Γύψινη ανάγλυφη πλάκα (μοντέλο): το άθλημα του δρόμου, βασισμένο στον παναθηναϊκό αμφορέα του ζωγράφου του Βερολίνου (συλλογή Γρηγόρη Καλλιμανόπουλου, ΗΠΑ). Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, Ελλάδα. © Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή
Καθώς το ιστιοφόρο «Belem» πλέει προς τη Μασσαλία μεταφέροντας την Ολυμπιακή Φλόγα στο Παρίσι για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, το Μουσείο του Λούβρου έχει ήδη ανοίξει τις πύλες του τιμώντας τη γαλλοελληνική φιλία και σύμπραξη σε σχέση με την γέννηση του σύγχρονου Ολυμπισμού. Η έκθεση «Ολυμπισμός. Μια σύγχρονη εφεύρεση, μια αρχαία κληρονομιά» έχει κάνει ήδη αίσθηση όχι μόνο με τα εκθέματα που παρουσιάζει, αλλά με τον τρόπο που τονίζει την εξωστρέφεια του δημοφιλέστερου μουσείου στον κόσμο (υποδέχτηκε 9 εκατομμύρια επισκέπτες το 2023), τη σχέση πολιτισμού και αθλητισμού, σύγχρονης κουλτούρας και ιστορίας.
Ντίσκο και αεροβική στο Λούβρο
Το Μουσείο εδώ και κάποιες ημέρες υποδέχεται το κοινό για άσκηση υπό το βλέμμα των αγαλμάτων στις πτέρυγες Ρισελιέ και Sully, ενώ επτά επαγγελματίες παραδίδουν μαθήματα γιόγκα, χορού, αερόμπικ και ντίσκο νωρίς το πρωί, πριν το Λούβρο ανοίξει τις πόρτες του στους επισκέπτες.
Θέλετε να ασκηθείτε υπό τη σκιά της Αφροδίτης της Μήλου; Το Λούβρο σας δίνει αυτή την ευκαιρία σε μια διαφορετική συνεδρία meditation ή άσκησης, αν θέλετε, που σας φέρνει σε επαφή με την αρχαιότητα και την κληρονομιά του δυτικού κόσμου. Μια δράση που αποδεικνύει στην καλύτερη περίπτωση, πώς ζωντανεύει ένας μουσειακός χώρος και όλη του την ένταση και το ιστορικό βάρος συναντά τον σημερινό άνθρωπο και τις συνήθειες του.
Ευφρόνιος, ερυθρόμορφος κρατήρας : Ηρακλής και Ανταίος. Τμήμα Ελληνικών,
Ετρουσκικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων, Μουσείο του Λούβρου.
© RMN-Grand Palais (Musée du Louvre) / Stéphane Maréchalle.
Επίσης, το κορυφαίο εθνικό μουσείο της Γαλλίας προσκαλεί μικρούς και μεγάλους σε πρωτότυπες παιχνιδο-δράσεις σε σύμπραξη με τα Μουσεία Orsay (Ορσέ), Orangerie (Ορανζερί), Quai Branly (Κε Μπρανλί) και Centre Pompidou (Πομπιντού). Η δράση »τρέχει» μέχρι τις 2 Ιουνίου οπότε όσοι βρεθείτε στο Παρίσι, μην χάσετε την ευκαιρία να την ανακαλύψετε, ιδιαίτερα αν έχετε μικρά παιδιά και θέλετε να τα απασχολήσετε με ένα πρωτότυπο παιχνίδι γνώσεων.
Luc-Olivier Merson. Ο Μαραθωνομάχος, 1869. Σχολή Καλών Τεχνών, Παρίσι © Beaux-Arts de Paris, dist. RMN-Grand Palais / image Beaux-Arts de Paris.
Πίσω όμως στην έκθεση του Λούβρου και το ειδικό εγχειρίδιο επανέναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στους μοντέρνους καιρούς: υπήρξε αυτό και αν ναι, πώς συνεργάστηκαν Γάλλοι και Έλληνες για την αναβίωση τους; Υπό αυτό το πρίσμα η έκθεση στο Λούβρο με αφορμή τους Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς Αγώνες στο Παρίσι (26 Ιουλίου – 11 Αυγούστου 2024), ανατρέχει στις εικονογραφικές πηγές των τελών του 19ου αιώνα, για μία βαθύτερη κατανόηση του πολιτικού πλαισίου, καθώς και του σκεπτικού βάσει του οποίου οι συντελεστές επιδίωξαν να επανεφεύρουν τους αγώνες της αρχαίας Ελλάδας.
«Αποκαλύπτει τις παριζιάνικες πτυχές και ρίζες αυτού του παγκόσμιας εμβέλειας αθλητικού γεγονότος και εντρυφεί στη σύμπραξη διακεκριμένων Ελλήνων και Γάλλων..»
Η έκθεση, διοργανώνεται από το Μουσείο του Λούβρου, σε συνεργασία με τη Γαλλική Σχολή Αθηνών και τον εξαιρετικής σπουδαιότητας δανεισμό του Ιδρύματος Σταύρος
Νιάρχος (ΙΣΝ), με σημείο εκκίνησης το ολυμπιακό Παρίσι του 1894 και παρουσιάζει συνολικά 106 έργα – από πίνακες, γλυπτά, νομίσματα και αγγεία μέχρι καρτ ποστάλ και φύλλα γραμματοσήμων. Αποκαλύπτει τις παριζιάνικες πτυχές και ρίζες αυτού του παγκόσμιας εμβέλειας αθλητικού γεγονότος και εντρυφεί στη σύμπραξη των διακεκριμένων Ελλήνων και Γάλλων, των Πιερ Ντε Κουμπερντέν, Δημητρίου Βικέλα, Μισέλ Μπρεάλ και Σπυρίδωνα Λάμπρου.
Μαζί τους και ο Εμίλ Ζιλιερόν (1850-1924), ο ελβετικής καταγωγής ζωγράφος που σπούδασε στην Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι και σύχναζε στο Λούβρο, όπου και σχεδίασε μερικά από τα κορυφαία έργα που εκτίθενται στο Μουσείο.
Ο Εμίλ Ζιλιερόν αφού μετεγκαταστάθηκε στην Ελλάδα και ορίστηκε επίσημος καλλιτέχνης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 1896 και της Μεσολυμπιάδας του 1906, εμπνεύστηκε από τις ανακαλύψεις που έγιναν κατά την διάρκεια των μεγάλων ανασκαφών της εποχής για να δημιουργήσει τα κύπελλα των νικητών. Χρησιμοποιώντας τις πιο σύγχρονες τεχνικές αναπαραγωγής, σχεδίασε τα εποπτικά μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για την επικοινωνία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, κυρίως γραμματόσημα και αφίσες.
Émile Gilliéron. Εξώφυλλο του αναμνηστικού λευκώματος των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 1896 (όπου απεικονίζεται η παιδική σαρκοφάγος που ανήκει στο Μουσείο του Λούβρου). Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ). © Collections Musée Olympique, Lausanne.
Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) δανείζει για τις ανάγκες της έκθεσης στο Μουσείο του Λούβρου το πρώτο Ολυμπιακό Κύπελλο, γνωστό ως Κύπελλο Bréal, επινόηση του ακαδημαϊκού Μισέλ Μπρεάλ που φιλοτεχνήθηκε από Γάλλο χρυσοχόο για τον νικητή του πρώτου Μαραθωνίου που καθιερώθηκε με τους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Επιμελητές της έκθεσης είναι οι Αλεξάντρ Φαρνού, πρώην διευθυντής της Γαλλικής Σχολής Αθηνών και καθηγητής Ελληνικής Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, η Βιολέν Ζαμέ, γενική επιμελήτρια του Τμήματος ελληνικών, ετρουσκικών και ρωμαϊκών αρχαιοτήτων στο Μουσείο του Λούβρου και η Χριστίνα Μητσοπούλου, αρχαιολόγος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και της Γαλλικής Σχολής Αθηνών.
Σήμερα, 130 χρόνια μετά από τη διοργάνωση του πρώτου Μαραθωνίου, η έκθεση στο Λούβρο τιμά επίσης την 100ετή επέτειο των 2ων Ολυμπιακών Αγώνων, που διεξήχθησαν στο Παρίσι το 1924. Στο πλαίσιο των πολιτιστικών εκδηλώσεων για τους Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς Αγώνες του 2024, η έκθεση φιλοδοξεί να δείξει πώς, στο όνομα του αθλητισμού, ο συνδυασμός των επιστημονικών κλάδων της φιλολογίας, της ιστορίας, της ιστορίας της τέχνης και της αρχαιολογίας γέννησε αυτό το παγκόσμιο γεγονός.
Στις ρίζες του σύγχρονου Ολυμπισμού: Η ξεχασμένη γαλλοελληνική προέλευση
Στην προσπάθεια να κατανοήσουν τον ελληνικό αθλητισμό μέσω της μελέτης των αρχαίων κειμένων και των αρχαιολογικών μαρτυριών, οι ιστορικοί και λόγιοι Pierre de Coubertin, Δημήτριος Βικέλας, Michel Bréal και Σπυρίδων Λάμπρος επανεφηύραν τους αγώνες της Αρχαίας Ελλάδας.
Γύψινη ανάγλυφη πλάκα (μοντέλο): το άθλημα του δρόμου, βασισμένο στον παναθηναϊκό αμφορέα του ζωγράφου του Βερολίνου (συλλογή Γρηγόρη Καλλιμανόπουλου, ΗΠΑ). Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, Ελλάδα.
© Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή.
Με κύριο μέλημα την προώθηση της ειρήνης μέσω του αθλητισμού, οι πρωτοβουλίες του Βαρόνου Pierre de Coubertin κορυφώθηκαν με το ιδρυτικό ολυμπιακό συνέδριο, που διοργανώθηκε από την Ένωση γαλλικών αθλητικών σωματείων στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης τον Ιούνιο του 1894. Έτσι, οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες πραγματοποιήθηκαν το 1896 στην Αθήνα και έπειτα το 1900 στο Παρίσι στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης.
Το κύπελλο Μπρεάλ
Ο ιστορικός, γλωσσολόγος και θεωρητικός της εκπαίδευσης Μισέλ Μπρεάλ (1832-1915), ο οποίος ζούσε στο Παρίσι και συμμετείχε στο ιδρυτικό συνέδριο στη Σορβόννη, είχε την επιθυμία να αναβιώσει τον Μαραθώνιο Δρόμο βασιζόμενος σε μια νέα ανάγνωση των αρχαίων ιστορικών πηγών. Όπως και έγινε, δηλαδή, ώστε σήμερα ο Μπρεάλ να θεωρείται ο »πατέρας» του σύγχρονου μαραθωνίου. Το κύπελλό του προσφέρθηκε το 1896 στον πρώτο νικητή του αγώνα, τον Έλληνα Σπύρο Λούη. Πρόκειται για το πιο φημισμένο ολυμπιακό τρόπαιο με ιστορικό βάρος.
Το αργυρό κύπελλο Bréal, έμπνευση του Michel Bréal, διακοσμημένο με σκηνή από το ελώδες τοπίο του Μαραθώνα. Απονεμήθηκε στον Σπύρο Λούη, νικητή του Μαραθωνίου των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα το 1896. © Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).
Κατασκευασμένο στο Παρίσι από ανώνυμο χρυσοχόο, υπό την καθοδήγηση του Μπρεάλ, το κύπελλο δεν έχει εκτεθεί ποτέ μέχρι στιγμής στην πόλη όπου δημιουργήθηκε. Αυτό το «παρισιακόν κομψοτέχνημα», όπως το παρουσίασε ο Σπυρίδων Λάμπρος στο ελληνικό κοινό μέσω του τύπου της εποχής, είναι ένα από τα κύρια εκθέματα της έκθεσης. Όπως είναι γνωστό, το κύπελλο αποκτήθηκε από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) το 2012 με σκοπό το ΙΣΝ να το καταστήσει προσιτό στο ευρύ κοινό εκθέτοντάς το με ελεύθερη πρόσβαση στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ).
Λουί Εμανουέλ Εμίλ Ζιλιερόν (1850-1924), Ολυμπιακός καλλιτέχνης
Ο Ελβετός καλλιτέχνης Εμίλ Ζιλιερόν εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 1876. Αν και άγνωστος στο ευρύ κοινό, υπήρξε σχεδιαστής της ελληνικής βασιλικής οικογένειας και συνεργάτης πολλών αρχαιολόγων, Ελλήνων και ξένων, που δούλεψαν στην Ελλάδα την ίδια περίοδο. Κυρίως, ήταν ο επίσημος καλλιτέχνης των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 και της Μεσολυμπιάδας του 1906. Στόχος της έκθεσης είναι να δώσει στους επισκέπτες να κατανοήσουν τον αντίκτυπο των αρχαιολογικών ανακαλύψεων της εποχής στη γένεση των Ολυμπιακων Αγώνων.
Émile Gilliéron, Γραμματόσημο : 2η αναμνηστική έκδοση για τη Μεσολυμπιάδα του 1906 που απεικονίζει αθλητές δρομείς, βασισμένη στον παναθηναϊκό αμφορέα του ζωγράφου του Βερολίνου, της συλλογής Γρηγόρη Καλλιμανόπουλου. Χαράκτης, Louis Eugène Mouchon. Φιλοτελικό και Ταχυδρομικό Μουσείο, Αθήνα, Ελλάδα. © Φιλοτελικό και Ταχυδρομικό Μουσείο, Αθήνα.
Βασισμένη στη μελέτη του αρχείου του εργαστηρίου που πρόσφατα κληροδότησε η οικογένεια Gilliéron στη Γαλλική Σχολή Αθηνών, η έκθεση παρουσιάζει για πρώτη φορά τις αρχαιότητες που ενέπνευσαν τον Émile Gilliéron και τις αντιπαραβάλλει με τα έργα που παράχθηκαν στο πλαίσιο των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων: γραμματόσημα, αφίσες, ταχυδρομικά δελτάρια, κύπελλα, αναμνηστικά.
Το εργαστήριο της Ολυμπιακής εικονογραφίας
Οι κοινωνικές και επαγγελματικές διασυνδέσεις του Εμίλ Ζιλιερόν τον κατέστησαν πρόσωπο-κλειδί για τη δημιουργία μιας νέας εικονογραφίας γύρω από τον Ολυμπισμό. Η εμπειρία που αποκτά στο πεδίο μέσα από συνεργασίες του στις μεγάλες αρχαιολογικές ανασκαφές (Ακρόπολη των Αθηνών, Μαραθώνας, Βοιωτία, Εύβοια, κ.α.), του παρέχει ιδέες και πρότυπα που γίνονται τα θεμέλια αυτής της νέας ολυμπιακής εικονογραφίας.
Σύγχρονο γύψινο αντίγραφο παλαιστών, βασισμένο στο αρχαίο σύμπλεγμα γνωστό ως παλαιστές Médicis. Τμήμα Ελληνικών, Ετρουσκικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων, Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι. © 2015 Musée du Louvre, dist. RMN-Grand Palais / Hervé Lewandowski.
Χάρη στις αρχαιολογικές του γνώσεις, χρησιμοποιεί κάθε γνωστή τεχνική αναπαραγωγής (σχέδιο, χύτευση, επιμετάλλωση, λιθογραφία, τυπογραφία, φωτογραφία κ.α.), για να δημιουργήσει κύπελλα και εποπτικά μέσα απαραίτητα για την κρατική επικοινωνία, ιδιαίτερα γραμματόσημα.
Το γεγονός αυτό αποτελεί την αφορμή για την έκδοση των πρώτων αθλητικών γραμματόσημων στον κόσμο και σηματοδοτεί τη γένεση του ολυμπιακού φιλοτελισμού. Οι αρχαίες πηγές αξιοποιούνται επίσης για την επιτέλεση των αθλητικών κινήσεων των αρχαίων Ελλήνων, προκειμένου να προσαρμοστούν στα νέα αγωνίσματα.
Κύπελλο για το αγώνισμα του Μαραθωνίου Δρόμου και άλλα αγωνίσματα της Μεσολυμπιάδας του 1906, βασισμένο σε κάνθαρο του Καβιρίου. Θεσσαλονίκη, Ολυμπιακό Μουσείο. © Ολυμπιακό Μουσείο Θεσσαλονίκης
Émile Gilliéron. Σχέδιο για τα κύπελλα της Μεσολυμπιάδας του 1906, βασισμένα σε κάνθαρο του Καβιρίου (Σχεδίασμα επιστολής σελ.1) Συλλογή Émile Gilliéron, Γαλλική Σχολή Αθηνών. © Γαλλική Σχολή Αθηνών
Ως μέρος του προγράμματος πολιτιστικών εκδηλώσεων που συνοδεύουν τους Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς Αγώνες του 2024, η έκθεση «Ολυμπισμός. Μια σύγχρονη εφεύρεση, μια αρχαία κληρονομιά» καταδεικνύει πώς οι επιστημονικοί κλάδοι ενώθηκαν για να δημιουργήσουν ένα παγκόσμιο αθλητικό γεγονός το οποίο εξελίχθηκε στον σύγχρονο Ολυμπισμό, ένα φαινόμενο του 20ου αιώνα.
Info Μουσείο του Λούβρου (louvre.fr), Έκθεση «Ολυμπισμός. Μια σύγχρονη εφεύρεση, μια αρχαία κληρονομιά», 24 Απριλίου 2024 – 16 Σεπτεμβρίου 2024
