Ένας από τους πρώτους ψυχολόγους που ασχολήθηκε με τον κινηματογράφο ήταν ο Munsterberg (2006), ο οποίος έχει αναφέρει ότι ο κινηματογράφος διηγείται την ανθρώπινη ιστορία ξεπερνώντας τον χώρο, τον χρόνο, την αιτιότητα και αναδεικνύοντας τον εσωτερικό κόσμο, δηλαδή την προσοχή, τη μνήμη, τη φαντασία και τα συναισθήματα. Αυτός ίσως είναι ένας από τους λόγους που η απήχηση του κινηματογράφου στο ευρύ κοινό είναι τεράστια.
Οι ταινίες αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του σύγχρονου πολιτισμού και αναπαριστούν με διάφορους τρόπους την καθημερινότητα, λειτουργώντας ως καθρέφτης για τους ανθρώπους. Παρακολουθώντας μια ταινία, ο θεατής έχει την ευκαιρία να βιώσει μια κατάσταση που δεν τον αφορά άμεσα, καθώς οι ταινίες έχουν στοιχεία, που συνδέονται άμεσα με τη ζωή μας μέσα στην κοινωνία. Οι ταινίες μπορούν να ασκήσουν επιρροή στην αντίληψη του κοινού σχετικά με την ψυχική ασθένεια, λόγω της έλλειψης ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τα προβλήματα που σχετίζονται με ψυχικές διαταραχές. Τα μέσα επικοινωνίας τείνουν σε μεγάλο βαθμό να αλλοιώνουν ή να αποκρύπτουν την πραγματική κατάσταση της ψυχικής ασθένειας (Damjanovic et al., 2009). Οι ταινίες είναι ένα αποτελεσματικό μέσο για να μπορέσουν ορισμένοι θεραπευόμενοι να έρθουν σε επαφή με το συναίσθημά τους (Geller, 2020• Schulenberg, 2003).
Στον κινηματογράφο συχνά απεικονίζονται και περιγράφονται και οι διαταραχές της διάθεσης, κυρίως η κατάθλιψη και η διπολική διαταραχή, που πολλές φορές συνδέονται και με απόπειρα αυτοκτονίας.
Σε μια ταινία του 1993, η οποία αποτελεί κινηματογραφική μεταφορά του ομότιτλου αυτοβιογραφικού μυθιστορήματος, με τίτλο “Girl, interrupted”, η μία εκ των πρωταγωνιστριών εισάγεται εκούσια σε ψυχιατρική κλινική ύστερα από απόπειρα αυτοκτονίας. Εμφανίζονται και άλλοι χαρακτήρες με ψυχικές διαταραχές, όπως ψυχωσική κατάθλιψη, μεθοριακή διαταραχή προσωπικότητας, βουλιμία και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, μυθομανία και αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας. Η κατάθλιψη σε αυτή την ταινία παρουσιάζεται υπερβολικά δραματοποιημένη, ενώ το θετικό στοιχείο είναι ότι η θεραπεία είναι αποτελεσματική. Μια ακόμη ταινία που παρουσιάζει την ταραχώδη ζωή του Βαν Γκογκ και διαπραγματεύεται την πάλη του με την αυτοχειρία είναι η ταινία “Lust for life”, του 1956. Επίσης, η ταινία “Sylvia”, του 2003, παρουσιάζει τη ζωή, το συγγραφικό ταλέντο, την κατάθλιψη και την αυτοκτονία της Σύλβια Πλαθ (Διαμαντοπούλου, 2016).
Σε πολλές ταινίες παρουσιάζεται η μειωμένη ή ελάχιστη αποτελεσματικότητα της θεραπείας της κατάθλιψης και άλλων διαταραχών που συνδέονται με την αυτοκτονία, αποθαρρύνοντας τους νέους από το να ζητήσουν βοήθεια (Jamieson et al., 2006). Επίσης, οι Stack και Bowman (2011, όπως αναφ. στη Διαμαντοπούλου, 2016, σελ. 87) εξέτασαν πάνω από χίλιες ταινίες και διαπίστωσαν ότι ο κινηματογράφος προβάλλει την αυτοκτονία ως αποτέλεσμα εξωτερικών στρεσογόνων παραγόντων, όπως η οικονομική πίεση και οι κοινωνικές εντάσεις, οι κοινωνικές σχέσεις, η ενδοοικογενειακή βία, οι συγκρούσεις, οι απορρίψεις και διάφορες μορφές κοινωνικής ντροπής. Γενικά, η αυτοχειρία αναπαρίσταται με υψηλή δόση αληθοφάνειας και ρεαλισμού και μεγάλο βαθμό δραματικότητας (Διαμαντοπούλου, 2016).
Πηγές:
- Damjanovic, A., Vukovic, O., Jovanovic, A.A., & Jasovic- Gasic, M. (2009), Psychiatry and movies. Psychiatria Danubina, 21(2), 230-235.
- Διαμαντοπούλου, Ν. (2016), Η Ψυχική Διαταραχή στον Κινηματογράφο. Αθήνα: Αιγόκερως.
- Geller, J.D. (2020), Introduction: Psychotherapy through the lens of cinema. Journal of Clinical Psychology, 76, 1423-1437.
- Jamieson, P.E., Romer, D., & Jamieson, K.H. (2006), Do films about mentally disturbed characters promote ineffective coping in vulnerable youth? Journal of Adolescence, 29, 749-760.
- Munsterberg, H. (2006), Η ψυχολογία στον κινηματογράφο. (Μτφρ. Μ. Μωραΐτης). Αθήνα: Του κινηματογράφου Καθρέφτης και της τέχνης.
- Schulenberg, S.E. (2003), Psychotherapy and movies: On using films in clinical practice. Journal of Contemporary Psychotherapy, 33(1), 35-48.
- Stack, S. & Bowman, B. (2011), Durkheim at the Movies: A century of suicide in film. Crisis, 32(4), 175-177.
Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Posted by Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc
