Η δημόσια εκπαίδευση άλλοτε και τώρα – Από το κακό στο χειρότερο

Όσοι αποφοιτούν από τμήματα Ψυχολογίας πού θα εργαστούν; Χρειαζόμαστε ψυχολόγους ή ψυχιάτρους; Έτσι όπως πάμε, μάλλον τους δεύτερους.

by ΘΕΟΔΩΡΟΣ Α. ΝΗΜΑΣ
  • ΘΕΟΔΩΡΟΣ Α. ΝΗΜΑΣ 

Με αφορμή την παραίτηση ενός νέου εκπαιδευτικού σε κάποιο επαγγελματικό Λύκειο, επειδή δεν μπορούσε να αντέξει άλλο την συμπεριφορά των μαθητών του, η οποία προκάλεσε πολλά δημοσιεύματα και σχόλια για την σημερινή κατάσταση στα σχολεία, θεώρησα χρήσιμο, με το παρόν άρθρο μου, να εκθέσω την ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, όπως την βίωσα ως μαθητής και καθηγητής φιλόλογος επί 35 έτη υπηρετώντας από όλες τις θέσεις: απλός καθηγητής, διευθυντής Γυμνασίου, διευθυντής Λυκείου και σχολικός σύμβουλος φιλολόγων (8,5 χρόνια), θέση από την οποία συνταξιοδοτήθηκα το 2011. Ίσως για κάποιους όσα ακολουθούν να είναι δυσάρεστα. Πάντα προτιμούσα να είμαι δυσάρεστος και χρήσιμος, παρά απλώς ευχάριστος.

1) Το 1962, που πήγα στην Α΄ τάξη του Α΄ Γυμνασίου Αρρένων Τρικάλων, ίσχυε η Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του 1957, η οποία ολοκληρώθηκε το 1962. Αυτή καθιέρωνε τα 6/τάξια δημοτικά σχολεία και τα 6/τάξια γυμνάσια, τα οποία από την Δ΄ τάξη χωρίζονταν σε κλασικά και πρακτικά τμήματα. Στο γυμνάσιο εισήχθην με εισαγωγικές εξετάσεις. Μαθητές με βαθμό κάτω του 8 σπανίως επεδίωκαν να φοιτήσουν στο Γυμνάσιο. Τα αγροτόπαιδα ασχολούνταν με την γεωργία ή άλλα χειρωνακτικά επαγγέλματα, τα δε παιδιά των πόλεων ακολουθούσαν συνήθως το επάγγελμα του πατέρα τους ή κάποιο άλλο. Πάντως τα αγροτόπαιδα ήθελαν να σπουδάσουν για «να φύγουν από τη λάσπη», όπως έλεγαν οι γονείς μας. Εμείς τρία αδέρφια σπουδάσαμε και φύγαμε. Όποιος είχε ζήλο και θέληση τα κατάφερνε.

2) Το 1964 (Κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου, γεν. γραμματέας Υπουργείου Παιδείας ο Ευάγγελος Παπανούτσος) με το ΝΔ 4379/1964 παρέμεινε το 6/τάξιο δημοτικό και τα 6/τάξια γυμνάσια χωρίστηκαν σε 3/τάξια γυμνάσια και 3/τάξια λύκεια, οργανώθηκε η επαγγελματική εκπαίδευση και καθιερώθηκε η δωρεάν παιδεία σε όλες τις βαθμίδες. Τότε εισήχθη η δημοτική γλώσσα και άρχισαν να γράφονται τα σχολικά βιβλία στη δημοτική, τα δε αρχαία ελληνικά να διδάσκονται στο γυμνάσιο από μετάφραση. Επίσης καταργήθηκαν οι εισαγωγικές εξετάσεις από το δημοτικό στο γυμνάσιο και η φοίτηση σ’ αυτό έγινε υποχρεωτική.

3) Για την εισαγωγή στην Ανώτερη και Ανώτατη Εκπαίδευση με την ίδια Μεταρρύθμιση Παπανούτσου (κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου,) καθιερώθηκε ο θεσμός του Ακαδημαϊκού Απολυτηρίου με δύο κατευθύνσεις (Α΄ Τύπος Θεωρητικός, Β΄ Τύπος Θετικός).

α) Οι μαθητές του Α΄ Τύπου εξετάζονταν σε 7 μαθήματα: Αρχαία Ελληνικά, Ερμηνεία Νεοελληνικών Κειμένων, Έκθεση Ιδεών (συνήθως δινόταν κάποιο αρχαίο ρητό), Ιστορία, Λατινικά, Μαθηματικά και Φυσικά.

β) Οι μαθητές του Β΄ Τύπου εξετάζονταν σε 10 μαθήματα: Άλγεβρα, Γεωμετρία, Τριγωνομετρία, Φυσική, Χημεία, Ανθρωπολογία, Αρχαία Ελληνικά, Ερμηνεία Νεοελληνικών Κειμένων, Έκθεση Ιδεών και Ιστορία.

Κατά την γνώμη μου αυτό ήταν το καλύτερο σύστημα εισαγωγικών εξετάσεων, διότι οι μαθητές αποκτούσαν πολύπλευρες γνώσεις με βαρύτητα βεβαίως στα μαθήματα της κατευθύνσεώς τους. Υπήρξε συγχωριανός μου άριστος μαθητής, ο οποίος ακολούθησε τον Α΄ Τύπο (Θεωρητικό) αλλά, επειδή στο τέλος άλλαξε γνώμη, έδωσε εξετάσεις στα μαθήματα του Β΄ Τύπου (Θετικού) και εισήχθη στην Πολυτεχνική Σχολή του ΑΠΘ.

4) Το 1967 με την Δικτατορία (Αναγκαστικός Νόμος 129/1967) επανήλθε το προηγούμενο καθεστώς (καταργήθηκαν τα Λύκεια και επανήλθαν τα 6/τάξια Γυμνάσια, οι εισαγωγικές εξετάσεις από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο, καθώς και η Καθαρεύουσα). Οι Πανελλαδικές Εξετάσεις για την Ανώτατη και Ανώτερη Εκπαίδευση, από το 1967, με την κατάργηση του Ακαδημαϊκού Απολυτηρίου, οργανώθηκαν αρχικά σε 7 Ομάδες Σπουδών και από το 1968 σε 12 Κύκλους Σπουδών, με εξειδίκευση, μικρή στην αρχή, μεγαλύτερη κατόπιν. Ο Φιλολογικός Κύκλος είχε ως εξεταζόμενα μαθήματα: Έκθεση Ιδεών (θέμα αρχαίο ρητό ή κάποια φράση από αρχαίο κείμενο χωρίς μετάφραση), Αρχαία Ελληνικά (αρχαίο κείμενο από όλους τους Αττικούς συγγραφείς, αρκετά μεγάλο, για μετάφραση και γραμματικές και συντακτικές παρατηρήσεις), Λατινικά (ολόκληρα τα βιβλία του Ιουλίου Καίσαρα: Commentarii de Bello Gallico (Απομνημονεύματα περί του Γαλατικού Πολέμου) και Commentarii de Bello Civili (Απομνημονεύματα περί του Εμφυλίου Πολέμου) και Ιστορία (ολόκληρη η ύλη των βιβλίων και των 6 τάξεων)..

5) Με την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του 1976, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας (υπουργός Παιδείας ο Γ. Ράλλης), σε συνεργασία με την Ένωση Κέντρου (αξιωματική αντιπολίτευση τότε), επανέφερε σε γενικές γραμμές την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του 1964 (Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο, Δημοτική Γλώσσα). Με τον Ν. 1035/1980 καθιερώθηκαν οι Πανελλήνιες Εξετάσεις στην Β΄ και Γ΄ Λυκείου με μαθήματα κορμού και μαθήματα επιλογής. Ο βαθμός του Λυκείου υπολογιζόταν για την εισαγωγή στις ανώτατες και ανώτερες σχολές. Υπήρχαν 9 κύκλοι σπουδών: 1) Φιλολογικός, 2) Νομικός, 3) Θεολογικός-Ποιμαντικός, 4) Πολυτεχνικός – Φυσικομαθηματικός, 5) Γεωπονοδασολογικός, 6) Ιατροφαρμακευτικός, 7) Οικονομικός, 8) Διδασκαλικός, 9) Γυμναστικός). Οι υποψήφιοι διαγωνίζονταν σε 4 μαθήματα επιλογής και μόνον στη διδαχθείσα ύλη της τάξης τους. Τα Τεχνικά Επαγγελματικά Λύκεια έγιναν ισότιμα με τα γενικά. Το εποπτικό προσωπικό της Μέσης Εκπαίδευσης το αποτελούσαν οι Επόπτες και οι Επιθεωρητές.

6) Με την Μεταρρύθμιση 1981-85 (κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ) καθιερώθηκε το μονοτονικό σύστημα (επί Βερυβάκη με 10 ψήφους αργά τη νύχτα!, Π.Δ. 297/1982). Η ουσιαστική αλλαγή επήλθε με τον Ν.1566/1985. Αυτή προέβλεπε την προσχολική αγωγή, την συνεκπαίδευση των δύο φύλων (καταργήθηκαν τα σχολεία αρρένων και θηλέων), την ευρύτερη επιμόρφωση εκπαιδευτικών, την κατάργηση του ΚΕΜΕ και την ίδρυση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, την σύσταση οργάνων λαϊκής συμμετοχής κ.ά. Με τον Ν. 1304/1982 καταργήθηκε ο θεσμός του Επόπτη και του Γενικού Επιθεωρητή και εισήχθη ο θεσμός του Σχολικού Συμβούλου κατά ειδικότητα, τα καθήκοντα του οποίου θα καθορίζονταν με Προεδρικό Διάταγμα, το οποίο μέχρι σήμερα δεν έχει εκδοθεί (σαράντα χρόνια δεν είναι πολλά, ας περάσουν μερικές δεκαετίες ακόμη…). Με τον Ν. 1566/1985 καταργήθηκαν οι βαθμοί του Γυμνασιάρχη και του Λυκειάρχη που εκλέγονταν κατ’ επιλογήν και κατ’ αρχαιότητα ανάλογα με την επίδοσή τους σύμφωνα με τις εκθέσεις των Επιθεωρητών και αντικαταστάθηκαν από τους Διευθυντές με 4/ετή θητεία που εκλέγονταν από υπηρεσιακά συμβούλια (με κομματικά κριτήρια σε πολλές περιπτώσεις). Με τον Ν. 1351/28-4-1983 καταργήθηκαν οι Πανελλήνιες Εξετάσεις για την εισαγωγή στην 3/βάθμια Εκπαίδευση και ονομάστηκαν Πανελλαδικές. Δημιουργήθηκαν οι 4 δέσμες προπαρασκευαστικών μαθημάτων στην Γ΄ Λυκείου με 4 μαθήματα ανά δέσμη. Συνυπολογιζόταν και ο βαθμός του απολυτηρίου (με αποτέλεσμα στο απολυτήριο κανένας μαθητής να μην έχει κάτω από 18…)

7) Γενικά. Αυτό το σύστημα περίπου ισχύει μέχρι σήμερα με μικροαλλαγές.

Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν διαπιστώνω τα εξής:

Με εισαγωγικές εξετάσεις εισήχθην στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο. Στις εισαγωγικές εξετάσεις για το πανεπιστήμιο, που δίναμε στη Θεσσαλονίκη, είχαμε πολύ μεγάλη εξεταστέα ύλη και φυσικά κατά την τελευταία χρονιά πηγαίναμε σε Φροντιστήριο, 20-30 παιδιά μαζί. Τα ιδιαίτερα μαθήματα ήταν σπάνια. Παρόλα αυτά, παλαιότερα, όταν η εξεταστέα ύλη ήταν πολύ μεγάλη, κανένας μαθητής δεν ακούστηκε να έχει ψυχολογικά προβλήματα.

Πριν από το 1976 (με εξαίρεση την περίοδο 1965-67, αν θυμάμαι καλά), στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο τα βιβλία τα αγοράζαμε. Τα αγροτόπαιδα, όπως εγώ, και οι περισσότεροι συμμαθητές, εκτός από μερικά βασικά που τα αγοράζαμε από τα βιβλιοπωλεία καινούρια, τα άλλα τα αγοράζαμε από τους μεγαλύτερους συμμαθητές μας μεταχειρισμένα. Στην αυλή του σχολείου γινόταν αληθινό παζάρι βιβλίων. Τώρα που τα βιβλία δίνονται δωρεάν, στο τέλος της σχολικής χρονιάς οι μαθητές τα σχίζουν και τα πετούν στην αυλή του σχολείου ή στον δρόμο. Συνάδελφοι, που υπηρέτησαν σε σχολεία στη Γερμανία, μαρτυρούν ότι εκεί τα βιβλία δίνονται μεν δωρεάν, αλλά στο τέλος της σχολικής χρονιάς οι μαθητές είναι υποχρεωμένοι να τα επιστρέψουν σε καλή κατάσταση για να ξαναμοιραστούν την επόμενη σε άλλους μαθητές, διαφορετικά τα πληρώνουν.

Στο Δημοτικό, εάν μας έριχνε καμιά «βιτσιά» στο χέρι ο δάσκαλος για κάποια αταξία μας και το μάθαινε ο πατέρας μας, αλίμονό μας. Και φυσικά ποτέ δεν διενοείτο να πάει στο σχολείο να διαμαρτυρηθεί. Σήμερα κάποιοι μαθητές και μαθήτριες, ακόμη και στο Δημοτικό, δείχνουν κάκιστη συμπεριφορά όχι μόνο προς τους συμμαθητές τους αλλά και προς τους εκπαιδευτικούς. ΄Ετσι προφανώς «διδάσκονται» από τους γονείς τους.

Σήμερα το μάθημα της Ιστορίας Γενικής Παιδείας για τους υποψηφίους φιλολόγους και δασκάλους δεν είναι υποχρεωτικό με αποτέλεσμα οι υποψήφιοι να δηλώνουν άλλα μαθήματα, που τα θεωρούν πιο εύκολα. Η εξεταστέα ύλη του βιβλίου δεν ξεπερνά τις 100 σελίδες. Στα δικά μου χρόνια εξεταζόμασταν σε ολόκληρη την ύλη των βιβλίων και των 6 τάξεων και αναγκαζόμασταν να διαβάζουμε και να μαθαίνουμε πραγματικά. Τώρα τα παιδιά – υποψήφιοι μαθαίνουν την ύλη απέξω, όπως τα ποιήματα και μετά τις εξετάσεις δεν θα θυμούνται ούτε τα βασικά.

Το επίπεδο των εισαγομένων στις Φιλοσοφικές Σχολές (τμήματα Φιλολογίας, Ιστορίας κ.ά.), όπως μου είπαν φίλοι καθηγητές, είναι πολύ χαμηλό. Μόνο ένα 10 τοις εκατό αξίζει, αλλά σχεδόν όλοι παίρνουν πτυχίο και διορίζονται σε σχολεία με τα γνωστά αποτελέσματα. Με τον νόμο Γαβρόγλου μάλιστα όλα τα ΤΕΙ εξομοιώθηκαν με τα ΑΕΙ. Όσοι αποφοιτούν από τμήματα Ψυχολογίας πού θα εργαστούν; Χρειαζόμαστε ψυχολόγους ή ψυχιάτρους; Έτσι όπως πάμε, μάλλον τους δεύτερους.

Παλαιότερα, όταν υπήρχε αξιοκρατία, εισάγονταν στα πανεπιστήμια οι ικανοί και όσοι χρειάζονταν για την Εκπαίδευση, το ίδιο και με τα άλλα επαγγέλματα. Τώρα εισάγονται σχεδόν όλοι και με βαθμούς 1,2,3 στις εξετάσεις. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν παίρνουν ποτέ πτυχίο αλλά θεωρούνται φοιτητές με τα σχετικά δικαιώματα. Χάνουν αρκετά από τα καλύτερα χρόνια τους, ξοδεύουν οι γονείς τους άσκοπα πολλά χρήματα με αποτέλεσμα μηδέν, ενώ αν είχαν επιλέξει ένα άλλο επάγγελμα και θα εργάζονταν και δεν θα είχαν ξοδέψει τόσα χρήματα. Οι καφετέριες είναι γεμάτες από νέους ανέργους και αργόσχολους.

Η μεγάλη παρακμή άρχισε με την κατάργηση της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών από το ΠΑΣΟΚ το 1982 και η συνέχισή της από την Νέα Δημοκρατία, η οποία υπακούει στις επιθυμίες των ισοβίων συνδικαλιστών. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την αντίδραση εκείνου του απίθανου υπουργού Παιδείας (το είδαμε και αυτό) Άρη Σπηλιωτόπουλου, που όταν τον ρώτησε κάποιος δημοσιογράφος σε τηλεοπτική εκπομπή «Τί σκοπεύετε να κάνετε με την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών;», απάντησε με ύφος: «Μα τί κάναμε εμείς για τους εκπαιδευτικούς για να τους αξιολογήσουμε;». Λαϊκισμός εις το έπακρον. Αλλά και η σημερινή υπουργός κ. Κεραμέως έχει φορτώσει τους εκπαιδευτικούς με μεγάλη γραφειοκρατία και ουσία ΜΗΔΕΝ. Η θητεία των διευθυντών σχολείων έχει λήξει εδώ και δύο (2) χρόνια και οι κρίσεις για νέους όλο αναβάλλεται. Περί αξιολογήσεως δε των εκπαιδευτικών απολύτως τίποτα. Από το 1982 αναμένεται η έκδοση του σχετικού Προεδρικού Διατάγματος, το οποίο μάλλον δεν θα εκδοθεί ποτέ. Οι σοβαρές κυβερνήσεις έχουν έτοιμο το πρόγραμμα για οποιαδήποτε σοβαρή εκπαιδευτική ή άλλη μεταρρύθμιση και την εφαρμόζουν τους πρώτους δυο-τρεις μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας, όταν η αντιπολίτευση είναι παγωμένη. Οι κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών συζητούν για την επαναφορά της αξιολογήσεως των εκπαιδευτικών τον τελευταίο χρόνο της θητείας τους και φυσικά λόγω εκλογών τα παρατούν, … επειδή τάχα δεν πρόλαβαν. Στο χωριό μου λένε μια σχετική παροιμία: «Η νοικοκυρά, που δεν θέλει να ζυμώσει, όλη την ημέρα κοσκινίζει».

Και κάτι τελευταίο. Πολλοί νέοι σήμερα φοιτούν σε ιδιωτικά σχολεία, διότι τα δημόσια συνεχώς υποβαθμίζονται. Τυχαία άραγε; Αρκετοί πτυχιούχοι ανώτατων σχολών επιδιώκουν να αποκτήσουν έναν μεταπτυχιακό τίτλο και εγγράφονται συνήθως σε ιδιωτικά Πανεπιστήμια πληρώνοντας μεγάλα ποσά. Μέσα σε λίγο διάστημα παίρνουν τον τίτλο (το γνωστό μάστερ) με «φοίτηση» εξ αποστάσεως και με εργασία που, στις περισσότερες περιπτώσεις, την έγραψε κάποιο «ειδικό» γραφείο επί πληρωμή φυσικά. Η Κύπρος και η Αγγλία έχουν τα πρωτεία σε τέτοιες «πρωτοποριακές» … ακαδημαϊκές δραστηριότητες… Οι γόνοι κάποιων προνομιούχων με αυτό το άνευ πραγματικής αξίας χαρτί κάπου θα βολευτούν (π.χ. ειδικοί σύμβουλοι υπουργών). Οι άλλοι τί θα τα κάνουν; Ένα σημερινό μεταπτυχιακό δίπλωμα δεν έχει την αξία ενός απολυτηρίου Γυμνασίου της δεκαετίας του 1950 και 1960. Όσο για τα απλά πτυχία, αυτά είναι, για τους περισσότερους πτυχιούχους, σίγουρο εφόδιο για γκαρσόν σε καφετέρια!

Όλα όσα εκτέθηκαν παραπάνω, δεν σημαίνουν ότι παλαιότερα ήταν όλα καλά. Οι συνθήκες αλλάζουν και πρέπει να προσαρμοζόμαστε αναλόγως με στόχο πάντα το καλύτερο από το προηγούμενο.

Σχετικά Άρθρα

Leave a Comment

Αυτή η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για να βελτιώσει την εμπειρία σας. Συνεχίζοντας την περιήγησή σας, δίνετε την συγκατάθεσή σας για την χρήση των cookies. Aποδοχή