Ο Γιάννης Δαλιανίδης (31 Δεκεμβρίου 1923 – 16 Οκτωβρίου 2010) ήταν σκηνοθέτης και σεναριογράφος, από τους πιο εμπορικούς του Ελληνικού κινηματογράφου. Απεβίωσε στις 16 Οκτωβρίου 2010 σε ηλικία 87 ετών.
Γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη στις 31 Δεκεμβρίου 1923 και μεγάλωσε με θετούς γονείς, τον Ναούμ Δαλιανίδη από τη Σιάτιστα και την Ολυμπία Κύρου-Δαλιανίδη από τη Θεσσαλονίκη. Οι βιολογικοί γονείς είχαν έρθει από την Τιφλίδα της Γεωργίας με ένα μικρό αγοράκι το οποίο πέθανε και μετά γεννήθηκε ο Γιάννης που δόθηκε για υιοθεσία όταν πέθανε ο πατέρας του.
Το όνειρο του μικρού Γιάννη υπήρξε πάντα η Βιέννη εφόσον γνώριζε ότι εκεί θα μπορούσε να κάνει τα καλλιτεχνικά του όνειρα πραγματικότητα. Με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα ξεκινάει πρώτα για Βελιγράδι, εκεί όπου διέμεναν συγγενείς του, κι αργότερα για Βιέννη.
Στη Βιέννη ευτύχησε εξαρχής να γνωρίσει ανθρώπους που θα τον βοηθούσαν όμως η οικογένεια που τον φιλοξενούσε συνελήφθη από τους Γερμανούς με την κατηγορία ότι άκουγαν ραδιοφωνικό σταθμό που εξέπεμπε από το Λονδίνο. Μαζί τους συνελήφθη και ο Γιάννης Δαλιανίδης ο οποίος στάλθηκε πρώτα στις φυλακές της πόλης Ροζαουαλέντε και έπειτα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Σβέχατ. Μετά από έξι μήνες κράτησης βγήκε τις παραμονές των Χριστουγέννων του 1942. Θα παραμείνει στη Βιέννη για ένα διάστημα εργαζόμενος σε χορωδία αλλά και ως χορευτής.
Τα πρώτα καλλιτεχνικά βήματα
Τελικά θα επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη. Θα εργαστεί σε διάφορα καλλιτεχνικά προγράμματα κάνοντας κυρίως χορογραφίες. Κάποια στιγμή θα τον δει ο Ορέστης Λάσκος που τον προέτρεψε να κατέβει στην Αθήνα. Έτσι λοιπόν θα μεταβεί στην Αθήνα όπου αρχικά θα κάνει εμφανίσεις σε διάφορα βαριετέ. Εμφανίστηκε ως κομπάρσος στην ταινία Πρόσωπα λησμονημένα του Γιώργου Τζαβέλλα και επίσης συμμετείχε με ένα μικρό ρόλο στην ταινία Οι δύο κόσμοι σε παραγωγή Ανζερβός. Λίγο αργότερα θα ακολουθήσει τον Κώστα Χατζηχρήστο σε μία μεγάλη τουρνέ την οποία διέκοψε για να πάει στρατιώτης. Στην εκπαίδευσή του θα γνωρίσει τον Δημήτρη Αθανασιάδη (πιανίστα) με τον οποίο έκαναν επιθεωρησιακά νούμερα.
Στην Αθήνα
Όταν απολύθηκε από τον στρατό, ήρθε ξανά σε επαφή με τον Ορέστη Λάσκο που τον βοήθησε να μπει σε μεγάλο επιθεωρησιακό σχήμα της εποχής στην Πλατεία Αμερικής (στο οποίο ο Τζίμης Μακούλης τραγουδούσε το περίφημο Ένας φίλος ήρθε απ’ τα παλιά). Παράλληλα με τις εμφανίσεις του σε διάφορα βαριετέ θα συναντηθεί ξανά με τον Δημήτρη Αθανασιάδη ο οποίος προσπαθούσε να μοιραστεί μαζί του το όνειρό του και τις προσπάθειές του για τον κινηματογράφο. Στη συνέχεια θα κάνει εμφανίσεις επί τέσσερα καλοκαίρια σε επιθεωρήσεις στο αθηναϊκό θέατρο Περοκέ. Έτσι θα γνωρίσει τον Ντίμη Δαδήρα, τον Αντώνη Καρατζόπουλο, τον Ανδρέα Λαμπρινό, τον Κλέαρχο Κονιτσιώτη ενώ την ίδια στιγμή προσπαθούσε να βελτιώσει τις γνώσεις του σε θέματα τεχνικής του κινηματογράφου. Εκείνη την εποχή χρησιμοποιούσε το όνομα Γιάννης Νταλ Δαλιανίδης.
Ήταν τότε που ο Δημήτρης Αθανασιάδης θα τον εντάξει ως ηθοποιό στην ταινία του ρία παιδιά βολιώτικα δίπλα στους Ανδρέα Μπάρκουλη και Πέτρο Βούλγαρη. Ο Δαλιανίδης όμως που διαβάζει σενάρια κινηματογραφιστών και δεν τον ικανοποιούσαν θα επιχειρήσει να γράψει το πρώτο σενάριο με τίτλο Το τρελοκόριτσο έχοντας στο μυαλό του την Αλίκη Βουγιουκλάκη ενώ τελικά το ρόλο θα τον πάρει η Τζένη Καρέζη σε μια ταινία που ο Δαλιανίδης θα δουλέψει ως βοηθός σκηνοθέτη. Πριν γυριστεί η ταινία του ζητήθηκε να γράψει τα δύο επόμενα σενάρια, Ο Μιμίκος και η Μαίρη και Οι καβγατζήδες.
Τελικά η σκηνοθετική σταδιοδρομία του ξεκίνησε το 1959 με την ταινία Η μουσίτσα και ακολούθησαν την ίδια χρονιά οι ταινίες Λαός και Κολωνάκι και Ένας βλάκας και μισός. Μία δυσαρέσκεια μάλλον για θέματα οικονομικά θα τον οδηγήσει από την εταιρεία Αφοί Ρουσσόπουλοι, Γ. Λαζαρίδης, Δ. Σαρρής, Κ. Ψαρράς σε άλλα στούντιο, εκεί όπου η καριέρα του θα απογειωθεί.
Φίνος Φιλμ
Το 1961 ξεκίνησε η συνεργασία του με την Φίνος Φιλμ με την ταινία Ο κατήφορος. Η ταινία σημείωσε μεγάλη επιτυχία και η φήμη του Δαλιανίδη εκτινάχτηκε πράγμα το οποίο επαναλήφθηκε και με την πρώτη του μουσική ταινία, Μερικοί το προτιμούν κρύο, το 1962. Στην φιλμογραφία του Δαλιανίδη διακρίνει κανείς ταινίες πολλών διαφορετικών ειδών όπως ταινίες που είναι μεταφορές από θεατρικά έργα (Ζητείται ψεύτης, Φωνάζει ο κλέφτης, Η χαρτοπαίχτρα, Ο εχθρός του λαού, Γυμνοί στο δρόμο) από μυθιστορήματα (Στεφανία, Επαναστάτης Ποπολάρος, Χωρίς ταυτότητα, Ο κυρ-Γιώργης εκπαιδεύεται), ταινίες σε σενάρια των κινηματογραφιστών Αλέκου Σακελλάριου, Νίκου Φώσκολου, Γιώργου Τζαβέλλα (Γαμπρός από το Λονδίνο, Δάκρυα για την Ηλέκτρα, Ο αστερισμός της Παρθένου), ταινίες κοινωνικού περιεχομένου σε δικό του σενάριο (Νόμος 4000, Το ανθρωπάκι, Ίλιγγος, Ιστορία μιας ζωής, Μαριχουάνα stop!, Ο τρομοκράτης), μουσικές ταινίες δύο περιόδων όταν κυριαρχούσε το ελαφρό τραγούδι (Κάτι να καίει, Κορίτσια για φίλημα) και όταν αρχίζει να επιβάλλεται το μπουζούκι στις ορχήστρες (Οι θαλασσιές οι χάντρες, Γοργόνες και μάγκες) αλλά και ταινίες για συγκεκριμένους πρωταγωνιστές (Ο σκληρός άντρας, Ο κατεργάρης, Ο ψεύτης, Ο Μικές ξαναπαντρεύεται). Στην πλειονότητά τους, οι ταινίες αυτές ασχολούνται με τη ζωή των νέων της εποχής και πρωταγωνιστούν σε αυτές νέοι κυρίως ηθοποιοί. Συνολικά έχει σκηνοθετήσει περισσότερες από 60 ταινίες, στις περισσότερες από τις οποίες έχει γράψει και το σενάριο.
Το 2005 συνέγραψε το αυτοβιογραφικό βιβλίο Ο κινηματογράφος, τα πρόσωπα κι εγώ, από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Τηλεόραση
Από την δεκαετία του 1970 εργάστηκε και στην τηλεόραση, δημιουργώντας αρκετές τηλεοπτικές σειρές, οι περισσότερες από τις οποίες σημείωσαν μεγάλη επιτυχία. Η αρχή έγινε στις 11 Ιουλίου 1974 με το πρώτο επεισόδιο της ‘ιστορικής’ σειράς Λούνα Παρκ που απογειώθηκε στους πίνακες τηλεθέασης κυρίως για το ένθετο τελευταίο δεκαπεντάλεπτο σε κάθε επεισόδιο με πρωταγωνιστή τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο δίπλα στην τηλεοπτική του σύζυγο Άννα Παϊτατζή. Ακολούθησαν τηλεοπτικές σειρές με την κρατική τηλεόραση (Τα λιονταράκια του κυρ-Ηλία, Τα καθημερινά) και την ιδιωτική τηλεόραση (Ρετιρέ, Οι μικρομεσαίοι, Τα στραβά κι ανάποδα). Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στο περίφημο Τρίτο στεφάνι του Κώστα Ταχτσή μεταφορά η οποία ευτύχησε γιατί σύμφωνα με τα γραφόμενα της Ροζίτας Σώκου, Περιοδικό Τηλέραμα το 1996, “ο Δαλιανίδης είναι γνώστης του μικροαστικού περιβάλλοντος που περιγράφεται γλαφυρά στο βιβλίο του σημαντικού λογοτέχνη”.
Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης
Το 2002, στο Φεστιβάλ κινηματογράφου που γίνεται κάθε χρόνο στη Θεσσαλονίκη, ο Γιάννης Δαλιανίδης τιμήθηκε για τη συνολική του προσφορά στον ελληνικό κινηματογράφο. Εισηγητής της πρότασης της βράβευσής του προς την επιτροπή υπήρξε ο Θόδωρος Αγγελόπουλος.
Φιλμογραφία
1. Κινηματογράφος
- Δύο κόσμοι (ηθοποιός), 1949
- Τρία κωθώνια του Συντάγματος (ηθοποιός), 1956
- Τρία παιδιά βολιώτικα (ηθοποιός), 1957
- Οι καβγατζήδες (ηθοποιός, σενάριο), 1958
- Το κορίτσι της αμαρτίας (σενάριο), 1958
- Ο Μιμίκος και η Μαίρη (ηθοποιός, σενάριο), 1958
- Το τρελοκόριτσο (σενάριο, βοηθός σκηνοθέτη), 1958
- Το αγοροκόριτσο (σενάριο), 1959
- Ένας βλάκας και μισός (σενάριο [θεατρικό του Δημήτρη Ψαθά], σκηνοθεσία), 1959
- Ερωτικά σκάνδαλα (σενάριο), 1959
- Λαός και Κολωνάκι (σενάριο, σκηνοθεσία), 1959
- Η μουσίτσα (σενάριο, σκηνοθεσία), 1959
- Τρεις μάγκες στο παρθεναγωγείο (σενάριο), 1959
- Το αγόρι που αγαπώ (σενάριο, σκηνοθεσία), 1960
- Κρουαζιέρα στη Ρόδο (σενάριο, σκηνοθεσία), 1960
- Χριστίνα (σενάριο, σκηνοθεσία), 1960
- Το κοροϊδάκι της δεσποινίδος (σενάριο [θεατρικό των Νίκου Τσιφόρου, Πολύβιου Βασιλειάδη], σκηνοθεσία), 1960
- Ο ατσίδας (σενάριο [θεατρικό «Εξοχικό κέντρο ο Έρως» του Δημήτρη Ψαθά], σκηνοθεσία), 1961
- Ζητείται ψεύτης (σενάριο [θεατρικό του Δημήτρη Ψαθά], σκηνοθεσία), 1961
- Ο κατήφορος (σενάριο, σκηνοθεσία), 1961
- Πού είναι η Μαργαρίτα (σενάριο), 1961
- Ο σκληρός άντρας (σενάριο [θεατρικό του Γεώργιου Ρούσσου], σκηνοθεσία), 1961
- Ο Δήμος από τα Τρίκαλα (σενάριο, [θεατρικό του Δημήτρη Γιαννουκάκη], σκηνοθεσία), 1962
- Η κυρία του κυρίου (σκηνοθεσία), 1962
- Μερικοί το προτιμούν κρύο (σενάριο, σκηνοθεσία), 1962
- Νόμος 4000 (σενάριο, σκηνοθεσία), 1962
- Ένα κορίτσι για δύο (σενάριο, [θεατρικό «Ερωτευτείτε, παρακαλώ» των Νίκου Τσιφόρου, Πολύβιου Βασιλειάδη], σκηνοθεσία), 1963
- Ίλιγγος (σενάριο, σκηνοθεσία), 1963
- Κάτι να καίει (σενάριο, σκηνοθεσία), 1963
- Χωρίς ταυτότητα (σκηνοθεσία), 1963
- Η ψεύτρα (σενάριο, σκηνοθεσία), 1963
- Εγωισμός (σενάριο, σκηνοθεσία), 1964
- Οι κληρονόμοι (ηθοποιός, σκηνοθεσία), 1964
- Η χαρτοπαίχτρα (ηθοποιός, σενάριο [θεατρικό του Δημήτρη Ψαθά], σκηνοθεσία), 1964
- Ιστορία μιας ζωής (σενάριο, σκηνοθεσία), 1965
- Κορίτσια για φίλημα (σενάριο, σκηνοθεσία), 1965
- Ραντεβού στον αέρα (σενάριο, σκηνοθεσία), 1965
- Τέντυ μπόι αγάπη μου (σκηνοθεσία), 1965
- Ένα έξυπνο, έξυπνο μούτρο (σκηνοθεσία), 1965
- Δάκρυα για την Ηλέκτρα (σκηνοθεσία), 1966
- Ξυπόλυτος πρίγκηψ (σκηνοθεσία), 1966
- Στεφανία (σενάριο [ιστορία της Νέλλης Θεοδώρου], σκηνοθεσία), 1966
- Γαμπρός απ’ το Λονδίνο (σενάριο [θεατρικό των Αλέκου Σακελλάριου, Χρήστου Γιαννακόπουλου], σκηνοθεσία), 1967
- Οι θαλασσιές οι χάντρες (σενάριο, σκηνοθεσία), 1967
- Νύχτα γάμου (σκηνοθεσία), 1967
- Γοργόνες και μάγκες (σενάριο, σκηνοθεσία), 1968
- Μια κυρία στα μπουζούκια (σενάριο, σκηνοθεσία), 1968
- Ο Μικές παντρεύεται (σενάριο, σκηνοθεσία), 1968
- Όλγα αγάπη μου (σενάριο, σκηνοθεσία), 1968
- Ένας ιππότης για τη Βασούλα (σενάριο [θεατρικό των Ασημάκη Γιαλαμά, Κώστα Πρετεντέρη], σκηνοθεσία), 1968
- Το παρελθόν μιας γυναίκας (σκηνοθεσία), 1968
- Ο ψεύτης (σενάριο, σκηνοθεσία), 1968
- Το ανθρωπάκι (σενάριο, σκηνοθεσία), 1969
- Ο γόης (σενάριο, σκηνοθεσία), 1969
- Γυμνοί στο δρόμο (σενάριο [θεατρικό «Η γειτονιά των αγγέλων» του Ιάκωβου Καμπανέλλη], σκηνοθεσία), 1969
- Ξύπνα Βασίλη (σενάριο [θεατρικό του Δημήτρη Ψαθά], σκηνοθεσία), 1969
- Όταν η πόλη πεθαίνει (σκηνοθεσία), 1969
- Η Παριζιάνα (σενάριο, σκηνοθεσία), 1969
- Αυτοί που μίλησαν με τον θάνατο (σενάριο, σκηνοθεσία), 1970
- Μια τρελή τρελή σαραντάρα (σκηνοθεσία), 1970
- Οι αμαρτωλοί (σενάριο, σκηνοθεσία), 1971
- Επαναστάτης ποπολάρος (σενάριο [μυθιστόρημα του Γρηγορίου Ξενόπουλου], σκηνοθεσία), 1971
- Ο κατεργάρης (σενάριο, σκηνοθεσία), 1971
- Μαριχουάνα στοπ (σενάριο, σκηνοθεσία), 1971
- Μια Ελληνίδα στο χαρέμι (σενάριο, σκηνοθεσία), 1971
- Η αμαρτία της ομορφιάς (σενάριο, σκηνοθεσία), 1972
- Ο εχθρός του λαού (σενάριο [μυθιστόρημα του Ερρίκου Ίψεν], σκηνοθεσία), 1972
- Το κοροϊδάκι της πριγκιπέσας (σενάριο, σκηνοθεσία), 1972
- Ο μάγκας με το τρίκυκλο (σενάριο, σκηνοθεσία), 1972
- Ο αστερισμός της Παρθένου (σκηνοθεσία), 1973
- Έικοσι γυναίκες κι εγώ (σενάριο, σκηνοθεσία), 1973
- Η Μαρία της σιωπής (σκηνοθεσία), 1973
- Αγάπη μου Ουά-Ουά (σενάριο, [θεατρικό του Francois Campaux], σκηνοθεσία), 1974
- Οι εραστές του ονείρου (σκηνοθεσία, σενάριο), 1974
- Ένα τανκς… στο κρεβάτι μου (αφήγηση, σενάριο, σκηνοθεσία), 1975
- Ο τρομοκράτης (σενάριο, σκηνοθεσία), 1975
- Ο κυρ-Γιώργης εκπαιδεύεται (σενάριο [θεατρικό «Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται» του Σπύρου Μελά, σκηνοθεσία), 1977
- Τα τσακάλια (σενάριο, σκηνοθεσία), 1981
- Βασικά καλησπέρα σας, Οι ραδιοπειρατές (σενάριο, σκηνοθεσία), 1982
- Η στροφή (σενάριο, σκηνοθεσία), 1982
- Οι επικίνδυνοι (σενάριο, σκηνοθεσία), 1983
- Καμικάζι αγάπη μου (σενάριο, σκηνοθεσία), 1983
- Έλα να αγαπηθούμε ντάρλινγκ (σενάριο, σκηνοθεσία), 1984
- Όταν οι ρόδες χορεύουν (σενάριο, σκηνοθεσία), 1984
- Περάστε φιλήστε τελειώσατε (σενάριο, σκηνοθεσία), 1986
- Ισόβια (σενάριο, σκηνοθεσία), 1988
2. Βιντεοταινίες (ως Γιάννης Φωτεινός)
- Φούτμπολ (σκηνοθεσία), 1985
- Απόψε θα τη βρούμε (σενάριο, σκηνοθεσία), 1985
- Ένα τρελό τρελό μούτρο (σκηνοθεσία), 1986
- Αρέσω και κυκλοφορώ (σενάριο, σκηνοθεσία), 1986
- Μάρθα, το χρονικό ενός βιασμού (σενάριο, σκηνοθεσία, μουσική επιμέλεια), 1986
- Πάρτι για τρεις (σενάριο, σκηνοθεσία), 1986
- Χαμένοι στο Μανχάταν (σενάριο, σκηνοθεσία), 1987
- Ο μαφιόζος (σενάριο, σκηνοθεσία), 1987
- Ο κουρδιστός εραστής (σενάριο, σκηνοθεσία), 1987
- Μπανάνες (σενάριο, σκηνοθεσία), 1987
- Οι συνένοχοι (σενάριο, σκηνοθεσία), 1988
- Πώς τη λεν τη βαζελίνη τούρκικα (σκηνοθεσία), 1988
- Επικίνδυνος έρωτας: Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Απρίλη (σενάριο, σκηνοθεσία), 1988
- Παγίδες Ι (σενάριο, σκηνοθεσία), 1989
- Παγίδες ΙΙ (σενάριο, σκηνοθεσία), 1989
3. Συνεργασίες με ηθοποιούς
Ο Γιάννης Δαλιανίδης συνεργάστηκε με πλειάδα ηθοποιών στις ταινίες που γύρισε. Ανάμεσα σε αυτούς είναι: Ζωή Λάσκαρη, Κώστας Βουτσάς, Άγγελος Μαυρόπουλος, Μάρθα Καραγιάννη, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Γιώργος Τσιτσόπουλος, Ρένα Βλαχοπούλου, Κώστας Παπαχρήστος, Δήμητρα Σερεμέτη, Φαίδων Γεωργίτσης, Μαίρη Χρονοπούλου, Χρόνης Εξαρχάκος, Ελένη Ζαφειρίου, Γιάννης Βογιατζής, Μαίρη Μεταξά, Νόρα Βαλσάμη, Μαίρη Χρονοπούλου, Καίτη Ιμπροχώρη, Νάσος Κεδράκας, Χλόη Λιάσκου, Τασσώ Καββαδία, Σταμάτης Γαρδέλης, Γιώργος Γαβριηλίδης, Περικλής Χριστοφορίδης, Αλέκος Τζανετάκος, Λευτέρης Βουρνάς κ.ά.
4. Συνεργασίες με τεχνικούς
Στα κινηματογραφικά στούντιο συνεργάστηκε με…
Διευθυντές φωτογραφίας: Νίκος Δημόπουλος, Νίκος Γαρδέλης, Παύλος Φιλίππου, Νίκος Καβουκίδης, Γιώργος Αρβανίτης, Δήμος Σακελλαρίου, Πέτρος Καραβίδογλου, Βασίλης Χριστομόγλου
Βοηθοί σκηνοθέτη: Χρήστος Παληγιαννόπουλος, Ντίνος Μαυροειδής, Γιώργος Σταμπουλόπουλος, Βασίλης Μαργιόλης, Σταύρος Τσιώλης, Δημήτρης Δημογεροντάκης, Τάκης Γρηγοριάδης, Παύλος Τάσιος, Γιάννης Χαρτοματζίδης
Τηλεοπτικές σειρές
- Λούνα Παρκ, (ΕΙΡΤ / ΕΡΤ), 1974
- Τ’ ανάποδα (ΕΡΤ), 1981, δεν προβλήθηκε το 1981 λόγω αλλαγής διοίκησης της ΕΡΤ, προβλήθηκε το 2015 από την ΕΡΤ2[8]
- Τα καθημερινά (ΕΡΤ), 1983
- Τα λιονταράκια (ΕΡΤ), 1985
- Οδός Ανθέων, (ΕΤ1), 1988
- Το ρετιρέ, (MEGA Channel), 1990
- Οι μικρομεσαίοι, (MEGA Channel), 1992
- Στραβά και ανάποδα, (ΑΝΤ1), 1993
- Αραχτοί και λάιτ, (ANT1), 1994
- Το τρίτο στεφάνι, (ANT1),1995
- Το χρώμα του φεγγαριού, (ANT1), 1996
- Απιστίες, (ΑΝΤ1), 1997
- Μικρές αμαρτίες, (STAR), 2000
Πηγές
- Γιάννης Δαλιανίδης, Ο κινηματογράφος, τα πρόσωπα κι εγώ, επιμ. Θανάσης Νιάρχος, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 2005
