Η παραλαβή των παιδιών από το νηπιαγωγείο δεν τυχαίνει να πέφτει μόνο τις Παρασκευές (rio patuca / shutterstock.com)
Το να δίνεις στους ανθρώπους περισσότερη ελευθερία από την εργασία έχει πολλά οφέλη. Πρώτον, μπορεί να τους επιτρέψει να ζήσουν μια πιο βιώσιμη ζωή, κάτι που είναι απαραίτητο για την αντιμετώπιση της κλιματικής έκτακτης ανάγκης. Το να ζεις πιο βιώσιμα μερικές φορές απαιτεί περισσότερο χρόνο. Για παράδειγμα, η μετάβαση από μια εβδομάδα εργασίας 40 ωρών σε 32 ώρες δίνει στους ανθρώπους περισσότερο χρόνο για να μεγαλώσουν και να μαγειρέψουν το φαγητό τους, να επισκευάσουν σπασμένα προϊόντα, αντί να αγοράσουν καινούργια και να περπατήσουν, να κάνουν ποδήλατο ή να χρησιμοποιήσουν τα μέσα μαζικής μεταφοράς, αντί να οδηγήσουν ένα ιδιωτικό αυτοκίνητο.
Δεύτερον, όπως περιγράφεται στην πρόσφατη σύντομη σύνοψη του Ευρωπαϊκού Γραφείου Περιβάλλοντος «Επαναίσθηση της εργασίας για μια δίκαιη μετάβαση», οι μειώσεις του χρόνου εργασίας αποτελούν σημαντικό συστατικό μιας δίκαιης μετάβασης, καθώς συμβάλλουν στη μείωση της εξάρτησης της εργασίας από την οικονομική ανάπτυξη. Η εκθετική ανάπτυξη δεν είναι συμβατή ούτε με μια οικονομία που εμπίπτει σε πλανητικά όρια ούτε με μια οικονομία που είναι κοινωνικά δίκαιη. Οι μειώσεις του χρόνου εργασίας μπορούν να ανακατανείμουν την εργασία πιο ομοιόμορφα σε μια μετα-αναπτυξιακή κοινωνία: σε μια οικονομία σταθερής ή μη αναπτυσσόμενης κατάστασης, παράγονται λιγότερα αποτελέσματα, πράγμα που σημαίνει ότι απαιτούνται λιγότερες ώρες εργασίας.
Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, η μεγαλύτερη άδεια από την εργασία βελτιώνει την ευημερία των εργαζομένων. Με επιπλέον χρόνο, οι εργαζόμενοι μπορούν να ακολουθήσουν σημαντικές δραστηριότητες για αναψυχή και αναψυχή. Απελευθερώνει επίσης χρόνο για την ανακατανομή της μη αμειβόμενης εργασίας περίθαλψης, τη βελτίωση των κοινοτικών υπηρεσιών και την αύξηση της πολιτικής συμμετοχής, τα οποία μπορούν να έχουν θετικές επιπτώσεις στη δημοκρατία και την κοινωνική ευημερία.
Οι μειώσεις του χρόνου εργασίας πρέπει να περιλαμβάνουν συλλογικά συμφωνημένες μειώσεις του χρόνου που αφιερώνει ένας εργαζόμενος στην απασχόληση. Εκτός από μικρότερες εργάσιμες εβδομάδες, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει περισσότερες αμειβόμενες διακοπές ή πρόωρη συνταξιοδότηση. Είτε η εφαρμογή είναι εθνική, τομεακή ή σε επίπεδο εταιρείας, είναι ζωτικής σημασίας να υπάρχει μια συλλογική σύμβαση βάσης, χωρίς περικοπές στους μισθούς και με αντισταθμιστικές προσλήψεις προσωπικού.
Ένα εμπνευσμένο πιλοτικό έργο που ονομάζεται Εκστρατεία 4 Ημερών Εβδομάδας συγκέντρωσε 70 εταιρείες (που αντιπροσωπεύουν 3.300 εργαζόμενους) στο Ηνωμένο Βασίλειο για να δοκιμάσουν μια τετραήμερη 32ωρη εβδομάδα εργασίας χωρίς απώλεια μισθού. Τα αρχικά αποτελέσματα ήταν πολύ θετικά για την παραγωγικότητα, την ευημερία και την αντιμετώπιση της κρίσης του κόστους ζωής.
Απλήρωτη εργασία
Είναι πολύ σημαντικό ότι η μείωση του χρόνου εργασίας μπορεί να βοηθήσει στην ανακατανομή της απλήρωτης εργασίας, όπως η φροντίδα και οι οικιακές ευθύνες, πιο ομοιόμορφα στις κοινωνίες μας. Εξακολουθούμε να βλέπουμε μεγάλες ανισότητες στον διαθέσιμο ελεύθερο χρόνο, ιδιαίτερα μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Οι γυναίκες συνεχίζουν να κάνουν τις περισσότερες εργασίες φροντίδας σε όλο τον κόσμο. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, περισσότερα από τα τρία τέταρτα του συνόλου της μη αμειβόμενης οικιακής εργασίας και φροντίδας γίνονται από γυναίκες και η πανδημία έχει επιδεινώσει αυτές τις ανισότητες. Μελέτες που βασίζονται σε δεδομένα από τη Γερμανία, τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιταλία δείχνουν ότι οι γυναίκες συμβάλλουν κατά μέσο όρο 15 ώρες περισσότερες την εβδομάδα στη μη αμειβόμενη περίθαλψη από τους άνδρες.
Οι ανισότητες των φύλων στη μη αμειβόμενη εργασία (για να μην αναφέρουμε τις αμοιβές) επηρεάζονται από τις ρυθμίσεις εργασίας. Περαιτέρω μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες που εργάζονται με μερική απασχόληση κάνουν μία ώρα περισσότερη άμισθη εργασία φροντίδας την ημέρα από τις γυναίκες που εργάζονται με πλήρες ωράριο – οι άνδρες που εργάζονται με μερική απασχόληση, ωστόσο, δεν το κάνουν. Πολλές γυναίκες επιλέγουν με τη σειρά τους να εργάζονται με μερική απασχόληση για να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους για τη δουλειά και τη φροντίδα: το 29 τοις εκατό των γυναικών στην ΕΕ που το κάνουν, σε σύγκριση με μόλις 6 τοις εκατό των ανδρών, αναφέρουν τις ευθύνες φροντίδας ως τον κύριο λόγο.
Αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο: λιγότερες ώρες εργασίας συχνά οδηγούν σε χαμηλότερο εισόδημα και χαμηλότερες εισφορές στις μελλοντικές συντάξεις. Και οι δύο διευρύνουν τη σύνταξη και το χάσμα στις αμοιβές.
Οι περιβαλλοντικές, εργασιακές, οικονομικές και άλλες πολιτικές συχνά δεν είναι ουδέτερες ως προς το φύλο. Εάν δεν λαμβάνεται υπόψη το φύλο (ή άλλη σχετική κοινωνική κατηγορία), αναπαράγουν άθελά τους ή ακόμη και κινδυνεύουν να επιδεινώσουν τις ανισότητες. Για παράδειγμα, η Κοινή Αγροτική Πολιτική, η οποία καταναλώνει το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της ΕΕ, δεν είναι μόνο επιζήμια για το περιβάλλον, αλλά και παραβλέπει τη δυναμική των φύλων. Ενώ η έρευνα δείχνει ότι οι αγρότισσες τείνουν να υιοθετούν πιο βιώσιμες γεωργικές πρακτικές, το πρόγραμμα χρηματοδότησης δεν καλύπτει τις ανάγκες τους ούτε αξιοποιεί τις δυνατότητές τους.
Φακός φύλου
Ας εφαρμόσουμε τον φακό του φύλου στις μειώσεις του χρόνου εργασίας. Μία από τις πιο επεξεργασμένες προτάσεις πολιτικής, που κερδίζει έδαφος παγκοσμίως, είναι το ρεπό της Παρασκευής — μια τετραήμερη εργάσιμη εβδομάδα. Μια θετική παρενέργεια θα ήταν ο περιβαλλοντικός αντίκτυπός του: μια μέρα λιγότερες μετακινήσεις έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, αυτό μπορεί να μην είναι τόσο θετικό όσον αφορά την επίτευξη πιο δίκαιου μεριδίου της (μη αμειβόμενης) εργασίας περίθαλψης.
Οι ευθύνες φροντίδας των ανδρών συχνά παίρνουν τη μορφή σποραδικών, διακριτών εργασιών – όπως η κηπουρική ή η επισκευή πραγμάτων – οι οποίες μπορούν να προγραμματιστούν με ευελιξία. Αλλά οι γυναίκες συνήθως ασχολούνται με δραστηριότητες – όπως η φροντίδα των μελών της οικογένειας και των φίλων – σε καθημερινή βάση. Επομένως, η μείωση της εργάσιμης εβδομάδας κατά μία ημέρα ενδέχεται να μην μειώσει τον φόρτο για τις γυναίκες.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολλές φεμινίστριες μελετήτριες συνηγορούν στη μείωση της ίδιας της εργάσιμης ημέρας. Η εργασία λιγότερων ωρών την ημέρα θα επέτρεπε στις γυναίκες να οργανώσουν τις εργασίες φροντίδας πιο ευέλικτα, ενώ ταυτόχρονα απελευθερώνουν χρόνο στους άνδρες για να αναλάβουν περισσότερες από τις καθημερινές δραστηριότητες φροντίδας, όπως το να πηγαίνουν τα παιδιά στο σχολείο.
Η εργασία λιγότερων ωρών την ημέρα μπορεί επίσης να έχει θετικές επιπτώσεις στα πρότυπα κινητικότητας. Οι άνδρες είναι πιο πιθανό να οδηγούν αυτοκίνητο, ενώ οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Οι γυναίκες γενικά τείνουν να έχουν πιο βιώσιμες επιλογές μεταφοράς. Οι λιγότερες ώρες εργασίας την ημέρα θα μπορούσαν όχι μόνο να επιτρέψουν στους άνδρες να αναλάβουν περισσότερες από τις εργασίες φροντίδας αλλά και να υιοθετήσουν πιο βιώσιμους τρόπους μεταφοράς.
Αυτό δεν σημαίνει ότι μια τετραήμερη εργάσιμη εβδομάδα είναι εκτός τραπεζιού. Όπως συμβαίνει με πολλές φιλόδοξες και οραματικές προτάσεις πολιτικής, η μείωση του χρόνου εργασίας θα πρέπει να θεωρηθεί ως μέρος μιας δέσμης. Και εφόσον έχει σχεδιαστεί με γνώμονα την περιβαλλοντική και κοινωνική δικαιοσύνη και το φύλο, οι δυνατότητες είναι τεράστιες λόγω της ευέλικτης φύσης του. Ωστόσο, επίσης, δεν υπάρχει ασημένια κουκκίδα και η μορφή του πρέπει να ταιριάζει στις συνθήκες συγκεκριμένων τοποθεσιών και περιοχών και συγκεκριμένων τομέων.
__________
*Η Katy Wiese είναι ανώτερη υπεύθυνη πολιτικής για την οικονομική μετάβαση και την ισότητα των φύλων στο European Environmental Bureau.
Πηγή: www.socialeurope.eu
