Η Μάτση Χατζηλαζάρου (πραγματικό όνομα: Μαρία Λουκία Χατζηλαζάρου, Θεσσαλονίκη, 17 Ιανουαρίου. Θεωρείται από πολλούς η πρώτη υπερρεαλίστρια ποιήτρια στην Ελλάδα.
Η Μάτση Χατζηλαζάρου ήταν γόνος μεγαλοαστικής ελληνικής οικογένειας της Θεσσαλονίκης. Πατέρας της ήταν ο επιχειρηματίας και έμμισθος πρόξενος των ΗΠΑ στην οθωμανική Θεσσαλονίκη Κλέων Χατζηλάζαρος, μητέρα της η γερμανικής καταγωγής Βιργινία, και νονός της ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α’ της Ελλάδας. Η Χατζηλαζάρου είχε επίσης έναν μικρότερο αδελφό, ο οποίος μάλλον πέθανε σε πολύ μικρή ηλικία.
Το 1917, εποχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εθνικού Διχασμού, η Χατζηλαζάρου και η οικογένειά της αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τη Θεσσαλονίκη και να εγκατασταθούν στη Γαλλία, από όπου επέστρεψαν στη συμπρωτεύουσα το 1919 και την ίδια χρονιά μετακόμισαν οριστικά στην Αθήνα. Το 1931 και σε ηλικία 17 ετών, η Χατζηλαζάρου παντρεύτηκε τον Βαυαρό Καρλ Σούρμαν, με τον οποίο χώρισε το 1936. Στο μεταξύ, το 1934 πέθαναν μέσα σε λίγους μήνες και οι δύο γονείς της, αφού προηγουμένως έφτασαν στην οικονομική χρεοκοπία. Το 1937 η Χατζηλαζάρου παντρεύτηκε τον γεωπόνο Σπύρο Τσαούση σε δεύτερο γάμο, που διαλύθηκε το 1938. Κατά την περίοδο 1939–1943 ήταν σύζυγος του ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκου.
Στην Αθήνα το 1943 συνδέθηκε με τον ποιητή Αντρέα Καμπά. Μαζί του έφυγε τον Δεκέμβριο του 1945 για το Παρίσι, με υποτροφία του Γαλλικού Ινστιτούτου. Εκεί γνώρισε τον Καταλανό ζωγράφο και ανεψιό του Πικάσο Χαβιέ Βιλατό (Javier Vilató, 1921–2000), με τον οποίο έζησε μαζί από το 1946 έως το 1954. Το 1957 συνδέθηκε με τον Κορνήλιο Καστοριάδη, αλλά ο δεσμός τους δεν κράτησε παρά μόνον δύο χρόνια. Το 1958 επέστρεψε στην Αθήνα για να εργαστεί στον ΕΟΤ. Το 1964 έφυγε και πάλι στο Παρίσι για να δουλέψει στο εκεί κατάστημα Βαράγκη. Επέστρεψε οριστικά στην Αθήνα το 1973 και εργάστηκε στην υπηρεσία δημοσίων σχέσεων της Εμπορικής Τράπεζας, μέχρι τη συνταξιοδότησή της το 1984. Πέθανε στην Αθήνα, στις 16 Ιουνίου 1987.
Έργο
Στα γράμματα εμφανίστηκε στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1940 με το ψευδώνυμο Μάτση Ανδρέου. Η πρώτη της ποιητική συλλογή Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ίκαρος τον Ιούνιο του 1944. Ακολούθησαν πολλά άλλα ποιήματα (κάποια στα γαλλικά ως Matsie Hadjilazaros), τα οποία κυκλοφόρησαν σε συγκεντρωτικό τόμο από τις εκδόσεις Ίκαρος δύο χρόνια μετά τον θάνατό της. Το 2013 κυκλοφόρησε και η αλληλογραφία της με τον Εμπειρίκο, μετά την διάλυση του γάμου τους, την εποχή που η Χατζηλαζάρου ζούσε στο Παρίσι.
Ποιητικές συλλογές:
«Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης» (με το ψευδώνυμο Μάτση Ανδρέου), εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1944 (με μια ξυλογραφία του Διαμαντή Διαμαντόπουλου)
«Δύο διαφορετικά ποιήματα» (με το ψευδώνυμο Μάτση Ανδρέου), περιοδικό «Τετράδιο Πρώτο», Αθήνα, Απρίλης 1945
«Cinq fois», εκδ. GLM, Παρίσι, 1949 (στις εκδόσεις του Guy Lévis Mano, με έξι χαλκογραφίες του Javier Vilató)
«Κρυφοχώρι», εκδ. Τετράδιο, Αθήνα, 1951 (με τέσσερις χαλκογραφίες του Javier Vilató)
«La frange des mots (Τα λόγια έχουν κρόσσια)», εκδ. GLM, Παρίσι, 1954
«Έρως μελαχρινός», εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1979 (με μια χαλκογραφία του Javier Vilató)
«7 × 3. Εφτά γραπτά στα ελληνικά – sept textes en français – seven writings in English», τυπογραφείο Κείμενα, Αθήνα, 1984
«Το δίχως άλλο. Αντίστροφη αφιέρωση – dédicace à rebours», τυπογραφείο Κείμενα, Αθήνα, 1985
«Ποιήματα, 1944 – 1985», εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1989
Μεταφράσεις:
«Chants populaires des Grecs» (ελληνικά δημοτικά τραγούδια μεταφρασμένα στα γαλλικά), εκδ. GLM, Παρίσι, 1951
«Αποσπάσματα από τον Πίνδαρο» (Ισθμιόνικος Α’, Νεμεόνικος ΣΤ’) [μεταφρασμένα στα γαλλικά], περιοδικό «Mercure de France», Ιανουάριος – Απρίλιος 1956
«Εύκολο» (ποιήματα Paul Éluard, φωτογραφίες Man Ray), τυπογραφείο Κείμενα, Αθήνα, 1987
