- ΘΕΟΔΩΡΟΣ Α. ΝΗΜΑΣ
Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος τιμάται σε τούτον εδώ τον τόπο η σημαντικότερη μάχη της Εθνικής Αντίστασης που έλαβε χώρα εντός του Νομού Τρικάλων. Η φετινή εκδήλωση τιμής και μνήμης συμπίπτει με την συμπλήρωση 80 χρόνων ακριβώς από την διεξαγωγή της Μάχης της Οξύνειας στις 11 και 12 Φεβρουαρίου 1943. Το διήμερο εκείνο εδώ στα στενά της Βελίκας όλες μαζί οι αντιστασιακές ομάδες που δρούσαν τότε στην περιοχή των Χασίων, βοηθούμενες από κατοίκους των γύρω χωριών, επέφεραν ένα συντριπτικό χτύπημα στο Ιταλικό Τάγμα, το οποίο πριν από λίγο είχε λεηλατήσει όλα τα σπίτια της Οξύνειας. Η Βελίκα έγινε οι Νέες Θερμοπύλες, με την διαφορά ότι εκεί ο εχθρός πέρασε και οι Έλληνες μαχητές έπεσαν όλοι πολεμώντας ηρωικά υπέρ Πατρίδος και Ελευθερίας. Εδώ ο εχθρός όχι μόνο δεν πέρασε αλλά και νικήθηκε κατά κράτος, οι δε Έλληνες, οι Χασιώτες αντάρτες και οι απλοί πολίτες, πλην ελαχίστων, διασώθηκαν και έδειξαν μοναδική μεγαλοψυχία στους Ιταλούς αιχμαλώτους.
Πέρα από το μάθημα που έδωσαν οι Έλληνες αντιστασιακοί στους Ιταλούς κατακτητές και πλιατσικολόγους, καθώς και στους νέους Εφιάλτες, με την νίκη τους έδειξαν σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη ότι οι δυνάμεις του Άξονα δεν είναι αήττητες.
Όμως έχουμε υποχρέωση να αναδείξουμε την συνεισφορά στη μάχη και των κατοίκων της Οξύνειας. Εκτός από την συμμετοχή πολλών Οξυνειωτών στη μάχη και οι υπόλοιποι, με τη στάση τους τις δύο κρίσιμες εκείνες ημέρες, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, διευκόλυναν τις αντιστασιακές οργανώσεις να στήσουν την ενέδρα, μετέφεραν με κίνδυνο σημαντικά μηνύματα και κράτησαν καλά το μυστικό που όλοι γνώριζαν, ώστε να μην μάθουν οι Ιταλοί τι τους περίμενε εδώ στα στενά της Βελίκας.
Οι ίδιοι είδαν να λεηλατούνται τα σπίτια τους πριν από την μάχη. Ως αντίποινα μετά την Μάχη είδαν την πυρπόληση και ολοκληρωτική καταστροφή των σπιτιών και των αποθηκών τους με όλα τα υπάρχοντά τους (έπιπλα, γεννήματα, προίκες κοριτσιών τους και άλλα). Κατόπιν, για μεγάλο διάστημα και κάτω από τραγικές συνθήκες, έζησαν μέσα σε μαντριά και καλύβες δεχόμενοι συγχρόνως και αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Σε μικρότερο βαθμό παρόμοιες συνθήκες αντιμετώπισαν και οι κάτοικοι των γειτονικών χωριών.
Η Μάχη της Οξύνειας ανέδειξε περίτρανα την γενναιότητα των Χασιωτών, οι οποίοι αψήφησαν την υπεροχή σε οπλισμό των αντιπάλων τους καθώς και τις συνέπειες που θα επακολουθούσαν. Αυτή η Μάχη μάς δίνει την ευκαιρία να αναστοχαστούμε την μεγάλη συμβολή των Χασιωτών σε όλους τους εθνικούς αγώνες των Ελλήνων.
Στα Χάσια κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας έδρασαν πολλοί αγωνιστές της ελευθερίας, με πιο γνωστούς τους Βλαχαβαίους, οι οποίοι το 1808 σήκωσαν την σημαία της ανταρσίας και δεν δίστασαν να αντιμετωπίσουν στο Καστράκι τις υπέρτερες δυνάμεις (6.000 άνδρες) των Τουρκαλβανών με επικεφαλής τον γιο του Αλή, Μουχτάρ πασά, με βαρύτατο τίμημα. Με αρχηγό τον Οξυνειώτη οπλαρχηγό Νάσιο Μάνταλο συμμετείχαν στην Επανάσταση του 1821. Στη Μάχη της Καλαμπάκας το 1854 και στην νίκη των Ελλήνων έλαβε μέρος και ο Νικόλαος Βλαχάβας εγγονός του παπα-Θύμιου, 19 ετών τότε.
Στους απελευθερωτικούς αγώνες από το 1912 έως το 1944 οι Χασιώτες επέδειξαν ιδιαίτερη γενναιότητα και αυτοθυσία Ο μεγάλος αριθμός των πεσόντων στα πεδία των μαχών υπέρ Πατρίδος καταδεικνύει ότι πολεμούσαν στην πρώτη γραμμή αψηφώντας τον θάνατο. Σ’ αυτούς τους πολέμους το Αγιόφυλλο έχασε 31 παλικάρια, η Αγναντιά 10, η Αγριελιά 12, η Αύρα 22, η Βλαχάβα 9, το Γερακάρι 11, το Ελληνόκαστρο 18, η Θεοτόκος 7, το Κακοπλεύρι 20, η Καλλιθέα 16, το Καστράκι 40, ο Κονισκός 30, το Μαυρέλι 51, η Οξύνεια 15, οι Σπαθάδες 6, οι Σταγιάδες 5, το Φλαμπουρέσι 40 και το Φωτεινό 22.
Και στα χρόνια της μαύρης Ιταλο-Γερμανικής Κατοχής (1941-1944) τα Χάσια πρωτοστάτησαν στον Αντιστασιακό Αγώνα και τα βουνά τους γέμισαν από αντάρτες, οι οποίοι πολέμησαν τους κατακτητές. Τα χτυπήματα σ’ αυτούς, με κορυφαίο αυτό στη Μάχη της Οξύνειας, οι Χασιώτες τα πλήρωσαν με βαρύ τίμημα, καθώς εκείνοι προέβησαν σε εκτελέσεις αμάχων. Στο Αγιόφυλλο 3, στην Αύρα 4, στη Θεοτόκο 4, στο Κακοπλεύρι-Ξηρόκαμπο 7, στον Καστράκι 33, στον Κονισκό 2, στην Οξύνεια 4 και στο Φλαμπουρέσι 3.
Η Μάχη της Οξύνειας, που τιμάμε σήμερα, είναι παράδειγμα ενότητας και αποτελεσματικότητας. Δυστυχώς εμείς οι Έλληνες έχουμε και ένα μεγάλο ελάττωμα, την διχόνοια. Ας μην ξεχνάμε ότι το αρχαιότερο και σπουδαιότερο ελληνικό έπος, η Ιλιάδα του Ομήρου, αρχίζει με την λέξη «μήνιν», δηλαδή την διαμάχη του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα. Μετά τους νικηφόρους Περσικούς πολέμους, κατά τους οποίους οι Έλληνες ενωμένοι κατανίκησαν τους Πέρσες εισβολείς, επακολούθησε λίγο αργότερα ο καταστρεπτικός Πελοποννησιακός Πόλεμος. Στη διάρκεια της Επαναστάσεως του 1821 σημειώθηκαν δύο Εμφύλιοι πόλεμοι. Μετά τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-13, κατά τους οποίους διπλασιάστηκε η Ελλάδα, επακολούθησε ο Εθνικός Διχασμός τις συνέπειες του οποίου πλήρωσε ακριβά ο Ελληνισμός.
Και ερχόμαστε στο πρόσφατο παρελθόν. Μετά το Έπος του Σαράντα στην Αλβανία και την Εθνική Αντίσταση κατά την τριπλή Κατοχή 1941-44, είχαμε τον πιο καταστρεπτικό και αδελφοκτόνο Εμφύλιο Πόλεμο 1946-49, κατά τον οποίο δυστυχώς τα Χάσια είχαν τα θλιβερά πρωτεία σε νεκρούς.
Η σημερινή γενιά έχει το προνόμιο να μην γνωρίσει πολέμους. Πρέπει όμως να γνωρίζουμε καλά την ιστορία μας, με τα θετικά και τα αρνητικά της. Να μην εξωραΐζουμε τα πάντα. Δυστυχώς πολλές από τις σελίδες της ιστορίας μας είναι μαύρες. Ας φροντίσουμε να μην υπάρξουν άλλες τέτοιες.
Η Μάχη της Οξύνειας έχει γραφεί στις λαμπρές σελίδες της, γιατί είναι ένα φωτεινό παράδειγμα ενότητας και γενναιότητας. Ανήκει σε όλους τους Χασιώτες και οφεἰλουμε να την τιμούμε όλοι μαζί ενωμένοι, γιατί έτσι εκτός από την τιμή στους μαχητές της, θα δείξουμε ότι είμαστε άξιοι απόγονοί τους, και, αν χρειαστεί, θα πράξουμε και εμείς το ίδιο.
