- Μιχάλης Κουτσός, Φιλόλογος – Συγγραφέας
Ο πλούτος και η πενία είναι δύο καταστάσεις της ζωής, που χρειάζονται σωστή διαχείριση. Αυτό εννοούμε, όταν τονίζουμε το «επιδιωκόμενο» και το «εκούσιο». Και ο μεν πλούτος είναι πράγματι επιδιωκόμενος, η πενία όμως πώς μπορεί να είναι εκούσια, τη φτώχεια ποιος την θέλει; Για όλα αυτά υπάρχει μέτρο, γι’ αυτό ο Ισοκράτης τονίζει: «μήτε ευτυχών ίσθι περιχαρής, μήτε δυστυχών περίλυπος, αλλά μέτριος γίγνου εφ’ εκατέρας της τύχης» δηλαδή : ούτε, όταν έχεις ευτυχία, να χαίρεσαι υπερβολικά, ούτε, όταν έχεις δυστυχία, να λυπάσαι υπερβολικά, αλλά και στις δυο περιστάσεις να έχεις μέτρο στην αντιμετώπισή τους. Το θέμα της διαχείρισης όμως δεν είναι τόσο δύσκολο, όταν οι καταστάσεις αυτές είναι υπαρκτές, αλλά όταν είναι εκούσιες και επιδιωκόμενες.
Κι’ όταν μιλάμε για πλούτο, δεν εννοούμε μόνο τον υλικό αλλά και τον ψυχικό και τον πνευματικό. Το ίδιο και για φτώχεια, υπάρχει και οικονομική φτώχεια αλλά και ψυχική και πνευματική. Πάντως πλούτος και πενία φαίνονται δύο αντίθετες καταστάσεις. Όταν έχεις πλούτο, δεν είσαι φτωχός, και όταν έχεις φτώχεια, δεν είσαι πλούσιος. Αυτό όμως εξαρτάται από το είδος του πλούτου και το είδος της πενίας, εννοώ υλικό, ψυχικό, πνευματικό. Παρατηρούνται πολλοί συνδυασμοί και σε τελευταία ανάλυση μπορεί να είναι στο μέτρο του δυνατού διαχειρίσιμοι. Ας βάλουμε όμως τα πράγματα σε μια σειρά.
Περί πλούτου
Ο πλούτος είναι υλικός, ψυχικός και πνευματικός. Το ποιος είναι ανώτερος εξαρτάται από την ιεράρχηση του καθενός ανάλογα με τον αξιακό κώδικα που βάζει κανείς στη ζωή του. Ας πούμε όμως μερικά πράγματα για τον υλικό πλούτο. Ο πλούτος, όταν τον έχεις, δεν είναι κάτι κακό. Όλοι βέβαια εύχονται να τον έχουν αλλά υπάρχουν κάποια όρια που δεν πρέπει να ξεπερνιούνται. Ο πλούτος φυσικά μπορεί να γίνει αιτία ευεργεσίας και αγαθοεργίας, αλλά αυτό δεν το παρατηρούμε συχνά. Γι’ αυτό και ο Χριστός είπε: «είναι δυσκολότερο να περάσει ένα καραβόσχοινο από μια τρύπα βελόνας από ότι ένας πλούσιος να πάει στον Παράδεισο». Αυτό σημαίνει ότι ο πλούτος έχει μεγάλη έγνοια και φροντίδα, που σε κάνει να ασχολείσαι με αυτό νύχτα και ημέρα, όταν μάλιστα βάλεις μοναδικό σκοπό της ζωής σου την συγκέντρωση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου πλούτου. Αυτό σημαίνει ότι έχεις περιπέσει στην ακόρεστη πλεονεξία, η οποία φέρνει, δυστυχώς, την δυστυχία. Θα θυμηθούμε εδώ τον άφρονα πλούσιο της παραβολής, ο οποίος μια ζωή συγκέντρωνε πλούτο και θέλησε να τον απολαύσει και μάλιστα με την ψυχή του (ψυχή μου έχεις πολλά αγαθά, φάε, πίνε και ευφραινου), αλλά «έκανε λογαριασμό χωρίς τον ξενοδόχο». Δεν μπόρεσε να τα απολαύσει, γιατί έφυγε από αυτόν τον κόσμο. Το ίδιο και ο πλούσιος στην παραβολή του φτωχού Λαζάρου, ο οποίος και αυτός δεν μπόρεσε να πάρει τίποτα μαζί του και τα άφησε όλα εδώ.Συνεπώς η διαχείριση του πλούτου έχει μεγάλη σημασία και πρέπει να μπει σε σωστές βάσεις. Ο Ισοκράτης γράφει κάτι πολύ σοφό και πολύ λακωνικό : «στέργε μεν τα παρόντα, ζήτει δε τα βελτίω», δηλαδή να είσαι ευχαριστημένος με αυτά που έχεις, όσα κι αν έχεις, όμως παράλληλα μπορείς να αγωνίζεσαι για το καλύτερο, για την βελτίωση της κατάστασής σου, αλλά χωρίς άγχος και αγωνία. Η βελτίωση του ανθρώπου είναι από τα ζητούμενα πάντοτε, αλλά πάντα με μέτρο και σύνεση χωρίς υπερβολές.
«Ο πλούτος, λέει ο Frank Herbert, Αμερικανός συγγραφέας, είναι ένα μέσο για την ελευθερία, αλλά το κυνήγι του πλούτου είναι ο δρόμος της υποδούλωσης. Με αυτό συμφωνεί και ένας Ρωμαίος φιλόσοφος, ο Σενέκας: «Η μεγάλη περιουσία είναι μεγάλη σκλαβιά». Γι’ αυτό ένας Βρετανός συγγραφέας, ο Σόμερσετ Μωμ λέει: «Ο σωστός άνθρωπος δεν θέλει πλούτη, αλλά μόνο τα απαραίτητα για να διατηρήσει την αξιοπρέπειά του, να δουλεύει ανεμπόδιστα, και να είναι γενναιόδωρος, ειλικρινής και ανεξάρτητος». Για να γίνεις όμως πλούσιος, πρέπει να πάψεις να είσαι δίκαιος «Ανήρ δίκαιος πλούτον ουκ έχει ποτέ», λέει ένας αρχαίος Έλληνας ποιητής, ο Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Κι αυτό γιατί κατά τον Χίλωνα, τον Λακεδαιμόνιο, έναν από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας, ο πλούτος είναι «Θησαυρός κακών, εφόδιον ατυχημάτων, χορηγία πονηρίας».
Περί πενίας
Παράλληλα υπάρχει και η κατάσταση της πενίας, που είναι φυσικά μια ανεπιθύμητη κατάσταση και όλοι προσπαθούν να την αποφύγουν. Και η πενία είναι θέμα σωστής διαχείρισης. Η σωστή διαχείριση της πενίας μπορεί να οδηγήσει στην ολιγάρκεια και την αυτάρκεια. Από την άλλη αποτελεί κίνητρο προόδου. «Η πενία τέχνας κατεργάζεται» έλεγε ένας αρχαίος Έλληνας ποιητής, ο Θεόκριτος, αλλά και η πενία «αεί σύντροφος της Ελλάδος εστί», και παρόλα αυτά δεν αποτέλεσε ανασταλτικό παράγοντα προόδου. Οι αρχαίοι ήταν ολιγαρκείς στα υλικά αγαθά και απαιτητικοί στα πνευματικά. Ζούσαν με μέτρο, δεν δούλευαν όλη την ημέρα κι έτσι είχαν ευκαιρίες για πνευματικές ενασχολήσεις. Φυσικά μιλάμε για καταστάσεις ολιγάρκειας και αυτάρκειας με την έννοια ότι είχαν τα βασικά και στοιχειώδη για την επιβίωσή τους, είχαν μέτρο στην εργασία τους και γενικότερα στη ζωή τους. Εξαιρέσεις βέβαια πάντοτε υπάρχουν. Παράλληλα πάλευαν και για το καλύτερο. Το ανήσυχο πνεύμα των αρχαίων Αθηναίων, έτσι όπως το περιγράφουν οι Κορίνθιοι σε μια δημηγορία του Θουκυδίδη, δεν έχει σχέση με την πλεονεξία αλλά με διάθεση για δραστηριότητα και δημιουργία.
Ο Ναπολέων ο Βοναπάρτης έλεγε: «Ο πιο σίγουρος τρόπος για να μείνεις φτωχός είναι να είσαι τίμιος. Αλλά ο Αριστοφάνης, αρχαίος κωμοδιογράφος, έλεγε: «καλύτερα φτωχός και τίμιος παρά πλούσιος και άτιμος». Ο Απολλώνιος πάλι υποστήριζε: «Δεν είναι ντροπή, αν τύχει και είσαι φτωχός, αλλά το να γίνεις φτωχός από κακή διαχείριση». Εξάλλου «η φτώχεια δεν είναι ντροπή, ντροπή είναι να μην προσπαθείς να την αποφεύγεις» λέει ο Θουκυδίδης. Μια ευνομούμενη τέλος πολιτεία δεν πρέπει να έχει μεγάλες κοινωνικές αντιθέσεις, διότι αυτό ελλοχεύει κινδύνους και επαναστάσεις. «Άριστη δημοκρατία είναι εκείνη που δεν έχει ούτε πάρα πολύ πλούσιους ούτε πάρα πολύ φτωχούς πολίτες», υποστήριζε ο Θαλής ο Μιλήσιος, ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος.
Περί ψυχικού και πνευματικού πλούτου και πενίας
Είναι όμως ώρα να μιλήσουμε και για τον ψυχικό πλούτο και την ψυχική πενία. Ο ψυχικός πλούτος χαρακτηρίζει τον άνθρωπο που έχει αισθήματα και συναισθήματα, δηλαδή έναν πλούσιο ψυχικό κόσμο, όπως γεναιοφροσύνη, γενναιότητα, ανδρεία, τόλμη κλπ. τα οποία διαχέονται με σύνεση στους άλλους ανθρώπους, με αποτέλεσμα να παρηγορούνται και να ενισχύονται ψυχικά οι άνθρωποι που έχουν δυσκολίες και αδυναμίες. Αντίθετα η ψυχική πενία χαρακτηρίζει τον άνθρωπο, ο οποίος είναι ενδεής από ψυχικές αρετές, που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις δύσκολες καταστάσεις της ζωής και συνήθως υποκύπτει κάτω από το βάρος των δυσκολιών.
Και, για να ολοκληρώσουμε, υπάρχει και ο πνευματικός πλούτος και η πνευματική φτώχεια. Στον πνευματικό πλούτο προτεραιότητα έχει η ζωή με αξίες και αρχές που οδηγούν στην ολοκλήρωση του ανθρώπου. Αντίθετα στην πνευματική φτώχεια έχουμε μια ζωή, από την οποία απουσιάζουν οι αξίες, οι αρχές, οι οραματισμοί και η προσπάθεια.
Ο πνευματικός πλούτος δεν εξαρτάται από τις πανεπιστημιακές γνώσεις, από τις πνευματικές και νοητικές ικανότητες του ανθρώπου, αλλά από την υγιή, διαυγή και διευρυμένη σκέψη και αντίληψη, που έχει κοπιάσει να αποκτήσει, ώστε να λειτουργεί ισορροπημένα και αρμονικά μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Φτωχός πνευματικά άνθρωπος είναι αυτός που επιλέγει να αποκρύπτει και να ντύνει τη φθηνή του αλήθεια, με μεγάλα ψεύτικα λόγια, επιδεικτικές φανφάρες, αλλά και επιλεκτική σιωπή, για όσα δεν τον συμφέρουν.
«Το να είσαι φτωχός σήμερα, δεν είναι πρόβλημα. Λύνεται. Το να είσαι φτωχός στο μυαλό, ναι, αυτό είναι πρόβλημα και δε λύνεται» έλεγε ο Αριστοτέλης Ωνάσης. Με αυτό συμφωνεί και ο Μισέλ Ντε Μονταίν, Γάλλος δοκιμιογράφος: «Η υλική φτώχεια θεραπεύεται. Η φτώχεια της ψυχής όμως, ποτέ». Επομένως, σημασία έχει το μυαλό, έχεις πλούσιο μυαλό, πολλά μπορείς να πετύχεις. Αυτό υποστηρίζει και Frank Mc Court, Ιρλανδο-Αμερικανός συγγραφέας: «Μπορεί κάποιος να είναι φτωχός, τα παπούτσια του να είναι σκισμένα, αλλά το μυαλό του να είναι ένα παλάτι».
Η διαχείριση του πλούτου και της πενίας
Ο πλούτος απασχόλησε και τους αρχαίους Έλληνες, όπως βλέπουμε και από το έργο του Αριστοφάνη «ο Πλούτος». Η υπόθεση του έργου έχει ως εξής:
Ο γεροαγρότης Χρεμύλος πνιγμένος στα χρέη, μηχανεύεται τρόπους για να εξαπατήσει τους δανειστές του. Απογοητευμένος από την φτώχεια του, αναχωρεί για το Μαντείο των Δελφών για να συμβουλευθεί τον θεό Απόλλωνα πώς να αναθρέψει τον γιο του: με τιμιότητα, για να πεθάνει φτωχός, ή με απατεωνιές, για να γίνει πλούσιος. Η Πυθία του λέει: «Να παραλάβεις στην οικία σου τον πρώτο άνθρωπο που θα συναντήσεις αναχωρώντας από το ναό μου». Ο Χρεμύλος, συνοδευόμενος από τον δούλο του συναντούν ένα τυφλό ρακένδυτο και εριστικό γέροντα. Είναι ο θεός Πλούτος, τον οποίο τον έχει τυφλώσει ο Δίας, για να μην βλέπει πού μοιράζει τα πλούτη του. Ο θεός Πλούτος φοβάται πως αν αναβλέψει, ο Δίας θα θυμώσει, γιατί θα προξενήσει και πάλι αδικίες στην ανθρωπότητα.
Ο φιλοξενούμενος θεός πείθεται να θεραπευτεί και ο Χρεμύλος αποφασίζει να τον γιατρέψει για να πλουτίζουν οι καλοί άνθρωποι και όχι όπως τώρα οι άτιμοι, οι πονηροί. Ο Πλούτος θεραπεύεται στο ιερό του Ασκληπιού. Εδώ όμως παρεμβαίνει η θεά Πενία, η οποία προσπαθεί με διάφορα επιχειρήματα να πείσει τους φτωχούς πως αν γιατρευτεί ο Πλούτος θα γίνουν οκνηροί και δεν θα έχουν ζήλο για εργασία. Ο Χρεμύλος την καθησυχάζει. Έπειτα από την γιατρειά του ο Πλούτος επιστρέφει στους φτωχούς ανθρώπους. Τώρα όμως οι διάφοροι επιτήδειοι καταχραστές, οδύρονται, επειδή δεν θα μπορούν με τις απατεωνιές τους να κερδίζουν πολλά χρήματα. Το ίδιο και ο θεός Ερμής, που παραπονείται, επειδή τώρα οι πολίτες δεν του προσφέρουν θυσίες, γιατί όλοι έγιναν πλούσιοι και δεν παρακαλούν τους θεούς για να κερδίζουν.
Ο Αριστοφάνης στην κωμωδία αυτή θίγει πολλά ζητήματα σχετικά με τον πλούτο και τα οποία είναι διαχρονικά.
1. Ακόμη και οι χρεωμένοι μηχανεύονται τρόπους για το πώς θα εξαπατήσουν τους δανειστές τους.
2. Για να γίνει κανείς πλούσιος πρέπει να κάνει απατεωνιές.
3. Η Τύχη (ο Πλούτος) πρέπει να έχει κλειστά τα μάτια του και να πλουτίζει όποιον τύχει ή να πλουτίζει όποιον της αρέσει;
4. Όταν κανείς από φτωχός γίνει πλούσιος, τότε σταματάει να εργάζεται και γίνεται οκνηρός.
5. Αν ο Πλούτος πηγαίνει στους φτωχούς, τότε οι επιτήδειοι θα είναι χαμένοι και δεν θα πλουτίζουν.
6. Υπάρχουν κλίκες, πολιτικοί και θρησκευτικοί, που θα είναι δυσαρεστημένοι, αν δεν μπορούν να κερδίζουν ασύστολα.
Βλέπουμε λοιπόν ότι το θέμα «πλούτος» απασχόλησε και απασχολεί τους ανθρώπους και υπάρχει πάντα το αίτημα της δίκαιης κατανομής του, ώστε κατά το δυνατόν να μην είναι κανένας αδικημένος.
Είχαμε πει πιο πάνω ότι οι καταστάσεις αυτές είναι διαχειρίσιμες και το θέμα μας είναι ο επιδιωκόμενος πλούτος, δηλαδή η επιδίωξη του πλούτου πάση θυσία, με κάθε μέσο, θεμιτό ή αθέμιτο. Μιλάμε επομένως για πλεονεξία, φιλαργυρία, φιλοχρηματία και τα παρόμοια. Ο πλούτος στην περίπτωση αυτή δεν γίνεται δούλος του κάτοχου, αλλά ο κάτοχος γίνεται δούλος του πλούτου. Πώς μπορεί τότε κανείς να απαλλαγεί από αυτήν την δουλεία. Την λύση την έδωσε ο Χριστός στον πλούσιο νέο της παραβολής, ο οποίος ήταν πλούσιος σφόδρα, με το να του πει «πώλησον τα υπάρχοντά σου και δεύρο ακολούθει μοι» αλλά ο νέος ήταν τόσο προσκολλημένος στον πλούτο, ώστε δεν συμμορφώθηκε με τη εντολή του Χριστού και έφυγε περίλυπος. Και ο Χριστός τότε είπε στους μαθητές πόσο δύσκολο είναι για ένα πλούσιο να μπει στην Βασιλεία των Ουρανών. Και στην απορία των μαθητών, τότε «τις δύναται σωθήναι» η απάντηση του Χριστού ήταν «τα αδύνατα παρά τοις ανθρώποις, δυνατά εστί παρά τω Θεώ».
Η στάση του νεαρού πλούσιου, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι δεν ήταν παράλογη, ίσα ίσα πολύ λογική. Ποιος μπορεί να αποποιηθεί μια τέτοια μεγάλη περιουσία και να μείνει στο τίποτα; Εδώ πια έχει τον λόγο η διαχείριση του πλούτου, με την όποια μπορεί να φτάσουμε στην εκούσια πενία. Η πενία, όταν δεν είναι μια αναγκαστική κατάσταση αλλά μια εκούσια επιλογή, τότε έχει την αξία της και την σημειολογία της. Αυτή η εκούσια πενία μας παραπέμπει στους πλούσιους αγίους, που μοίραζαν την περιουσία τους στους φτωχούς, ελευθερώνονταν από τις μέριμνες της ζωής και αφοσιώνονταν ολοκληρωτικά στο Θεό. Αυτό όμως δεν είναι εύκολο να το κάνει κανείς. Εκείνο που πρέπει και μπορούμε να κάνουμε είναι να μην επιτρέπουμε να μας κυριεύει το πάθος της πλεονεξίας, της φιλαργυρίας και της φιλοχρηματίας. Από εκεί και πέρα αν σκεφτούμε ορισμένα πράγματα, όπως «19 Μὴ θησαυρίζετε ὑμῖν θησαυροὺς ἐπὶ τῆς γῆς, ὅπου σὴς καὶ βρῶσις ἀφανίζει, καὶ ὅπου κλέπται διορύσσουσιν καὶ κλέπτουσιν· 20 θησαυρίζετε δὲ ὑμῖν θησαυροὺς ἐν οὐρανῷ, ὅπου οὔτε σὴς οὔτε βρῶσις ἀφανίζει, καὶ ὅπου κλέπται οὐ διορύσσουσιν οὐδὲ κλέπτουσιν· 21 ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρός ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία ὑμῶν» Ματθ. 6, 19-21). Και ακόμη ότι «μακάριον το διδόναι μάλλον ή το λαμβάνειν» και τέλος ότι θα κριθούμε με βάση τις πράξεις αγάπης που θα κάνουμε, τότε φαίνεται καθαρά ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε. Το πόσα θα δώσουμε στους ενδεείς εξαρτάται από την γενναιοδωρία μας, από την εξάρτησή μας στα υλικά, και από την αγάπη μας στον συνάνθρωπό μας. Εκείνο όμως που πρέπει να προσέξουμε είναι ότι αυτό που θα δώσουμε, το οποίο δεν είναι αναγκαστικά κάτι υλικό αλλά και πνευματικό, μια παρηγοριά, μια ενθάρυνση, ένας καλός λόγος κλπ, να είναι έκφραση της αγάπης μας για τον άλλον και όχι τυπική ηθική υποχρέωση, «7 ἕκαστος καθὼς προαιρεῖται τῇ καρδίᾳ, μὴ ἐκ λύπης ἢ ἐξ ἀνάγκης· ἱλαρὸν γὰρ δότην ἀγαπᾷ ὁ Θεός. 8 δυνατὸς δὲ ὁ Θεὸς πᾶσαν χάριν περισσεῦσαι εἰς ὑμᾶς, ἵνα ἐν παντὶ πάντοτε πᾶσαν αὐτάρκειαν ἔχοντες περισσεύητε εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν, 9 καθὼς γέγραπται· ἐσκόρπισεν, ἔδωκε τοῖς πένησιν, ἡ δικαιοσύνη αὐτοῦ μένει εἰς τὸν αἰῶνα». Β΄Κορινθ. 9, 7-9).
Η ελεημοσύνη έχει τη δύναμη να μετατρέψει τα γήινα αγαθά σε ουράνιους θησαυρούς τόνιζε ο Πατριάρχης Ρουμανίας κ.κ. Δανιήλ επισημαίνοντας ότι αυτή η αρετή είναι μια πορεία προς τη Βασιλεία του Θεού. «Μόνο μέσα από την αφοσίωση και το έλεος μπορούν τα υλικά αγαθά να γίνουν αιώνιοι πνευματικοί θησαυροί. Ο Θεός θέλει τον άνθρωπο να συγκεντρώνει πνευματικούς θησαυρούς στον ουρανό, όχι υλικούς θησαυρούς στη γη» υπογράμμισε και πρόσθεσε: «Φυσικά, αυτή η μεταστροφή δεν γίνεται εύκολα, αν ο άνθρωπος έχει συνηθίσει τον άπληστο τρόπο της ζωής. Επομένως, για να θεραπεύσουμε τον εαυτό μας από το πάθος της απληστίας, χρειαζόμαστε τη χάρη του Θεού».
Ο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ έλεγε: «Η αλήθεια δεν έχει κάνει κανέναν άνθρωπο πλούσιο». Όμως δεν είναι να ζηλεύει κανείς τα πλούτη, διότι «τα πλούτη» λέει ο Fernando de Rojas, Ισπανός θεατρικός συγγραφέας «δεν κάνουν τον άνθρωπο πλούσιο, αλλά πολυάσχολο», με πολλές φροντίδες σε σημείο που να μην έχει χρόνο να δει ούτε και τον εαυτό του και κυρίως την πνευματική του συγκρότηση. Εξάλλου το σημαντικό είναι όχι η κατοχή πλούτου αλλά η σωστή διαχείρισή του. Αυτό επιβεβαιώνει και ο Αριστοτέλης «Όλη η αξία του πλουτισμού είναι στη χρήση του και όχι στην κατοχή του». Από την άλλη υπάρχουν και άλλα πιο σημαντικά υποκατάστατα, όπως είναι τα καλά παιδιά, που είναι ένας πραγματικός θησαυρός . Μια Δανέζικη παροιμία λέει: «Τα παιδιά είναι ο πλούτος του φτωχού ανθρώπου». Κατά τον Αμερικανό συγγραφέα Frank Herbert, «ο πλούτος του φτωχού ανθρώπου είναι η ικανότητα», με την οποία μπορεί να επιτύχει πάρα πολλά.
Συμπερασματικά
Σε τελευταία ανάλυση δεν έχει σημασία το πόσα έχει κανείς αλλά το πώς διαχειρίζεται αυτά που έχει. Είναι επομένως σωστό αυτό που λέγεται ότι «πλούσιος δεν είναι αυτός που έχει πολλά, αλλά αυτός που αισθάνεται ότι αυτά που έχει είναι πολλά», διότι μπορεί ένας επιχειρηματίας για παράδειγμα να έχει πολλά έσοδα, αν όμως τα έξοδά του είναι περισσότερα, δεν μπορούμε να τον πούμε πλούσιο, αλλά φτωχό. Κι ακόμα αν κάποιος έχει πάρα πολλά αλλά νομίζει ότι αυτά είναι λίγα, πάντα θα αισθάνεται φτωχός και όχι πλούσιος. Οι Σκωτσέζοι , όπως και οι Εβραίοι, αν πάντοτε έχουν λεφτά, είναι γιατί πάντα τα έξοδά τους είναι λιγότερα από έσοδα και πάντα κάνουν αποταμίευση.
Επομένως είναι θέμα διαχείρισης, είτε έχεις πολλά είτε έχεις λίγα. Και μια ώριμη σκέψη πάνω σε αυτά θα ήταν ότι εκείνος ο πλούτος που δεν μπορεί κανείς να μας τον κλέψει είναι ο ψυχικός και κυρίως ο πνευματικός, ο οποίος αναπληρώνει τα ελλείποντα και ικανοποιεί τον έχοντα. Ζωή χωρίς χρήματα αντέχεται, ζωή χωρίς αγάπη δεν αντέχεται. Αυτήν την αγάπη, αυτόν τον ψυχικό και πνευματικό πλούτο, ο καθένας μπορεί να τον έχει, φτάνει να καθίσει να τα σκεφτεί όλα αυτά και να χαράξει την πορεία του. Ευτυχώς που είμαστε ελεύθεροι και έχουμε αυτήν την δυνατότητα.
ΓΝΩΜΙΚΑ ΠΕΡΙ ΠΕΝΙΑΣ
- Πενία τέχνας κατεργάζεται.
- Θεόκριτος, 3ος π.Χ. αιών, Αρχαίος Έλληνας ποιητής
- Καλώς πένεσθαι μάλλον, ή πλουτείν κακώς.
- Αντιφάνης, 405-335 π.Χ, Αρχαίος Κωμωδιογράφος
- Ο πιο σίγουρος τρόπος για να μείνεις φτωχός είναι να είσαι τίμιος.
- Ναπολέων Βοναπάρτης, 1769-1821, Γάλλος ηγέτης
- Άριστη δημοκρατία είναι εκείνη που δεν έχει ούτε πάρα πολύ πλούσιους ούτε πάρα πολύ φτωχούς πολίτες.
- Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος
- Δεν θεωρούμε ντροπή την φτώχεια. Ντροπή είναι να μην την αποφεύγει κανείς δουλεύοντας.
- Θουκυδίδης, 460-394 π.Χ., Αθηναίος ιστορικός
ΓΝΩΜΙΚΑ ΠΕΡΙ ΠΛΟΥΤΟΥ
Παιδεία τοις μεν νέοις σωφροσύνη, τοις δε πένησι πλούτος,
τοις δε πλουσίοις κόσμος. Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος
Ανήρ δίκαιος πλούτον ουκ έχει ποτέ.
Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής
Όλως το πλουτείν εστιν εν τω χρήσθαι και ουχί εν τω κεκτήσθαι.
Όλη η αξία του πλουτισμού είναι στη χρήση του και όχι στην απόκτησή του. Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος
Παιδεία τοις μεν νέοις σωφροσύνη, τοις δε πένησι πλούτος,
τοις δε πλουσίοις κόσμος. Διογένης, 410-323 π.Χ., Κυνικός φιλόσοφος
Τι εστί πλούτος;
Θησαυρός κακών, εφόδιον ατυχημάτων, χορηγία πονηρίας.
Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, εκ των 7 σοφών της Αρχ. Ελλάδας
Η μεγάλη περιουσία είναι μεγάλη σκλαβιά.
Σενέκας, 4 μ.Χ-65 μ.Χ., Ρωμαίος φιλόσοφος
Ο πλούτος του φτωχού ανθρώπου είναι η ικανότητα
John Wooden, 1910-2010, Αμερικανός προπονητής μπάσκετ
Ο πλούτος του φτωχού ανθρώπου είναι τα παιδιά.
Δανέζικη παροιμία
Ένας πλούσιος δεν είναι παρά ένας φτωχός με λεφτά.
W.C. Fields, 1880-1946, Αμερικανός ηθοποιός & συγγραφέας
Τα πλούτη δεν κάνουν τον άνθρωπο πλούσιο, αλλά πολυάσχολο.
Fernando de Rojas, 1465-1541, Ισπανός θεατρ. συγγραφέας
ΠΗΓΗ : www.pemptousia.gr
