Έλλη Αλεξίου, Φούλα Χατζηδάκη, Θέμος Κορνάρος, Γαλάτεια Καζαντζάκη, Μάρκος Αυγέρης. Φωτογραφία από το αρχείο του ΕΛΙΑ.
Η Φούλα Χατζιδάκη (1906 – 6 Δεκεμβρίου 1984) ήταν συγγραφέας, μεταφράστρια και κριτικός με συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση ως μέλος του ΕΑΜ. Γεννήθηκε το 1906. Ήταν κόρη του μαθηματικού, καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών και λογοτέχνη Νικολάου Χατζιδάκι και εγγονή του μαθηματικού Ιωάννη Χατζιδάκι.
Στα φοιτητικά της χρόνια συνδέθηκε με το κίνημα της Αριστεράς. Από το 1932 συμμετείχε στη επιτροπή σύνταξης του περιοδικού «Νέοι Πρωτοπόροι». Στο περιοδικό αυτό δημοσίευε άρθρα σχετικά με το μαρξισμό και την αισθητική. Κατά τη Δικτατορία της 4ης Αυγούστου εξορίστηκε αρχικά στη Φολέγανδρο, ενώ ήταν παντρεμένη με τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη. Επίσης εξορίστηκε στη Κίμωλο. Με την κήρυξη του ελληνο-ιταλικού πολέμου όλοι οι εξόριστοι του νησιού με αίτησή τους ζήτησαν από το υπουργείο ασφάλειας να σταλούν στο μέτωπο, οι μεν άνδρες στην πρώτη γραμμή, οι δε γυναίκες ως νοσοκόμες σε προωθημένα ιατρεία. Μετά την αρνητική απάντηση των κρατούντων και μπροστά στον κίνδυνο να τους παραδώσουν στους ναζί, οι εξόριστοι συνεδριάσαν και αποφάσισαν δραπέτευση, ομαδική, τμηματική ή και ατομική. Η Φούλα Χατζιδάκη δραπέτευσε μαζί με τον συζυγό της και κατέφυγε στην Κρήτη όπου ανέπτυξε έντονη αντιστασιακή δράση.
Μετά την Απελευθέρωση της Ελλάδας συνεργάστηκε με πολλά πνευματικά έντυπα της Αριστεράς και κυρίως με τα «Ελεύθερα Γράμματα» του Σμυρναίου λογοτέχνη Δημήτρη Φωτιάδη. Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο βρέθηκε ως πολιτική πρόσφυγας στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, την Ουγγαρία και τη Ρουμανία για 20 χρόνια. Είχε ευρύτατες γλωσσικές γνώσεις που περιελάμβαναν γερμανικά, αγγλικά, δανέζικα, γαλλικά, ουγγρικά, ρωσικά και ιταλικά.
Η γνωριμία της με τον συναγωνιστή της Ιάννη Ξενάκη έγινε, όταν εξόριστοι και οι δυο κατοίκησαν ένα διάστημα στο ίδιο ξενοδοχείο, στο Παρίσι, στην οδό Claude Bernard 26. Έκτοτε διατήρησαν μακρόχρονη αλληλογραφία. Μάλιστα στα κατάλοιπα της Φούλας Χατζιδάκη, σώθηκαν, φυλαγμένα με προσοχή, λίγα γράμματα του Ιάννη Ξενάκη, χρονολογημένα από το Μάρτιο του 1948, το πρώτο, ως τον Ιούλιο του 1964, το τελευταίο, τα οποία αποτελούν ιστορικά τεκμήρια για τις αναζητήσεις, τις επιρροές, τις σκέψεις και το ιστορικό περιβάλλον των δύο πνευματικών ανθρώπων.
Το μεταφραστικό της έργο εκείνης της εποχής εκδόθηκε μετά την επιστροφή της. Ανάμεσα στις μεταφράσεις της είναι η «Αναγκαιότητα της τέχνης» του Φίσερ, τα «Γράμματα του Αντόνιο Γκράμσι», «Η ιστορία της Γκεστάπο» του Ζ. Ντεραρί κ.ά.. Η Φούλα Χατζιδάκι επιμελήθηκε την ανθολογία «Τραγούδια της Αντίστασης» που κυκλοφόρησε τον Οκτώβρη του 1951 από το «Εκδοτικό Νέα Ελλάδα».
Ακόμη διασώζεται επιστολή του Πωλ Ελυάρ προς τη Φούλα Χατζιδάκη γραμμένη το 1946, την οποία μετέφρασε ο Φίλιππος Ηλιού.
Η Φούλα Χατζιδάκη απεβίωσε στις 6 Δεκεμβρίου 1984.
Βιβλία[
- Η αναγκαιότητα της τέχνης
- Τέχνη και ανθρωπισμός
- Η απόλαυση του κειμένου
- Γράμματα από τη φυλακή
- Η ιστορία της Γκεστάπο
- Μαρία Στιούαρτ
- Ανθολογία αντιστασιακής ποίησης (σε συνεργασία με την Έλλη Αλεξίου)
Πηγές
- Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, τόμος Α, 1918-1949, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2012
- Ιστορία της Αντίστασης 1940-45, Εκδόσεις Αυλός, Αθήνα 1979
____________
Ιδιαίτερη προσωπικότητα διανοούμενης της Αριστεράς. Από νωρίς ενταγμένη στο ΚΚΕ, στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά, ήδη παντρεμένη με τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη, βρέθηκε εξόριστη στην Ανάφη και μετά στην Κίμωλο. Από εκεί δραπέτευσε, κατέφυγε στην Κρήτη, και με την απελευθέρωση, επέστρεψε στην Αθήνα. Στα τέλη του 1946, έφυγε για το Παρίσι, από όπου ξεκίνησε η περιπλάνησή της στις Λαϊκές Δημοκρατίες, πρώτα τη Βουδαπέστη και μετά το Βουκουρέστι. Σχετικά νωρίς, χάρη στην επιφανή οικογένεια Χατζιδάκη, ο επαναπατρισμός της, το 1964. Με τον Πορφυρογένη είχαν χωρίσει ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’40.
“Πνεύμα ατίθασο και κριτικό”, θα πρέπει να ταλανίστηκε από την κομματική πειθαρχία. Αν ποτέ προκύψει συναγωγή των κειμένων της στη Νέα Επιθεώρηση, στα Ελεύθερα Γράμματα, κυρίως, όμως, στους Πρωτοπόρους, όταν υπεύθυνος ήταν ο Πέτρος Πικρός και στους Νέους Πρωτοπόρους, ακόμη και στο κομματικό περιοδικό Νέος Κόσμος, θα δώσει μια εικόνα όσων πίστευε και όσων αναγκαζόταν να υποστηρίξει. Εκτός από τα ιδεολογικού χαρακτήρα κείμενά της, έγραφε και κριτικές βιβλίου. Παράλληλα, έκανε μεταφράσεις και συχνά επωμιζόταν και τη δουλειά του επιμελητή. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, συνέχισε να αρθρογραφεί στην Νέα Εστία και μετά τη Δικτατορία, στην Αυγή. Το πιθανότερο να υπάρχουν κείμενά της και σε άλλα περιοδικά, που λανθάνουν.
Σε γράμμα του, ο Πωλ Ελυάρ, της γράφει από το Παίσι (1946): “… γράφοντας σε σένα, είμαι βαθύτατα συγκινημένος, γιατί σε ξαναβλέπω, έξυπνη και λαμπερή, τόσο καθαρή, τόσο βαθειά, τόσο σοφή και τόσο χαμογελαστή, δεμένη με τη μοίρα της χώρας σου, με τη σκληρή γη, με τον ελαφρό ουρανό. Κι ανατριχιάζω με τη σκέψη ότι μπορεί να μην σε ξαναδώ. Ο χρόνος είναι τόσο σύντομος. Η ζωή μας τόσο σκλαβωμένη! Γράψε μου. Σκέψου ότι τα γράμματά σου είναι για μένα το φως -φως ελληνικό, το πιο όμορφο. Στα μάτια μου το ενσαρκώνεις- και τον βορά, επίσης, με το μεγάλο χλωμό και κρύο περιθώριο…”
(Από άρθρο της Μ. Θεοδοσοπούλου στην Εποχή, http://epohi.gr/old/theodosopoulou_culture_1172004.htm)
