέρω πόσοι από αυτούς θα γίνουν ηθοποιοί, αλλά στο μάθημα το δικό μου και των άλλων είναι πάρα πολύ καλοί. Μόνο στην αρχή δεν μπορούσαν να μπούν στο νόημα της αρχαίας τραγωδίας. Τη θεωρούσαν ακατανόητη. Εγώ προσπάθησα να τους εξηγήσω, ότι είναι το πιο απλό μάθημα, αφού οι μεγάλοι τραγικοί εμπεριέχουν μέσα στα κείμενά τους όλη τη φιλοσοφία της ζωής, και το ενδιαφέρον τους μεγάλωσε. Βλέπετε αυτά τα παιδιά έχουν την ατυχία να είναι παιδιά της τηλεόρασης.
- Έχετε παίξει τους μεγαλύτερους ρόλους από το κλασικό και σύγχρονο δραματολόγιο. Υπάρχει κάποιος ρόλος που επιθυμείτε σφόδρα να ερμηνεύσετε;
Ναι, υπάρχει. Είναι ο “Οιδίπους επί Κολωνό” μία από τις σπουδαιότερες τραγωδίες, που είναι μια πρόκληση για μένα, αφού έχει παιχθεί μόνον από έναν μεγάλο ηθοποιό, όπως είναι ο Αλέξης Μινωτής. Και πάντοτε μου άρεσε να καταπιάνομαι με δύσκολους και προκλητικούς ρόλους.
- Όταν η πολιτεία κατήργησε τα αρχαία ελληνικά καταδίκασε τους νέους σε ημιμάθεια;
Το μεγαλύτερο έγκλημα που έκαναν στη νεολαία, είναι η κατάργηση των αρχαίων ελληνικών. Ουσιαστικά είναι, σαν να έχουν καταργήσει την ελληνική γλώσσα. Πρόσφατα αυτό πήγε να συμβεί στη Γαλλία και ξεσηκώθηκαν όλοι οι Γάλλοι ακαδημαϊκοί και είπαν όχι. Εμείς εδώ το δεχθήκαμε αδιαμαρτύρητα. Όταν, λοιπόν, άρχισα και μίλαγα στους μαθητές μου για την Ηλέκτρα, την Κλυταιμνήστρα και τον Ορέστη καθόντουσαν και με άκουγαν με απορία. Και βεβαίως, δεν φταίνε τα παιδιά αλλά το κράτος, που τα έχει κυριολεκτικά αφήσει στο έλεος του Θεού. Τα έχει καταδικάσει σε ημιμάθεια.
- Συνεχίζοντας τους αγώνες για τα συγγενικά δικαιώματα των ηθοποιών με την ιδιότητά σας ως προέδρου του ΔΙΟΝΥΣΟΥ, εξακολουθείτε να συναντάτε σκοπέλους;
Εκκρεμούν τουλάχιστον 18 αποφάσεις εις βάρος των ιδιωτικών καναλιών. Αλλά όταν πάμε να συζητήσουμε μας δίνουν τα μισά από όσα εκδικάζει η ελληνική δικαιοσύνη. Βέβαια έχουμε προχωρήσει πάρα πολύ, αλλά πάντα μέσω δικαστηρίων. Σε ό,τι αφορά την ΕΡΤ θα καταλήξουμε κάπου χειρότερα. Θα προσφύγουμε στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο και θα ζητήσουμε να την κλείσουμε…
- Όλες αυτές οι δραστηριότητες σας επιτρέπουν να συναντάτε το γιο σας, τον Γιάννη Παπαμιχαήλ;
Προλαβαίνω, προλαβαίνω, αλλά δεν θα θελα να αναφερθεί το όνομα Γιάννης και Αλίκη.
- Πώς είναι η σχέση σας με τον Γιάννη;
Άψογες.
- Πάντα εκφράζατε την άποψή σας για τα πολιτικά μας πράγματα. Πώς βλέπετε την κατάσταση τώρα; Η Ελλάδα πάει καλά;
Από τη στιγμή που αποφάσισαν άλλοι για μας, να ενταχθούμε στην Ενωμένη Ευρώπη και στο Μάαστριχτ, όποιος και να ανέβει επάνω θα είναι το ίδιο, γιατί δεν θα υπάρχουν πια πολιτικές διαφορές. Εκτός από το ΚΚΕ, όποιος και να αναλάβει αυτή τη στιγμή, είναι μονόδρομος. Έτσι υπάρχει η Ευρώπη των 20 εκατομμυρίων ανέργων και η Ελλάδα του 10 τοις εκατό των ανέργων. Αυτά βέβαια, είναι θέματα οικονομολόγων και ειδικών, αλλά βλέπω ότι υπάρχει μια παγκόσμια αναταραχή. Τώρα πια δεν έχουμε τον πόλεμο των όπλων, αλλά τον οικονομικό πόλεμο. Ακόμη και η Ιαπωνία, η πλουσιότερη χώρα του κόσμου, κλονίστηκε κι αυτή λόγω του συστήματος που εφάρμοζε.
- Είσθε ακόμη νέος και γοητευτικός, αλλά ζείτε μόνος…
Είναι καθαρά δική μου επιλογή. Δεν είμαι μοναχικός άνθρωπος. Όμως ύστερα από δύο αποτυχημένους γάμους δεν νομίζω ότι…
- Μα η ζωή δεν σταματά εκεί…
Όχι, βέβαια. Να σου πω την αλήθεια , δεν έτυχε. Μπορεί να τύχει. Ποτέ να μην λέει κανείς ποτέ.
- Το καλοκαίρι είδατε την πολυσυζητημένη παράσταση του Γερμανού Ματίας Λανγκχοφ;
Όχι, γιατί οι προκλήσεις και οι νεωτερισμοί αυτού του είδους μου προκαλούν λύπη παρά γέλιο.
- Τι άλλο είναι εκείνο που σας προκαλεί θλίψη στο Ελληνικό Θέατρο;
Υπάρχει γενικά μια χυδαιότητα, μια φτήνια και μια ευκολία, και αυτό βεβαίως είναι προϊόν της τηλεόρασης, που το έχει διοχετεύσει και στο θέατρο.
- Πού εντοπίζετε αυτή τη φτήνια και την χυδαιότητα;
Το πορνό υπάρχει ακόμη και στην διαφήμιση. Το καλοκαίρι όλες οι διαφημίσεις με το παγωτό βασίζονταν σε γυμνές ή ημίγυμνες γυναίκες , που διαφήμιζαν τον στοματικό έρωτα. Μιλάμε για τη βία στα γήπεδα. Υπάρχει διαφήμιση που κάνει ο αγαπητός μου φίλος , ο Σπύρος Παπαδόπουλος, που είναι και καλός ηθοποιός. Διαφημίζει ένα φορητό τηλέφωνο, που κάποια στιγμή αναρωτιέται, αν πρέπει να το ρίξει στο κεφάλι του διαιτητή, γιατί ζυγίζει μόνο 100 γραμμάρια. Αυτό δεν είναι διαφήμιση της βίας;
- Σε τι φάση βρίσκεστε;
Προς το παρόν βρίσκομαι στα πρόθυρα μιας καλής εξέλιξης των πραγμάτων, όσον αφορά τα θεατρικά. Με γεμίζει πάρα πολύ το ότι έχω πάρα πολλές δημιουργικές ώρες με τα παιδιά, παρόλο που περπατάω στο δρόμο και μου πιάνουν το χέρι και με ρωτούν: «Δημήτρη γιατί δεν παίζεις;» και μου κάνουν παράπονα. Δεν περίμενα τέτοιες αντιδράσεις.
- Είναι γεγονός, ότι ο κόσμος σας αγαπά.
Πράγματι. Το διαπίστωσα το καλοκαίρι, που πέρναγα μία πολύ άσχημη περίοδο. Ήταν άρρωστη η μητέρα μου και την έχασα, ενώ κάποιοι συνεργάτες μού φέρθηκαν άσχημα. Ήταν μια εποχή που έφθασα να πω: “Αμάν δεν αξίζει τον κόπο.”
- Μήπως παραείσθε ευαίσθητος;
Αν δεν υπάρχει ευαισθησία, δεν υπάρχει πάθος για το θέατρο.
- Καμιά φορά όμως, δεν είναι σωστό να θωρακίζουμε τις ευαισθησίες μας για να μην πληγωνόμαστε;
Αν θωρακίσω τις ευαισθησίες μου, φοβάμαι, ότι δεν θα είμαι αυτός που είμαι.
- Μπορεί καμιά φορά να γίνεστε θηρίο ανήμερο, όπως πρόσφατα που είπατε κάποιες αλήθειες που πόνεσαν κάποιους, αλλά κατά βάθος είσθε άνθρωπος χαμηλών τόνων.
Είμαι χαμηλών τόνων, γιατί έτσι μπορώ να έρχομαι σε επαφή με τον κόσμο, τον οποίο αγαπώ πάρα πολύ και με αγαπάει κι έτσι μπορώ να δουλεύω καλύτερα.
- Θέλετε να περνάτε απαρατήρητος;
Όχι, δεν το επιδιώκω.
- Μα είσθε αθόρυβος…
Όχι. Αυτά είναι ψευτιές. Βγαίνω έξω, πάω στο σούπερ μάρκετ, μιλάω με τον κόσμο, πάω στη γειτονιά μου, στην πλατεία Χαλανδρίου, επισκέπτομαι τα μαγαζιά φίλων μου και αυτό μου αρέσει.
- Για τους μαθητές σας είσθε ένας φιλόστοργος πατέρας;
Είμαι πατέρας, επειδή αυτό μου έχει λείψει πάρα πολύ, γιατί ο Γιάννης είχε φύγει από κοντά μου για να σπουδάσει. Μου έχει λείψει πάρα πολύ όλο αυτό. Είμαι πατέρας για τους μαθητές μου. Έτσι πολλοί από αυτούς έρχονται και μου λένε τα προβλήματά τους τα οικογενειακά και τα οικονομικά και μου ζητούν λύσεις.
- Γυρνώντας πίσω θυμάστε την πρώτη φορά που παίξατε στην Επίδαυρο;
¨Ήμουν 18 ετών και συμμετείχα στην παράσταση που εγκαινίασε το Φεστιβάλ. Δυστυχώς η ελληνική πολιτεία ανθρώπους σαν κι εμένα που κράτησαν τα Φεστιβάλ σε τέτοιο υψηλό επίπεδο, όχι να μας τιμήσει δεν σκέφθηκε, αλλά δεν μας κάλεσε ούτε σε τραπέζι. Στην Αγγλία, στη Γαλλία και στη Γερμανία ονομάζουν τους ηθοποιούς Σερ, λόρδους, παρότι δεν είναι σημαντικοί πολλοί από αυτούς, και τους παρασημοφορούν. Εμείς το μόνο που κερδίσαμε και κερδίζουμε είναι μια σύνταξη πείνας. Γι΄αυτό και γίνεται όλος αυτός ο αγώνας για τα συγγενικά δικαιώματα.
- Ξαφνικά ο εκλεκτός πρωταγωνιστής, επικεντρώνει τη συζήτηση στην τηλεόραση, που φαίνεται, ότι την θεωρεί πηγή ‘όλων των κακών. Επειδή λοιπόν, θίγεται ως άνθρωπος και ως καλλιτέχνης μιλάει με σκληρή γλώσσα και καταδικάζει.
“Από τη μία έχουμε τα ροζ τηλέφωνα και από την άλλη τα μέντιουμ” ενώ ο φακός εστιάζεται σε έναν αντιεισαγγελέα, παντρεμένο και με παιδί, που εξομολογείται τον έρωτά του για μία τραβεστί.
- Πρόκειται για τρανσέξουαλ…
Και πεντασέξουαλ να είναι, δεν με ενδιαφέρει. Εκείνο που με θλίβει είναι, ότι βγαίνει αυτή η κυρία και λέει: «Τι θέλετε, να σας πω, ότι είχα και 200 άντρες την ημέρα». Τι ήταν γερανός; Πώς άντεχε; Ενώ την ίδια στιγμή έλεγε, πόσο επικερδές είναι το επάγγελμα της πόρνης. Και μετά αναρωτιόμαστε, γιατί χαλάνε τα κορίτσια και τα αγόρια γίνονται πούστηδες. Όταν ακούει ένα κορίτσι στο δελτίο των οκτώμισι, ότι μία πόρνη βγάζει πάρα πολλά λεφτά, δεν θα παρασυρθεί; Γιατί να πάει να γίνει δασκάλα; Απορώ, γιατί δεν επεμβαίνει το Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο.
- Και όλα αυτά σε μια εποχή που ο θεσμός της οικογένειας έχει διαλυθεί. Και μη μου πείτε, ότι αυτός είναι ο λόγος που δεν κάνατε οικογένεια;
Όχι, απλώς απέτυχα και στον δεύτερο γάμο μου και κάπου φοβήθηκα.
Το τρίτο κουδούνι χτύπησε και ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ με χαρά και κέφι ετοιμάζεται να μπει στην τάξη του. Τα παιδιά τον περιμένουν για να τους βάλει στην ατμόσφαιρα του ποιητικού θεάτρου, όπως μόνον εκείνος ξέρει.
