Ο Φειδιππίδης ή Φιλιππίδης (περ. 530 π.Χ. – 12 Σεπτεμβρίου 490 π.Χ.) ήταν Αρχαίος Αθηναίος δρομέας.
Στάλθηκε από τους Αθηναίους στην Σπάρτη για να ζητήσει τη βοήθεια των Λακεδαιμονίων λίγο πριν τη Μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.). Διέτρεξε την απόσταση (μεγαλύτερη των 200 χιλιομέτρων) σε δύο ημέρες, πράγμα που θεωρήθηκε άθλος. Κατά την επιστροφή του στην Αθήνα, είπε στους συμπολίτες του ότι η νίκη θα ήταν με το μέρος τους, όπως του είχε φανερώσει ο Πάνας. Στο κατόρθωμα του Φειδιππίδη οφείλεται πιθανώς η καθιέρωση του δόλιχου δρόμου ως ολυμπιακού αγωνίσματος.
Η αθλητική κληρονομιά
Στα νεότερα χρόνια, σε ανάμνηση του δρόμου του Φειδιππίδη, καθιερώθηκε το Σπάρταθλον, αγώνας υπερμαραθωνίου δρόμου 245,3 χιλιομέτρων από την Αθήνα προς τη Σπάρτη. Επίσης, προς τιμή του έχει τελεστεί από ελάχιστους αθλητές ο «Φειδιππίδειος δρόμος», που περιλαμβάνει τη διαδρομή Αθήνα-Σπάρτη-Αθήνα-Μαραθώνας. Μία παράδοση, που όμως δεν μαρτυρείται από τις αρχαίες πηγές, ταυτίζει τον Φειδιππίδη με τον οπλίτη εκείνον που έφερε στους Αθηναίους την είδηση τής περιφανούς νίκης του στρατού τους επί των Περσών στον Μαραθώνα. Θεωρήθηκε έτσι ο δρομέας προς τιμήν του οποίου καθιερώθηκε ο Μαραθώνιος.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο
Ο Ηρόδοτος (5ος αι. π.Χ.) αναφέρει τη διαδρομή του Φειδιππίδη από την Αθήνα στη Σπάρτη Ηρόδοτος.
[6.105.1] Καὶ πρῶτα μὲν ἐόντες ἔτι ἐν τῷ ἄστεϊ οἱ στρατηγοὶ ἀποπέμπουσι ἐς Σπάρτην κήρυκα Φιλιππίδην, Ἀθηναῖον μὲν ἄνδρα, ἄλλως δὲ ἡμεροδρόμην τε καὶ τοῦτο μελετῶντα· τῷ δή, ὡς αὐτός τε ἔλεγε Φιλιππίδης καὶ Ἀθηναίοισι ἀπήγγελλε, περὶ τὸ Παρθένιον ὄρος τὸ ὑπὲρ Τεγέης ὁ Πὰν περιπίπτει. [6.105.2] βώσαντα δὲ τὸ οὔνομα τοῦ Φιλιππίδεω τὸν Πᾶνα Ἀθηναίοισι κελεῦσαι ἀπαγγεῖλαι, δι᾽ ὅ τι ἑωυτοῦ οὐδεμίαν ἐπιμέλειαν ποιεῦνται, ἐόντος εὐνόου Ἀθηναίοισι καὶ πολλαχῇ γενομένου σφι ἤδη χρηστοῦ, τὰ δ᾽ ἔτι καὶ ἐσομένου. [6.105.3] καὶ ταῦτα μὲν Ἀθηναῖοι, καταστάντων σφι εὖ [ἤδη] τῶν πρηγμάτων, πιστεύσαντες εἶναι ἀληθέα ἱδρύσαντο ὑπὸ τῇ ἀκροπόλι Πανὸς ἱρόν, καὶ αὐτὸν ἀπὸ ταύτης τῆς ἀγγελίης θυσίῃσί τε ἐπετείοισι καὶ λαμπάδι ἱλάσκονται. – Ηρόδοτος Ιστορίαι 6′
“Ο Στρατιώτης του Μαραθώνα” γλυπτό του Jean-pierre Cortot (Γάλλος, 1787-1843), Μουσείο του Λούβρου.
[6.105.1] Η πρώτη ενέργεια των στρατηγών, πριν ακόμη κινήσουν από την πόλη, ήταν να στείλουν στη Σπάρτη κήρυκα τον Φιλιππίδη, που βέβαια ήταν Αθηναίος, κι επίσης ταχυδρόμος — αυτή ήταν η δουλειά του. Αυτόν λοιπόν, όπως διηγόταν ο ίδιος ο Φιλιππίδης και το ανάγγειλε στους Αθηναίους, τον συνάντησε ο Παν στην περιοχή του Παρθενίου όρους, που βρίσκεται πάνω από την Τεγέα. [6.105.2] Και πως ο Παν φωνάζοντας τον Φιλιππίδη με τ᾽ όνομά του τον πρόσταξε ν᾽ αναγγείλει στους Αθηναίους, για ποιό λόγο δεν του προσφέρουν καμιά λατρεία, αυτόν που θέλει το καλό των Αθηναίων και σε πολλές περιπτώσεις τούς στάθηκε χρήσιμος, και θα τους σταθεί και στο μέλλον. [6.105.3] Οι Αθηναίοι λοιπόν πίστεψαν πως αυτά είναι αληθινά, κι έτσι, όταν αποκαταστάθηκαν με τον καλύτερο τρόπο τα πράγματα της πόλης τους, ίδρυσαν ναό του Πανός κάτω από την Ακρόπολη και, εξαιτίας του μηνύματος που τους έστειλε, κάθε χρόνο προσπέφτουν στη χάρη του με θυσίες και λαμπαδηφορία.
Σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες
Χωρίς αναφορά στη μαραθώνια διαδρομή. Ο Πλούταρχος, 500 χρόνια αργότερα (1ος αι. μ.Χ.) κάνει την πρώτη αναφορά στον μαραθωνοδρόμο για τον οποίο λέει ότι ο Ηρακλείδης ο Ποντικός ονομαζόταν Θέρσιππος ο Ερχιεύς αλλά οι περισσότεροι έλεγαν ότι ονομαζόταν Ευκλής. Ο Λουκιανός 100 χρόνια αργότερα (2ος αι. μ.Χ.) αναφέρει τον μαραθωνοδρόμο ως Φιλιππίδη. Οι μεταγενέστερες αναφορές στο συμβάν του μαραθώνιου δρόμου είναι πιθανώς αναξιόπιστες.
