Ο Γκράχαμ Γκριν (Henry Graham Greene, 2 Οκτωβρίου 1904 – 3 Απριλίου 1991) ήταν Άγγλος μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και κριτικός.
Γεννήθηκε στο Μπέρχαμστεντ του Χέρτφορντσιρ το 1904 και πέθανε στην Ελβετία το 1991. Οι εγκύκλιες σπουδές του ήταν στο σχολείο που διηύθυνε ο πατέρας του. Λόγω ψυχολογικών προβλημάτων υποβλήθηκε σε ψυχαναλυτική θεραπεία πριν φοιτήσει στην Οξφόρδη. Το 1926 προσχώρησε στον Ρωμαιοκαθολικισμό, η επήρεια του οποίου είναι εμφανής σε πολλά από τα έργα του. Την ίδια χρονιά προσλήφθηκε στους Times, αλλά ύστερα από δύο χρόνια, αμέσως μετά τη δημοσίευση του πρώτου του βιβλίου, παραιτήθηκε και αφοσιώθηκε στη συγγραφή και στην κριτική.
Ο Γκρέιαμ Γκριν προσελήφθη για κάποιο διάστημα σαν μυστικός πράκτορας της βρετανικής MI6 (Military Intelligence, Section 6), αφού στρατολογήθηκε από την αδερφή του Ελισάβετ, η οποία ήταν ήδη πράκτορας, και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου τοποθετήθηκε στη Σιέρα Λεόνε.
Συγγραφικό έργο
Τα πρώτα του τρία μυθιστορήματα που γράφτηκαν στο διάστημα από το 1929 έως το 1931, (“Man Within” (1929), “The Name of Action” (1930), Rumour at Nightfall (1931)), δεν επιδοκιμάστηκαν από το κοινό και τους κριτικούς και ίσως γι’ αυτό ο Γκριν τα “αποκήρυξε”, αρνούμενος οποιαδήποτε ανατύπωσή τους. Με το πέρασμα του χρόνου η γνώμη του άλλαξε για το “Man Within” (ελλ. τίτλος «Ο προδότης»). Αυτό το μυθιστόρημα είναι και το πρώτο στο οποίο διαφαίνεται ο ενθουσιασμός για τον καθολικισμό αλλά και η συγγραφική του ικανότητα. Σε αυτό το βιβλίο όπως και και στα “Brighton Rock” και “The Power and the Glory”, η θρησκεία δίνει την έμπνευση της γραφής. «Ο προδότης» γυρίστηκε ταινία το 1947 με τον ίδιο τίτλο. Το διήγημά του “The Basement Room” που γράφτηκε το 1936 γυρίστηκε ταινία από τον Κάρολ Ριντ που κυκλοφόρησε το 1948, σε σενάριο του ίδιου του συγγραφέα και με τίτλο «Η πτώση ενός ειδώλου».
Ο ίδιος ο Γκριν γράφει για την κινηματογραφική του μεταφορά: «Η ιστορία άλλαξε σιωπηρά, κι έτσι η πλοκή έπαψε ν’ αφορά ένα αγοράκι που άθελά του πρόδωσε τον καλύτερό του φίλο στην αστυνομία, αλλά αντίθετα καταπιάστηκε μ’ ένα αγοράκι που πίστεψε πως ο φίλος του ήταν δολοφόνος και σχεδόν προκάλεσε τη σύλληψή του λέγοντας ψέματα για να τον υπερασπιστεί. Νομίζω ότι αυτό, ειδικά με τους χειρισμούς του Ριντ, ήταν ένα καλό θέμα, αλλά ο αναγνώστης δεν πρέπει να εκπλαγεί μη βρίσκοντάς το στο επίκεντρο της αρχικής ιστορίας». Το μυθιστόρημά του «Η δύναμις και η δόξα», θεωρείται το καλύτερό του και είναι αυτό που τον καθιέρωσε στον λογοτεχνικό κόσμο. “Θεωρείται κατά γενική ομολογία το αριστούργημά του, το βιβλίο του Γκριν που χαίρει της μεγαλύτερης εκτίμησης τόσο από το κοινό όσο και από τους κριτικούς” έγραψε ο Τζον Άπνταϊκ.
Επίσης, κέρδισε το βραβείο “Hawthornden Prize” για το 1941.
Το επόμενο μυθιστόρημά του, «Το υπουργείο του φόβου», μεταφέρθηκε και αυτό στον κινηματογράφο από τον Φριτς Λανγκ το 1944 και θεωρείται πλέον ένα κλασικό φιλμ νουάρ.
Το μυθιστόρημα “The Heart of the Matter” (ελλ. τίτλος «Ουσία και βάθος») τιμήθηκε το 1948 με το αγγλικό βραβείο “James Tait Black Memorial Prize”.
Το επόμενο μυθιστόρημά του, το γνωστότερο ίσως, «Ο τρίτος άνθρωπος», μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο σχεδόν αμέσως μετά την έκδοσή του, από τον Κάρολ Ριντ και μάλιστα τιμήθηκε με τον “Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Καννών” το 1949.
«Το τέλος μιας σχέσης», εν μέρει αυτοβιογραφικό βιβλίο, …Ένα από τα πιο αληθινά και συγκινητικά μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας σύμφωνα με τον Ουίλιαμ Φόκνερ, μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο και μάλιστα δύο φορές, το 1955 και το 1999.
Ο τάφος του συγγραφέα στην Ελβετία
Το μυθιστόρημά του «Ο ήσυχος Αμερικανός» που λαμβάνει χώρα στο Βιετνάμ τη δεκαετία του 1950, μεταφέρθηκε επίσης στον κινηματογράφο, την πρώτη φορά το 1958 και τη δεύτερη το 2001. Επειδή μάλιστα η δεύτερη φορά συνέπεσε με το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους στη Νέα Υόρκη το 2001, η ταινία προκάλεσε πολλές αντιδράσεις.
«Ο άνθρωπός μας στην Αβάνα», μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Κάρολ Ριντ το 1959, με πρωταγωνιστή τον Άλεκ Γκίνες.
Εργογραφία
- Μυθιστορήματα
- 1929: The Man Within
- μτφ. Ελένη Δεληγιάννη («Ο προδότης», εκδ. “Ζαχαρόπουλος Σ.Ι.”, 1990)
- 1932: Stamboul Train
- μτφ. Γιάννα Μυράτ («Οριάν Εξπρές», εκδ. “Νεφέλη”, 1987)
- 1934: It’s a Battlefield
- 1935: England Made Me
- 1936: A Gun for Sale (Ένα όπλο για πούλημα)
- μτφ. Ελένη Μαύρου (εκδ. “Νεφέλη”, 1986)
- 1936: The Basement Room, διήγημα
- μτφ. Άννα Παπασταύρου (Η πτώση ενός ειδώλου, εκδ. “Άγρα”, 2011. Ο ελληνικός τίτλος οφείλεται σ’ αυτόν της κινηματογραφικής μεταφοράς του έργου από τον Κάρολ Ριντ (“The Fallen Idol”))
- 1938: Brighton Rock (Μπράιτον Ροκ)
- μτφ. Ελένη Δεληγιάννη (με τον τίτλο «Ανήλικος δολοφόνος», εκδ. “Ζαχαρόπουλος Σ.Ι.”, 1988)
- μτφ Γιάννη Πίσση (με τον τίτλο «Ο χορός του Θανάτου», εκδ. ΒΙΠΕΡ. Πάπυρος 1972
- μτφ. Ελένη Μαύρου (εκδ. “Σμίλη”, 1990)
- 1939: The Confidential Agent (Ο έμπιστος πράκτορας)
- μτφ. Ελένη Δεληγιάννη (Ο πράκτορας, εκδ. “Ζαχαρόπουλος Σ.Ι.”, 1989)
- 1940: The Power and the Glory (Η δύναμις και η δόξα)
- μτφ. Μερόπη Οικονόμου (“Εκδόσεις των Φίλων”, 1965)
- μτφ. Λένα Σακελλαρίου (εκδ. Πάπυρος-ΒΙΠΕΡ, 1972)
- μτφ. Ελένη Δεληγιάννη (εκδ. ” Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος”, 1989)
- μτφ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου (εκδ. “Πόλις”, 2015)
- 1943: The Ministry of Fear (Το υπουργείο του φόβου)
- μτφ. Δημήτρης Καρέλλας και Στέλλα Μακρή (εκδ. “Ερατώ”, 1998)
- 1948: The Heart of the Matter
- μτφ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου («Η καρδιά των πραγμάτων», εκδ. “Πόλις”, 2017)
- μτφ. Βαγγέλης Κατσάνης («Ουσία και βάθος», εκδ. “Ψυχογιός”, 1983)
- 1949: The Third Man (Ο τρίτος άνθρωπος)
- μτφ. Ελένη Μαύρου (εκδ. “Αιγόκερως”, 1987)
- μτφ. Δήμητρα Τσουκαλά (εκδ. “Άγκυρα”, 1998)
- 1951: The End of the Affair
- μτφ. Τρισεύγενη Παπαϊωάννου (Το τέλος μιας σχέσης, εκδ. “Μεταίχμιο’, α΄ έκδ. 2009)
- μτφ. Μαρλένα Γεωργιάδη («Το τέλος μιας υπόθεσης», “Εκδόσεις των Φίλων”, 1980)
- 1955: The Quiet American (Ο ήσυχος Αμερικανός)
- μτφ. Γιώργος Τσακνιάς (εκδ. “Πόλις”, α΄ έκδ. 2003)
- 1955: Loser Takes All
- 1956: The Potting Shed
- 1958: Our Man in Havana (Ο άνθρωπός μας στην Αβάνα)
- μτφ. Γ. Βιτιβίλιας (εκδ. “Φέξης”, 1959)
- μτφ. Αντώνης Ιωάννου (εκδ. “Πόλις”, α΄ έκδ. 2004)
- 1960: A Burnt-Out Case (Μια χαμένη υπόθεση)
- μτφ. Γιώργος Παπουτσάκης (εκδ. “Φέξης”, 1962 και εκδ. “Καρανάσης”, 1979)
- 1966: The Comedians (Οι θεατρίνοι)
- μτφ. Βαγγέλης Κατσάνης (εκδ. “Ψυχογιός”, 1984)
- μτφ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ (εκδ. “Πόλις”, 2014)
- 1967: Can We Borrow Your Husband? And Other Comedies of the Sexual Life (Μπορείς να μας δανείσεις τον άντρα σου; Και άλλες ιστορίες της σεξουαλικής ζωής), συλλογή 12 διηγημάτων
- μτφ. Τερέζα Βεκιαρέλλη (εκδ. “Μεταίχμιο”, 2003)
- 1969: Travels with My Aunt (Ταξίδια με τη θεία μου)
- μτφ. Βόδας Κοραής (εκδ. “ΦΛΙΠΠΕΡ”, 1973)
- μτφ. Τρισεύγενη Παπαϊωάννου (εκδ. “Μεταίχμιο”, 2006)
- 1973: The Honorary Consul (Ο επίτιμος πρόξενος)
- μτφ. Λουκάς Θεοδωρακόπουλος (εκδ. “Νεφέλη”, 1988)
- 1978: The Human Factor (Ο ανθρώπινος παράγοντας)
- μτφ. Μάριος Βερέττας (εκδ. “Ψυχογιός”, 1989)
- μτφ. Αχιλλέας Κυριακίδης (εκδ. “Πόλις”, 2020)
- 1980: Doctor Fischer of Geneva or The Bomb Party
- 1982: Monsignor Quixote (Μονσινιόρ Κιχώτης)
- μτφ. Γιάννης Κωστόπουλος (εκδ. “Ψυχογιός”, 1983)
- 1985: The Tenth Man (Ο δέκατος άνθρωπος)
- μτφ. Γιάννης Κωστόπουλος (εκδ. “Ψυχογιός”, 1985)
- 1988: The Captain and the Enemy (Ο καπετάνιος κι ο εχθρός)
- μτφ. Μαρία Χριστοφόρου (εκδ. “Ψυχογιός”, 1991)
- Θεατρικά
- 1953: The Living Room. Το έργο έχει μεταφραστεί στα ελληνικά από τον Νίκο Γκάτσο.
