Ο Γκέραρντ Ντάβιντ (ορθή απόδοση Χέραρντ Ντάβιντ, Gheeraert David ή Gerard David, περ. 1455 – 13 Αυγούστου 1523) ήταν Φλαμανδός ζωγράφος της πρώιμης Βορειοευρωπαϊκής Αναγέννησης, από τους τελευταίους μεγάλους Δασκάλους της Σχολής της Μπρυζ. Γεννήθηκε στο Άουντεβατερ, σήμερα στην επαρχία της Ουτρέχτης.
«Τρίπτυχο της Βάπτισης του Κυρίου» (1505), Groeningemuseum, Μπρυζ
Πιθανώς εκπαιδεύτηκε στην Ολλανδία, όπως αφήνουν να εννοηθεί οι συνθέσεις του, οι οποίες χαρακτηρίζονται από την πιστή αναπαράσταση της πραγματικότητας, καθώς και μια διαφοροποιημένη αναπαράσταση του χώρου και των προσώπων.
Έγινε δεκτός στη Συντεχνία του Αγίου Λουκά της Μπρυζ το 1484. Πρωταγωνίστησε στην καλλιτεχνική ζωή της πόλης μετά τον θάνατο του Χανς Μέμλινγκ (περ. 1430 – 1494). Την εποχή του Νταβίντ, η Μπρυζ είχε αρχίσει να χάνει τα οικονομικά και καλλιτεχνικά της πρωτεία από την Αμβέρσα και το έργο του καλλιτέχνη παραδοσιακά θεωρείται πως σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής, παρόλο που τον ακολούθησαν καλλιτέχνες του διαμετρήματος των Άντριεν Ίσενμπραντ (Adriaen Isenbrandt, δεκαετία 1480-1551), και Αμπρόσιους Μπένσον (περ. 1495/1500–1550).
Κατά πάσα πιθανότητα ο Ντάβιντ πραγματοποίησε ταξίδι στην Ιταλία γύρω στο 1513 και, κατά συνέπεια, το ώριμο έργο του μαρτυρά μια συνολική αντίληψη της εικαστικής σύνθεσης που φαίνεται να παραπέμπει στην Αναγέννηση των χωρών του Νότου. Οι «μαρμαρωμένες» κινήσεις των προσώπων και τα ψυχρά χρώματα προσεγγίζουν αναμφίβολα τον Μανιερισμό.
«Το Κάρφωμα του Χριστού στο Σταυρό» (περ. 1480), Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο.
Καταπιάστηκε κυρίως με θρησκευτικά θέματα, εμποτισμένα με λεπτή ευσέβεια, που αντανακλούν την επιρροή των προγενέστερων Δασκάλων των Κάτω Χωρών, όπως ο Γιαν βαν Άικ (πριν το 1395 – περ. 1441) και ο Χούγκο φαν ντερ Χους (Hugo van der Goes) (περ. 1440 – 1482/1483), με ενσωματωμένη πλέον την ιταλική επιρροή εκφρασμένη με μια νέα επίσημη αίσθηση του μνημειώδους. Μέσω των μαθητών του, Γιόος φαν Κλέφε (περ. 1485 – 1540/1541) και Γιοάχιμ Πατινίρ (περ. 1480 – 1524), άσκησε επιρροή τόσο στη φλαμανδική ζωγραφική, όσο και εκείνη άλλων περιοχών.
«Η Παναγία ανάμεσα σε Παρθένες» (1509), Μουσείο Καλών Τεχνών, Ρουέν.
Στα πρώιμα έργα του, όπως «Το Κάρφωμα του Χριστού στο Σταυρό» (περ. 1480, Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο) και «Η Θεία Γέννηση» (περ. 1490, Μουσείο Καλών Τεχνών, Βουδαπέστη) ήδη παρέχει ένα δείγμα των εξαιρετικών ικανοτήτων του στη χρήση του χρώματος. Στη Μπρυζ είχε την ευκαιρία να μελετήσει το έργο των αδελφών Βαν Άικ, του Ρόχιερ φαν ντερ Βάιντεν και του Χούγκο φαν ντερ Χους, ενώ δέχθηκε την επίδραση του Χανς Μέμλινγκ. Στην περίοδο αυτή ανήκουν τα έργα του «Ο Γάμος της Κανά» (περ. 1500, Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι) και «Η Ένθρονη Παναγία με Αγγέλους» (Ντάρμστατ). Ωστόσο τα έργα στα οποία ο καλλιτέχνης οφείλει κυρίως τη φήμη του είναι εκείνα που φιλοτέχνησε για βωμούς εκκλησιών: το δίπτυχο «Η Κρίση του Καμβύση» (1498, Groeningemuseum, Μπρυζ), το τρίπτυχο «Η Βάπτιση του Κυρίου» (1505, Groeningemuseum, Μπρυζ), «Η Παναγία και το Θείο Βρέφος με Αγίους και Δωρητές» (περ. 1505, Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο), το δίπτυχο «Ο Ευαγγελισμός» (1506, Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη) και «Virgo inter Virgines» (Η Παρθένος εν μέσω των παρθένων) (1509, Μουσείο Καλών Τεχνών, Ρουέν).
Αυτά τα ώριμα έργα, αυστηρά αλλά με πλούσιους χρωματισμούς, δείχνουν αριστοτεχνική χρήση του φωτός, του όγκου και του χώρου. Αξιοσημείωτα το δίπτυχο της «Κρίσης» αποτελεί ένα από τα πρώτα φλαμανδικά έργα στα οποία γίνεται χρήση διακοσμητικών στοιχείων με ιταλική προέλευση, όπως ερωτιδείς και γιρλάντες. Στην Αμβέρσα, ο Ντάβιντ εντυπωσιάστηκε από το έργο του Κουέντιν Μέτσις (1466–1529), ο οποίος είχε εισάγει μια πιο προσωπική και ανθρώπινη αντίληψη των ιερών θεμάτων. «Η Αποκαθήλωση» (περ. 1515, Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο) και «Η Σταύρωση» (1510-1515, Γένοβα,Musei di Strada Nuova) δημιουργήθηκαν υπό την επιρροή αυτή και είναι αξιοσημείωτα για τη δραματική τους κίνηση.
Έργα
- Ο Χριστός καρφώνεται στον Σταυρό, 1480, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
- Τρίπτυχο της οικογένειας Σεντάνο, 1495, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου
- Αποκαθήλωση, 1495-1500, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
- Η προσκύνηση των Μάγων, 1495, Φλωρεντία, Ουφίτσι
- Η προσκύνηση των Μάγων, περ.1495, Μόναχο, Παλαιά Πινακοθήκη
- Η Κρίση του Καμβύση, 1498, Μπρυζ, Groeningemuseum
- Ο εν Κανά γάμος, 1500, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου
- Τρίπτυχο της Βάπτισης, 1505, Μπρυζ, Groeningemuseum
- Virgo inter Virgines (Η Παρθένος εν μέσω των παρθένων), 1509, Ρουέν, Μουσείο Καλών Τεχνών
- Παρθένος και Βρέφος με αγίους και τον δωρητή, 1510, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
- Ανάπαυση κατά την φυγή στην Αίγυπτο, 1510, Ουάσινγκτον, Εθνική Πινακοθήκη
- Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ κατατροπώνει τους δαίμονες Αρχειοθετήθηκε 2016-07-29 στο Wayback Machine., 1510, Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης
- Παρθένος και Βρέφος με τέσσερις αγγέλους, 1510-15, Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο
- Η Παρθένος ταΐζει το Βρέφος, 1510-15, Γένοβα, Musei di Strada Nuova
- Σταύρωση, 1515, Πινακοθήκη του Βερολίνου
- Ευαγγελισμός, 1520, Φραγκφούρτη, Μουσείο Σταίντελ
- Η Μεταμόρφωση, 1523, Onze-Lieve-Vrouwekerk (Εκκλησία της Παναγίας), Μπρυζ
Βιβλιογραφία
- (Αγγλικά) Ainsworth, Maryan Wynn (1998). «Gerard David: purity of vision in an age of transition», Metropolitan Museum of Art, ISBN 9780810965232.
- (Γαλλικά) Stukenbrock, Christiane & Töpper, Barbara (2011). «1000 Chefs-d’oeuvre de la Peinture», Πότσδαμ: h.f.ullmann, ISBN 9783833161124.
- (Αγγλικά) Weale, William Henry James (1895). «Gerard David: Painter and Illuminator», Kessinger Publishing, LLC, επανεκτύπωση 2010, ISBN 9781166567996.
