Στις αρχές του 20ού αιώνα ο Γερμανός γεωπολιτικός Φρίντριχ Ράτζελ, Χρησιμοποίησε τον όρο Weltmacht που σημαίνει παγκόσμια δύναμη ή υπερδύναμη και αναφέρθηκε σε δυνάμεις των οποίων η επιρροή διευρυνόταν πέρα από την δική τους γεωγραφική περιοχή όπου ανήκαν. Προϋπόθεση για την κατάκτηση της παγκόσμιας ισχύος ήταν η περιοχή στη ναυτική δύναμη. Το Αμερικανικό Βιομηχανικό Στρατιωτικό Σύμπλεγμα δεν θα μπορούσε να σταθεί μόνο με τις διάφορες δογματικές όπως η διακήρυξη Τρούμαν το 1957, το δόγμα Αϊζενχάουερ το 1957, το δόγμα Τζόνσον το 1965, το δόγμα Νίξον το 1969, το δόγμα Κάρτερ το 1980 κ.α. Χρειαζόταν και η εφαρμογή μιας ανάλογης πολιτικής σε κάθε δογματική στο πλαίσιο αυτού παγκόσμιου ενδιαφέροντος των ΗΠΑ, ώστε να μπορέσει να ασκηθεί η παράλληλη επιρροή σε επίπεδο πολιτικών αποφάσεων.
- ΜΑΡΙΑ ΑΝΘΗ
- https://athensupdate.gr
Επί προεδρίας Μπους και Κλίντον και των μετέπειτα προέδρων, όπως Ομπάμα Τράμπ και Μπάϊντεν η νέα ιδεολογία της φιλοσοφίας της νέας τάξης πραγμάτων είχε και έχει γνώμονα την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών θεσμών. Οι στρατιωτικές παρεμβάσεις όμως δεν έπεισαν τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ κι αυτό διότι ο τύπος, οι αριστερές και ανθρωπιστικές οργανώσεις μίλησαν για καθαρή υποκρισία, εθνικά συμφέροντα και ηγεμονικές αξιώσεις των ΗΠΑ. Ένας άλλος τρόπος επιβολής ήταν οι οικονομικές κυρώσεις, σε εκείνους που αντιστέκονται στα ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Τέτοιου είδους οικονομικές κυρώσεις είχαμε στην περίπτωση της Κούβας και αλλού με τελευταίες τις κυρώσεις στον Πούτιν για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Μέχρι τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ορισμένα κράτη εμφανιζόταν ως στρατιωτικές δυνάμεις, αλλά κανένα δεν είχε καταφέρει να έχει παγκόσμιο ρόλο από πλευράς στρατιωτικό-βιομηχανικής ισχύος. Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι ανέδειξαν, την στρατιωτική ισχύ κρατών με προηγμένες πολεμικές μηχανές που απέτυχαν ουσιαστικά να κυριαρχήσουν παγκοσμίως, διότι ο κόσμος μοιράστηκε στα δύο. Κι αυτό συνέβη γιατί η Βρετανία απώλεσε την αυτοκρατορική της αίγλη και η Γερμανία απέτυχε να εγκαθιδρύσει το Γ’ Ράιχ. Οι δύο στρατιωτικοί γίγαντες (ΗΠΑ και ΕΣΣΔ), έχοντας παίξει έναν καταλυτικό ρόλο σε αυτό το μοίρασμα θα σημάνουν και την έναρξη του ψυχρού πολέμου.
Στις ΗΠΑ θα εφαρμοστούν στην συνέχει μια σειρά από δόγματα και τακτικές, για την επιρροή και τον έλεγχο σε κρίσιμα σημεία ενεργειακά και στρατιωτικά για τον πλανήτη. Η ΕΣΣΔ (πρώην Σοβιετική Ένωση), θα απαντήσει ως υπερδύναμη στρατιωτική, ανταγωνιστική, φθάνοντας και οι δύο μεγάλες δυνάμεις στα όριά τους αλλά ποτέ δεν θα τα ξεπεράσουν.
Οι Στρατηγικές
Το τέλος του ψυχρού πολέμου θα έλθει με την πτώση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Οι ΗΠΑ από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 με το περιβόητο κείμενο NSC- 68 του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, επενέβαιναν σε κάθε σημείο του πλανήτη που απειλείται να περιέλθει στην επιρροή της Μόσχας.
Το 1947 ο Χάρι Τρούμαν, είχε εισαγάγει την στρατηγική της ανάσχεσης με στόχο την ανακοπή κάθε πολιτικής και στρατιωτικής επιρροής της Ρωσίας. Με την πτώση του ανατολικού μπλοκ, θα χρειαζόταν μια νέα τάξη πραγμάτων, ένα νέο δόγμα και αυτό το νέο δόγμα θα ήταν μια νέα τακτική πολεμικής, στρατιωτικής επιβολής και επιρροής των ΗΠΑ στον πλανήτη. Σαφώς οι ΗΠΑ δεν μπορούν στην νέα αυτή κατάσταση που προέκυψε να υπάρξουν μόνες χωρίς συμμάχους και απομονωμένες.
Η ανάγκη των ΗΠΑ στις μέρες μας, για απόλυτη κυριαρχία, στον πλανήτη γίνεται επιτακτικότερη όσο ποτέ άλλοτε. Οι ΗΠΑ έχουν καταλάβει ότι η κατοχική παρουσία βαθαίνει το πρόβλημα σε σύνθετες περιοχές, όπου το κίνημα της αντίστασης δεν δύναται να καταπολεμηθεί, χρειάζεται τη σύμπραξη Άγγλων, Γάλλων και Γερμανών ή και άλλων συμμάχων. Αυτό το είδαμε και στο πόλεμο με την Ουκρανία με το Ρόλο των συμμάχων του ΝΑΤΟ περιφερειακά.
Οι πολιτικές αποφάσεις
Αυτή η σύμπραξη, αλλάζει τα δεδομένα. Η φιλοσοφία των ΗΠΑ όσον αφορά την παρεμβατική της πολιτική και τη στρατιωτική της, την αναγκάζει να αλλάξει πρόσωπο σε επίπεδο άσκησης επιρροής και πολιτικών αποφάσεων. Εκείνο που ουσιαστικά τώρα αλλάζει είναι ότι δίνει εξετάσεις αξιοπιστίας και αυτό φάνηκε με τον πόλεμο στο Ιράκ. Ο μακροχρόνιος πόλεμος, απέδειξε ότι βάθαινε η κρίση ενώ ο στόχος ήταν ο έλεγχος των πετρελαίων από οικονομική και στρατηγική θέση. Αλλά και στους μετέπειτα πολέμους το ίδιο έγινε. Το ίδιο γίνεται αλλά με την άσκηση επιρροής της στην Ουκρανία, είδαμε με ποιο τρόπο, ώστε να φθάσει τάχιστα η επίθεση Πούτιν στρατιωτικά σε καίρια σημεία της χώρα, με τις ΗΠΑ να λειτουργούν ως παρατηρητές και να εμπλέκεται η σύμμαχος Αγγλία με την αποστολή πυρομαχικών στο πρόεδρο της Ουκρανίας Ζελένσκι. Εδώ είχαμε και εμμέσως και πολιτική απόφαση και άσκηση επιρροής.
Οι ΗΠΑ θα χρειαστεί να επανέλθουν σε τέτοιους στρατηγικούς χώρους κάποια στιγμή και να αποδείξει ότι μπορεί να διαχειριστεί τις κρίσεις, ότι είναι αποδεκτή η απόφαση στο ευρύ κοινό κάτι όπου μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει, διότι το αμερικανικό στρατιωτικό βιομηχανικό δόγμα προς το παρόν δεν έχει δείξει ότι διαθέτει την ισχύ έτσι ώστε να έχει γίνει και αποδεκτό διότι αφαιρείται ή παραγκωνίζεται η αυτοδιάθεση των λαών. Κι αυτό είναι πολύ σοβαρό ως προς το θέμα Δημοκρατία, ελευθερία και μια σειρά άλλων παραμέτρων ζωτικής σημασίας των χωρών στο πλανήτη.
Τα μέσα επιρροής
Οι Ηνωμένες πολιτείες είναι πάντοτε πρόθυμες να επηρεάσουν την δράση άλλων κρατών, με στόχο τη διατήρηση της παγκόσμιας ηγεσίας και με επιχείρημα ότι υπάρχουν κοινά συμφέροντα.
Επί προεδρίας Μπους και Κλίντον αλλά και των μετέπειτα προέδρων, όπως Ομπάμα Τράμπ και Μπάϊντεν η νέα ιδεολογία της φιλοσοφίας της νέας τάξης πραγμάτων είχε και έχει γνώμονα την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών θεσμών. Οι στρατιωτικές παρεμβάσεις δεν έπεισαν τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ κι αυτό διότι ο τύπος, οι αριστερές και ανθρωπιστικές οργανώσεις μίλησαν για καθαρή υποκρισία, εθνικά συμφέροντα και ηγεμονικές αξιώσεις των ΗΠΑ με σκοπό πάντα να επιβάλει τους δικούς της όρους. Τέτοιες περιπτώσεις ήταν ο πόλεμος στον περσικό κόλπο το 1991 ο βομβαρδισμός της Γιουγκοσλαβίας το 1999 και μια σειρά άλλων κρατών στη συνέχεια που ακολούθησαν με σκοπό την ασφάλεια και την ειρήνη στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων των πολέμων στη Συρία.
Με αφορμή το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001, ο πρόεδρος Μπους αποφάσισε να επιβάλλει τη δημοκρατία στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ, με μεγάλης διάρκεια πολεμικών επιχειρήσεων και εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς με τεράστιο οικονομικό και πολιτικό κόστος για τη κυβέρνηση Μπους, και τον αμερικανικό λαό. Στο Ιράκ, η επέμβαση έγινε, χωρίς την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας και του ΝΑΤΟ.
Τα δόγματα
Βεβαίως το Αμερικανικό βιομηχανικό Στρατιωτικό Σύμπλεγμα δεν θα μπορούσε να σταθεί μόνο με τις διάφορες δογματικές όπως η διακήρυξη Τρούμαν το 1957, το δόγμα Αϊζενχάουερ το 1957, το δόγμα Τζόνσον το 1965, το δόγμα Νίξον το 1969, το δόγμα Κάρτερ το 1980 κα. Χρειαζόταν και η εφαρμογή μιας ανάλογης πολιτικής σε κάθε δογματική στο πλαίσιο αυτού παγκόσμιου ενδιαφέροντος των ΗΠΑ, ώστε να μπορέσει να ασκηθεί η παράλληλη επιρροή σε επίπεδο πολιτικών αποφάσεων. Όταν όμως κοινή συνισταμένη αυτού του παγκόσμιου ενδιαφέροντος των ΗΠΑ, είναι καθαρά η στρατιωτική παρουσία, σε περιοχές του πλανήτη με την υπόσχεση της οικονομικής βοήθειας και την αποφυγή μιας κομουνιστικής απειλής, τότε τα ζωτικά συμφέροντα γίνονται αυτομάτως μια σειρά από ευαίσθητα εθνικά θέματα, που είναι απαραίτητες ακόμη και οι οικονομικές κυρώσεις σε περίπτωση που θιγούν.
Αναφέρουμε ενδεικτικά ένα παράδειγμα παραμερίζοντας ότι σε περίπτωση στρατιωτικής επιβολής ή επίθεσης μπορεί να χρησιμοποιηθούν χημικά πυρηνικά όπλα και πύραυλοι εξελιγμένοι τελευταία τεχνολογίας.
Αυτό θεωρείται πλέον δεδομένο για την πολεμική τακτική που ακολουθεί η Αμερική, τα τελευταία είκοσι και πλέον χρόνια και δεν είναι μόνον αυτή αλλά και η άλλη υπερδύναμη η Ρωσία.
Ο Πόλεμος στον Περσικό κόλπο
Ο πόλεμος του κόλπου (1990-1991), εναντίον του Ιράκ, έφερε στο προσκήνιο ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και προέβαλε από τότε τον ηγετικό ρόλο στις κοινές επιχειρήσεις επιβολής μιας «Νέας Παγκόσμιας Τάξης» που θα εγγυάται την ειρήνη και την σταθερότητα στον χώρο της Μέσης Ανατολής, κυρίως όμως για την εξασφάλιση της διακίνησης του πετρελαίου. Άρα ο πόλεμος είχε οικονομικά κίνητρα ήταν οικονομικός το ίδιο και αλλού με τελευταίο στη Συρία. Κι έπονται και άλλοι διότι ακολουθούν οι αγωγοί του φυσικού αερίου που περνούν από τα εδάφη της Ρωσίας κι Ρωσία να παίζει κυρίαρχο ρόλο όπως και την Ουκρανία. Άρα ο πόλεμος είναι ενεργειακός. Η Ενέργεια είναι το νούμερο ένα αγαθό όπως δείχνουν οι εξελίξεις των οικονομικών πολέμων.
Ο πρόεδρος Μπους την περίοδο εκείνη κατόρθωσε για πρώτη φορά ό,τι δεν κατόρθωσε κανένας πρόεδρος της Αμερικής. Να συσπειρώσει τις Ευρωπαϊκές δυνάμεις και τις Αραβικές υπό την εντολή των Ηνωμένων Πολιτειών για την αποκατάσταση των Κουβεϊτιανών συνόρων ακόμη και με τη χρήση βίας.
Κατάφερε ακόμη να πείσει τον Γάλλο-Γερμανικό άξονα, ότι έχει μερίδιο στα ζωτικά αυτά συμφέροντα. Αυτός είναι ένας τρόπος επιρροής σε επίπεδο πολιτικών αποφάσεων. Ένας άλλος τρόπος είναι οι οικονομικές κυρώσεις, σε εκείνους που επαναστατικά αντιστέκονται στα ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Τέτοιου είδους οικονομικές κυρώσεις είχαμε στην περίπτωση της Κούβας αλλά και αλλού με τελευταίες τις κυρώσεις στον Πούτιν στον πόλεμο της Ουκρανίας. Με άλλα λόγια τότε αυτό το αποκάλεσαν εμπάργκο, εμπορικός αποκλεισμός, αντίποινα για να μειωθούν οι αντιστάσεις ενός κράτους. Η χρήση του όρου οικονομικές κυρώσεις έγινε για πρώτη φορά από το Συμβούλιο Ασφαλείας με την 665/1990 απόφαση του, προς αποκατάσταση της διεθνούς νομιμότητας λόγω της κρίσης που προκάλεσε η εισβολή στο Ιράκ, στο Κουβέιτ, στις 2 Αυγούστου 1990.
Τότε το Ιράκ, είχε δεχθεί μια σειρά οικονομικών κυρώσεων που υποβλήθηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη. Στην προκειμένη περίπτωση βλέπουμε μια οικονομική επίθεση των κρατών σε κράτη που δεν διαθέτουν την απαραίτητη οικονομική και στρατιωτική άμυνα.
Μια εύθραυστη Δημοκρατία
Από τον πόλεμο του περσικού κόλπου και μετά, αυτή η Αμερικανική επιρροή σε επίπεδο πολιτικών αποφάσεων έχει αποδειχθεί ότι είναι εύθραυστη, από την άποψη ότι αργότερα η Αμερική μπορεί να μην είναι η μοναδική οικονομική υπερδύναμη καθώς τείνουν κι άλλες δυνάμεις να αναπτυχθούν οικονομικά. Ένα ακόμη σημείο δυνατό οικονομικής δύναμης στη διεθνή σκακιέρα είναι και παραμένει η Ρωσία.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά το ευρώ συσπειρώθηκε οικονομικά και λαμβάνει πλέον ουσιαστικές αποφάσεις για την τύχη των λαών της και έχει αποδείξει στην κοινότητά της ότι μπορεί να διαχειρίζεται την κρίση όπως με την οικονομική ύφεση, το σχέδιο στήριξης των τραπεζών σε ελλειμματικές οικονομίες, αλλά και τον τρόπο που διαχειρίστηκε την οικονομική κρίση με σχέδιο στήριξης, η οποία επήλθε κατά την πανδημία του COVID-19.
Η Ρωσία είναι ένας άλλος εξελισσόμενος οικονομικός ανταγωνιστής, που εμφανίζεται πλέον σε νέο επίπεδο, σε έναν νέο γεωοικονομικό χώρο η οποία θέλει να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο, δημιουργώντας καρτέλ στο φυσικό αέριο.
Ένας άλλος αναπτυσσόμενος οικονομικός γίγαντας, είναι η Κίνα, κι οι συσχετισμοί όπως βλέπουμε συνεχώς αλλάζουν σε παγκόσμιο επίπεδο.
Όσο οι μεγάλες δυνάμεις θα γιγαντώνονται και θα παλεύουν μεταξύ τους, τόσο οι ΗΠΑ θα γίνονται όλο και πιο δύσπιστες στις όποιες τακτικές τους και θα χρειαστεί να επαναπροσδιοριστούν με άλλα δόγματα και πολιτικές, διότι η Δημοκρατία της Αμερικής θα γίνεται όλο και πιο εύθραυστη.
Ο Άλεξ ντε Τοκβίλ περιγράφει ξεκάθαρα σε βιβλίο του, «Η Δημοκρατία στην Αμερική» τους δύο κόσμους.
Υπάρχουν σήμερα πάνω στη γη δύο μεγάλοι λαοί, που εκκινώντας από διαφορετικά σημεία μοιάζουν να προσχωρούν προς τον ίδιο σκοπό: «Είναι οι Ρώσοι και οι Αγγλοαμερικανοί. Και οι δύο μεγάλωσαν μέσα στο σκότος. Και ενώ τα βλέμματα των ανθρώπων ήταν απασχολημένα αλλού, πήραν άξαφνα θέση στην πρώτη σειρά των εθνών και ο κόσμος έμαθε σχεδόν ταυτόχρονα και τη γένεσή τους και τη μεγαλοσύνη τους. Όλοι οι άλλοι λαοί φαίνεται να έχουν εγγίσει σχεδόν τα όρια που χάραξε η δύση και να μην έχουν πια παρά να τα διατηρήσουν. Αυτοί όμως είναι σε ανάπτυξη ενώ όλοι οι άλλοι έχουν σταματήσει να προχωρούν με χίλιους κόπους».
Έτσι μόνοι αυτοί βαδίζουν (βλέπε υπερδυνάμεις), με βήμα ταχύ και άνετο σε ένα δρόμο που το μάτι ακόμα δεν μπορεί να διακρίνει το ορόσημό του.
Για τον Τοκβίλ, ο Αμερικανός παλεύει εναντίον των εμποδίων που δεν του αντιτάσσει η φύση, ο δε Ρώσος έχει συμπλακεί με τους ανθρώπους. Ο ένας μάχεται την έρημο με τη βαρβαρότητα, ο άλλος τον πολιτισμό περιβεβλημένο με όλα του τα όπλα. «Έτσι οι κατακτήσεις του Αμερικανού γίνονται με το υνί του γεωργού, αυτές του Ρώσου με το σπαθί του στρατιώτη. Οπ πρώτος για να πετύχει το στόχο του εδράζεται στο προσωπικό του συμφέρον, και αφήνει να δρα χωρίς να τις κατευθύνει η δύναμη και το λογικό των ατόμων. Ο δεύτερος συγκεντρώνει, κατά κάποιον τρόπο σε έναν άνθρωπο, όλη την ισχύ της κοινωνίας. Ο ένας έχει ως κύριο μέσο δράσης την ελευθερία και ο άλλος τη δουλεία. Η αφετηρία τους είναι διαφορετική, οι δρόμοι τους, διάφοροι ωστόσο καθένας τους μοιάζει να καλείται από ένα μυστικό σχέδιο της πρόνοιας, να κρατήσει μια μέρα στα χέρια του το πεπρωμένο του μισού κόσμου». Ντε Τοκβίλ, Α., «Η Δημοκρατία την Αμερική», β’ έκδοση, Στοχαστής. Αθήνα 2009, (σελ, 405).
Όσον αφορά τον πόλεμο στην έρημο εδώ εννοεί το ρόλο των Αμερικανών στην Ασία, τις χώρες τις υπανάπτυκτες, τη πολεμική τακτική που ακολούθησαν οι Αμερικανοί στο Ιράκ με την ονομασία καταιγίδα της Ερήμου κ.α. Κάτι που συνεχίζεται ακόμη στις μέρες μας, με τις ορδές προσφύγων που δημιουργεί το ΝΑΤΟ προς τη δύση, (βλέπε Συρία, Αφγανιστάν) και άλλες χώρες με απώτερο σκοπό, τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πηγών τους.
