Διπλά μέτρα; Η βία στην ανατολική ΛΔΚ που υποκινείται από τους αντάρτες της M23 που υποστηρίζονται από τη Ρουάντα έχει αναγκάσει μαζικούς εκτοπισμούς αλλά δεν προσελκύει το ενδιαφέρον των δυτικών (Hugh Kinsella Cunningham / Νορβηγικό Συμβούλιο Προσφύγων)
JÉRÉMY LISSOUBA
Πάνω από ένα χρόνο από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, ο κόσμος παραμένει παγιδευμένος στη μέση. Σε ένα πλαίσιο υψηλών τιμών ενέργειας και τροφίμων, καταστροφικού πληθωρισμού, κοινωνικής αναταραχής και φόβων για νέα παγκόσμια ύφεση, το δυτικό και το ρωσικό μπλοκ συναγωνίζονται και πάλι για την υποστήριξη των εθνών από τον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Ο Εμανουέλ Μακρόν, ο Όλαφ Σολτς, ο Σεργκέι Λαβρόφ, ο Qin Gang και ο Άντονι Μπλίνκεν είναι μόνο μερικά από τα πρόσωπα που πραγματοποίησαν επισκέψεις υψηλού συμβολισμού στην Αφρική τους τελευταίους 12 μήνες. Όλοι έχουν επικεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό στη συνεργασία και το εμπόριο, ωστόσο ο καθένας το έχει κάνει στη γλώσσα μιας επανεκκίνησης του ψυχρού πολέμου, με την Ουκρανία ως ένα από τα πιο εξέχοντα χαρακτηριστικά της.
Οπλισμένες με τις αντίστοιχες αφηγήσεις τους, αυτές οι υπερδυνάμεις επιθυμούν τα έθνη της Αφρικής και της Ασίας να διαλέξουν πλευρά. Ωστόσο, σε αντίθεση με τον προηγούμενο αιώνα, αυτά τα έθνη δεν μπορούν να επιλέγουν τόσο εύκολα και ούτε πρέπει να το κάνουν. Η Ρωσία το καταλαβαίνει αυτό – η Δύση δεν το κάνει.
Μακροχρόνιοι συνεργάτες
Δεν είναι μυστικό ότι η Αφρική ήταν απρόθυμη να καταδικάσει απροκάλυπτα τις ενέργειες της Ρωσίας στην Ουκρανία ή να συμμετάσχει στις προσπάθειες της Δύσης να επιβάλει κυρώσεις και να απομονώσει την εμπόλεμη χώρα. Αντίθετα, τα αφρικανικά και ασιατικά έθνη συνέχισαν να υποδέχονται αυτούς τους μακροχρόνιους εταίρους με ανοιχτές αγκάλες – καταδικάζοντας ευρέως τον πόλεμο αλλά όχι τη Ρωσία.
Στο Μαλάουι, για παράδειγμα, οι παραδόσεις δεκάδων χιλιάδων τόνων λιπασμάτων από τη Ρωσία εν μέσω παγκόσμιων ελλείψεων θεωρούνται από τους αγωνιζόμενους αγρότες ως παραδεισένιες. Ο υπουργός Γεωργίας του Μαλάουι έδωσε τα χέρια με τον Ρώσο πρεσβευτή αυτόν τον μήνα, περιγράφοντας τη Ρωσία με ευγνωμοσύνη ως «αληθινό φίλο». Τα σχέδια της Ρωσίας να στείλει 260.000 τόνους λιπάσματος σε χώρες σε όλη την Αφρική είναι βέβαιο ότι θα σκορπίσουν παρόμοια συναισθήματα.
Στη χώρα μου, το Κονγκό-Μπραζαβίλ, η κυβέρνηση υπέγραψε πέντε μεγάλες συμφωνίες συνεργασίας με τη Ρωσία εν μέσω του πολέμου της με την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής ενός νέου αγωγού πετρελαίου και για την ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας.
Αυτή η επίθεση γοητείας, με την εξέχουσα ηγεσία του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών, Λαβρόφ –ο οποίος έχει επισκεφθεί τη Νότια Αφρική, το Εσβατίνι, την Αγκόλα, την Ερυθραία, το Μάλι, το Σουδάν και τη Μαυριτανία μόλις από τον Ιανουάριο– τροφοδοτεί ήδη φιλορωσικά αισθήματα σε όλη την ήπειρο. Βρίσκεται σε έντονη αντίθεση με την απογοήτευση της πρόσφατης αφρικανικής περιπέτειας του Γάλλου προέδρου Μακρόν.
Στη συνέντευξη Τύπου με τον πρόεδρο της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, Felix Tshisekedi, αφορμή για ίσως το πιο κουφό faux pas του ταξιδιού του, ο Μακρόν κλήθηκε επανειλημμένα να καταδικάσει την υποστήριξη της Ρουάντα στους αντάρτες M23 που προκάλεσαν όλεθρο στην ανατολική ΛΔΚ—μια κατάσταση συγκρίσιμη με τη μυστική υποστήριξη της Ρωσίας στους αυτονομιστές του Ντονμπάς τα τελευταία χρόνια. Με όλες τις προθέσεις και σκοπούς, ο Μακρόν απέτυχε να το κάνει. Αντίθετα, όταν ένας Γάλλος δημοσιογράφος τον ρώτησε σχετικά με την απαξιωτική αναφορά τού πρώην υπουργού Άμυνας Jean-Yves Le Drian σε έναν «συμβιβασμό αφρικανικού τύπου» σε σχέση με την εκλογή του Tshisekedi το 2019, ο Μακρόν συνέχισε να δίνει διάλεξη στον πρόεδρο του Κονγκό για την ελευθερία του Τύπου – προς μεγάλη δυσπιστία όλων όσοι παρακολουθούσαν τη σκηνή.
Παρά τη διάχυτη ρητορική τού Μακρόν για «νέες σχέσεις» και «νέα ξεκινήματα», το ξέσπασμά του έφερε άλλη μια πικρή υπενθύμιση της διαρκώς πατερναλιστικής και παράφωνης στάσης της Ευρώπης απέναντι στην ήπειρο. Ως εκ τούτου, οι δεκαετίες ευρωπαϊκής πολιτικής και στρατιωτικής επιρροής στην Αφρική απέτυχαν να δημιουργήσουν ουσιαστική πρόοδο, όταν δεν υπονόμευσαν ενεργά τις προσπάθειες για κάτι τέτοιο.
Οι Αφρικανοί είναι σοφοί με αυτό και αρνούνται να το δεχτούν άλλο, όπως αποδεικνύεται από την αύξηση του αντιγαλλικού αισθήματος στη δυτική Αφρική. Η Ρωσία, η Κίνα και άλλοι, αν και δεν είναι άδικοι, απλώς εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται.
Η Ρωσία καλύπτει το κενό
Ενώ το μερίδιο της βοήθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Αφρική έχει μειωθεί σημαντικά, παρόμοια προβλήματα υπάρχουν στις σχέσεις της Ευρώπης με την Ασία. Το μερίδιό της στο εμπόριο εμπορευμάτων της νοτιοανατολικής Ασίας, εξαιρουμένης της Κίνας, μειώθηκε κατά πάνω από το ένα τρίτο τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Η Δυτική Ευρώπη ήταν ο προορισμός για λιγότερο από το ένα δέκατο των εξαγωγών της Μαλαισίας, της Σιγκαπούρης, της Νότιας Κορέας και της Ταϊβάν το 2021.
Η Ρωσία κινείται και πάλι γρήγορα για να καλύψει το κενό, υιοθετώντας την Κίνα ως τον κύριο εμπορικό της εταίρο και εξάγει συνεχώς πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε πρόθυμους Ασιάτες αγοραστές και όχι στη Δύση. Όταν η Ρωσία ανέστειλε τις συνθήκες διπλής φορολόγησης με τις «μη φιλικές» χώρες σε όλο τον κόσμο στα μέσα Μαρτίου, οι περισσότερες χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας εξαιρέθηκαν.
Επιπλέον, η Ρωσία την τελευταία δεκαετία έγινε ο μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων στην περιοχή, πραγματοποιώντας πρόσφατα κοινές ναυτικές ασκήσεις με την Ένωση Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN). Η Ινδονησία, οι Φιλιππίνες και η Μαλαισία έχουν απορρίψει όλες την επιβολή κυρώσεων στη Μόσχα, ενώ η Μαλαισία υπέγραψε μνημόνιο κατανόησης με τη Ρωσία για τη βελτίωση του αγροτικού εμπορίου νωρίτερα φέτος.
Επιβεβλημένη εξουσία
Δεν μπορεί κανείς να κατηγορήσει αυτά τα έθνη για τη συμμετοχή τους σε εταιρικές σχέσεις και συνεργασία με διεθνείς εταίρους, προς το συμφέρον της αντιμετώπισης των πιο επειγουσών κοινωνικών προτεραιοτήτων τους. Ούτε μπορεί κανείς να επικρίνει τις αφρικανικές και ασιατικές χώρες ότι παίρνουν με λίγο αλάτι έναν λόγο για τις διεθνείς αξίες, όταν η αλλαγή προέρχεται από την επιβεβλημένη παγκόσμια δύναμη.
Ποια μαθήματα μπορούν να δοθούν σχετικά με την εδαφική ακεραιότητα και τη δικαιοσύνη, όταν τα γεγονότα του 2011 στη Λιβύη –στα οποία μια αεροπορική επέμβαση υπό την ηγεσία της Βρετανίας και της Γαλλίας προκάλεσε την πτώση του ηγέτη Μουαμάρ Καντάφι– με τις διαρκείς συνέπειές τους, να παραμένουν τραυματικά φρέσκα στο μυαλό των Αφρικανών; Ή όταν η στάση των αφρικανικών χωρών σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία είναι σχεδόν πανομοιότυπη με εκείνη της Ευρώπης έναντι της σύγκρουσης στις ανατολικές επαρχίες της ΛΔΚ;
Ποια διδάγματα πρέπει να αντληθούν από τα ευρωπαϊκά δικαστήρια που προχώρησαν στην κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων και περιουσιών της Μαλαισίας αξίας 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων –συμπεριλαμβανομένων κερδοφόρων περιουσιακών στοιχείων πετρελαίου και φυσικού αερίου– με βάση μια αμφισβητήσιμη διαιτησία εγκεκριμένη από Ισπανό διαιτητή που αντιμετωπίζει ποινική δίωξη από τις ισπανικές αρχές; Και ποιος θα ωφεληθεί πραγματικά, δεδομένου ότι αυτή η αξίωση για κυρίαρχα εδάφη, που προήλθε από μια συμφωνία των μέσων του 19ου αιώνα μεταξύ ενός από καιρό εξαφανισμένου σουλτανάτου και μιας βρετανικής εταιρείας της εποχής της αποικιοκρατίας, χρηματοδοτείται από άγνωστους τρίτους επενδυτές; Η προθυμία των ευρωπαϊκών δικαστηρίων να κατάσχουν τους πόρους και τα περιουσιακά στοιχεία ενός κυρίαρχου ασιατικού έθνους σε τόσο αδύναμους λόγους δεν χάνεται από τους παρατηρητές στην Αφρική και σε ολόκληρο τον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Νέα βάση
Οι σχέσεις μεταξύ του παλιού και του νέου κόσμου θα συνεχίσουν να είναι τεταμένες όσο δεν εξελίσσονται οι υποκείμενες υποθέσεις και πεποιθήσεις. Τα αναπτυσσόμενα έθνη δεν αγνοούν τις πολλές αντιφάσεις μεταξύ της ρητορικής και της πρακτικής στον κόσμο όπως τον ξέρουμε: ένα σύστημα βοήθειας και εμπορίου που τρέφει τις ανισορροπίες που θέλει να αντιμετωπίσει· ένας λόγος για το διεθνές δίκαιο που καταρρέει μπροστά σε παραβάσεις τού παρελθόντος και τρέχουσες πιέσεις· διαπραγματεύσεις για τη χρηματοδότηση του κλίματος στις οποίες η επείγουσα ανάγκη σταματά εκεί που αρχίζουν τα οικονομικά συμφέροντα.
Ο δυτικός κόσμος μπορεί να αντιστρέψει αυτή την τροχιά μόνο επιδιώκοντας να θέσει σε μια πραγματικά νέα βάση τις σχέσεις του με τις χώρες της Αφρικής και της Ασίας – κατανοώντας τι πραγματικά συνεπάγεται μια σεβαστή εταιρική σχέση μεταξύ εξίσου νόμιμων εθνών. Αυτό σημαίνει αποδοχή του δέοντος μεριδίου ευθύνης για την τρέχουσα κατάσταση των πραγμάτων, κατανόηση των προσδοκιών για το μέλλον, πρόθυμος να κάνει πραγματικές παραχωρήσεις και ευθυγράμμιση του λόγου με τα δολάρια και τις πράξεις.
Με αυτόν τον τρόπο, ο δυτικός κόσμος θα καθησύχαζε όσους από εμάς συνεχίζουμε να πιστεύουμε στις υποσχέσεις του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ότι αυτές δεν ήταν απλώς προσχήματα για τη διατήρηση της ηγεμονίας απέναντι σε υπαρξιακές απειλές, αλλά μάλλον ένα διαρκές όραμα για έναν καλύτερο κόσμο για τον οποίο αξίζει να παλέψεις.
Πηγή: www.socialeurope.eu
