Μαρία Αντουανέτα (1755 – 1793) Βασίλισσα της Γαλλίας

Η Μαρία Αντουανέτα το 1783, από την Ελιζαμπέτ Βιζέ Λε Μπρεν.

Η Μαρία Αντουανέτα (Βιέννη, 2 Νοεμβρίου 1755 – Παρίσι, 16 Οκτωβρίου 1793) ήταν βασίλισσα της Γαλλίας. Αυτή και ο σύζυγος της Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ (1754-1793) αποκεφαλίστηκαν δημόσια στη γκιλοτίνα από φιλελεύθερους επαναστάτες κατά τη Γαλλική Επανάσταση.

Η Μαρία Αντωνία Ιωσηφίνα Ιωάννα, Αρχιδούκισσα της Αυστρίας, ήταν το 15ο παιδί της αυτοκράτειρας Μαρίας Θηρεσίας και του Φραγκίσκου Α΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι δυσκολίες κατά τη διάρκεια της γέννησης της Μαρίας Αντουανέτας, αλλά και ο καταστροφικός σεισμός της Λισαβώνας, την ίδια ακριβώς μέρα που γεννήθηκε, θεωρήθηκαν “οιωνοί” θανάτου, για την άσχημη πορεία που θα ακολουθούσε η μετέπειτα βασίλισσα της Γαλλίας.

Η Μαρία Αντουανέτα σε ηλικία επτά ετών (1763) Ζαν-Ετιέν Λιοτάρ.

Σύντομα φάνηκε ο ατίθασος χαρακτήρας της, όταν προκαλούσε συχνά φασαρίες και αναταραχές και αρνείτο να κάνει μάθημα, για να ασχοληθεί με άλλα πράγματα. Η ανατροφή της βασιζόταν, όπως και των υπόλοιπων αδερφών της, σε ένα σκληρό πρόγραμμα το οποίο είχε δημιουργήσει η ίδια η αυτοκράτειρα. Το πρόγραμμα αυτό περιλάμβανε μαθήματα χορού, θεατρικές παραστάσεις, ιστορία, ζωγραφική, ορθογραφία, γεωγραφία, μαθηματικά και εκμάθηση ξένων γλωσσών. Τα κορίτσια επιπλέον μάθαιναν την τέχνη του κεντήματος.

Η αυτοκράτειρα ενδιαφερόταν να βελτιώσει τις σχέσεις της με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη, για να κερδίσει η Αυστρία την εμπιστοσύνη της Ευρώπης. Ήξερε ότι οι συγγενικοί δεσμοί με τους βασιλικούς οίκους της Ευρώπης θα δυνάμωναν την θέση της Αυστρίας. Περισσότερο ενδιαφερόταν να συνάψει και να βελτιώσει τις σχέσεις της με τον βασιλικό Οίκο των Βουρβόνων, που κυβερνούσαν στη Γαλλία, την Ισπανία και τη Σικελία.

Ο γάμος της Μαρίας Αντουανέτας με τον Λουδοβίκο, Δελφίνο της Γαλλίας, ήταν από νωρίς στα σχέδια της Μαρίας Θηρεσίας. Απέβλεπε στο να φέρει την πολυπόθητη ειρήνη ανάμεσα στη Γαλλία και την Αυστρία. Μετά από πολλές διαπραγματεύσεις, ο Λουδοβίκος ΙΕ΄ της Γαλλίας ζήτησε το χέρι της Μαρίας Αντουανέττας για χάρη του εγγονού του, του μετέπειτα Λουδοβίκου ΙΣΤ΄.

Μετά την υπογραφή του γαμήλιου συμβολαίου η Μαρία Αντουανέτα ξεκίνησε εντατικά μαθήματα εκμάθησης γαλλικών, ώστε να είναι έτοιμη για τον ρόλο της ως βασίλισσας της Γαλλίας.

Στις 19 Απριλίου 1770 τελέστηκε ο γάμος στη Βιέννη. Τις επόμενες ημέρες προετοιμάστηκε η αναχώρηση της μέλλουσας βασίλισσας και η Μαρία Θηρεσία καθησύχαζε την κόρη της που έκλαιγε συνεχώς.

Το 14χρονο κορίτσι αποχαιρέτησε στις 21 Απριλίου 1770 τη μητέρα της και τα αδέλφια της στη Βιέννη και αναχώρησε για τη Γαλλία, για το πολυτελές ανάκτορο των Βερσαλλιών. Στις 16 Μαΐου έγινε ο πραγματικός γάμος της Μαρίας Αντουανέτας με τον μετέπειτα βασιλιά στις Βερσαλλίες και η μελλοντική βασίλισσα παρουσιάστηκε στη γαλλική αυλή.

Βασίλισσα της Γαλλίας

Το 1774 το βασιλικό ζευγάρι ανέβηκε επίσημα στον γαλλικό θρόνο εν μέσω μιας φαντασμαγορικής τελετής, αλλά σύντομα ήρθε σε ρήξη με το γαλλικό αντιαυστριακό κόμμα. Και όχι μόνο με αυτό, αλλά και με τις θείες του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄, που έβγαλαν στη Μαρία Αντουανέτα το όνομα “η Αυστριακή”.

Ξόδευε κάθε μήνα 15.000 λίβρες για ζητήματα όπως η μόδα, οι κομμώσεις και πολυτελή κοσμήματα, καθώς και για την ανακαίνιση ενός μικρού, αλλά πολύ πολυτελούς κτίσματος στις Βερσαλλίες, το Μικρό Τριανόν, ενώ μεγάλο μέρος του γαλλικού πληθυσμού πέθαινε από την πείνα. Αυτό δεν βοηθούσε καθόλου τις σχέσεις της με τον γαλλικό λαό, ο οποίος ήταν δυσαρεστημένος από εκείνη, ενώ ταυτόχρονα οργίαζαν οι φήμες γύρω από την ίδια και την ιδιωτική της ζωή, όπως και τις σεξουαλικές της προτιμήσεις. Επιπλέον, οι ψευδείς κατηγορίες για την υπόθεση του αδαμάντινου Περιδέραιου καθώς και η μεγάλη εύνοια και η αδυναμία που έδειχνε σε κάποια πρόσωπα της αυλής της (όπως η Μαρία Θηρεσία Λουίζα της Σαβοΐας, η Γκαμπριέλ ντε Πολινιάκ και ο Άξελ Φον Φέρσεν) έβλαψαν ακόμα περισσότερο την υπόληψη της.

Σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές την επισκέφτηκε ο αδερφός της, αυτοκράτορας Ιωσήφ Β΄, ο οποίος προσπάθησε να τη συνετίσει, θυμίζοντας της τις υποχρεώσεις της απέναντι στον γαλλικό λαό. Από τότε και ιδίως μετά τη γέννηση της πρώτης κόρης της, Μαρίας Θηρεσίας Καρλότας τον Δεκέμβριο του 1778, η Βασίλισσα ζούσε πιο απλά.

Με τον θάνατο της μητέρας της το 1780, η Μαρία Αντουανέτα έχασε μία καλή και έξυπνη σύμβουλο. Η θέση της όμως ενδυναμώθηκε όταν το 1781 γεννήθηκε ο πρώτος της γιος, Λουδοβίκος Ιωσήφ της Γαλλίας, που όμως πέθανε σε ηλικία οκτώ ετών. Το 1785 γεννήθηκε ο δεύτερος της γιος, Λουδοβίκος, Δούκας της Νορμανδίας, και το 1786 η δεύτερη κόρη της, Σοφία, η οποία όμως πέθανε το 1787.

Γαλλική Επανάσταση

Η Εκτέλεση της Μαρίας Αντουανέτας στις 16 Οκτωβρίου 1793.

Το έτος 1789 αποτέλεσε σημείο καμπής στην ζωή της Μαρίας Αντουανέτας. Στις 4 Ιουνίου πέθανε ο πρωτότοκος αγαπητός γιος της. Η οικονομική και πολιτική κατάσταση της Γαλλίας χειροτέρευε συνεχώς. Γρήγορα ξέσπασε και η Γαλλική Επανάσταση.

Στις 5 και 6 Οκτωβρίου 1789 ο λαός του Παρισιού ξεχύθηκε στο βασιλικό ανάκτορο των Βερσαλλιών και εξαγριωμένος κατευθύνθηκε προς το υπνοδωμάτιο της Μαρίας Αντουανέτας. Εκείνη από μια μυστική έξοδο κατάφερε να φτάσει στα διαμερίσματα του βασιλιά και έτσι γλίτωσε το λυντσάρισμα. Αλλά αν και γλίτωσε, η βασιλική οικογένεια αιχμαλωτίστηκε. Στη συνέχεια τη μετέφεραν στο Παρίσι. Η Βασίλισσα όμως προσπάθησε να δραπετεύσει μαζί με τον Βασιλιά και τα παιδιά της, βοηθούμενη από φίλους και συγγενείς, στο εξωτερικό. Η προσπάθειά της αυτή απέτυχε, καθώς συνελήφθη στη Βαρέν, κοντά στα σύνορα με το Βέλγιο, όταν ο Ζαν-Μπατίστ Ντρουέ αναγνώρισε τον Λουδοβίκο από την απεικόνιση του προσώπου του σε ένα νόμισμα. Η αναγνώριση θα ήταν λογικά εύκολη, καθώς οι βασιλείς ήταν τόσο προσηλωμένοι στο πρωτόκολλο, που δεν έλαβαν τις απαραίτητες προφυλάξεις για τη μεταμφίεση τους και ταξίδευαν και με αντικείμενα πάνω τους (και μέσα στην άμαξα) που τους έκαναν εύκολο στόχο.

Φυλακίστηκε στο Παρίσι, όπως και τα υπόλοιπα μέλη της βασιλικής οικογένειας, στο Παλάτι του Κεραμεικού. Στη φυλακή και μέσα από τα γράμματά της η Μαρία Αντουανέτα εμφάνισε μια πρωτοφανή αλλαγή στον χαρακτήρα της. Καθοδηγούσε και έδινε συμβουλές στους δικούς της ανθρώπους, ενώ εμφανιζόταν αποφασισμένη να οδηγήσει η ίδια την εκστρατεία ενάντια στη Γαλλική επανάσταση. Εν τέλει καρατομήθηκε στη γκιλοτίνα. Λέγεται ότι τα τελευταία της λόγια πριν την εκτέλεσή της ήταν, «Συγχωρήστε με, κύριε. Δεν το έκανα επίτηδες.» όταν ανεβαίνοντας στη γκιλοτίνα σκόνταψε στο πόδι κάποιου.

Της αποδίδεται η θρυλική φράση: «Αν δεν έχει ο λαός ψωμί, ας φάει παντεσπάνι», αν και κατά μία άλλη εκδοχή δεν το είχε πει η ίδια, αλλά η φράση κυκλοφορούσε σε διάφορα έντυπα ήδη από το 1760, αντικατοπτρίζοντας την παρακμή της αριστοκρατίας.

• • 

    Η Μαρία Αντουανέτα ως θέα Ήβη.

  • 

    Ο αρχιδούκας Μαξιμιλιανός Φραγκίσκος της Αυστρίας επισκέπτεται τη Μαρία Αντουανέτα και τον Λουδοβίκο ΙΣΤ΄ στις 7 Φεβρουαρίου 1775 στο Κάστρο ντε λα Μουέτ (Πίνακας του ζωγράφου Ζοζέφ Ουζιγκέρ).

  • 

    Η Μαρία Αντουανέτα με τα κοσμήματα της στέψης.

  • 

    Η Μαρία Αντουανέτα μαζί με δύο από τα παιδιά της, τη Μαρία Θηρεσία και τον Λουδοβίκο Ιωσήφ.