Το αεροπλανοφόρο των ΗΠΑ «Gerald Ford», το πιο σύγχρονο στον κόσμο, βρίσκεται στην περιοχή μας με συνοδεία άλλων πέντε πολεμικών σκαφών και έχει ως αποστολή την αποτροπή της κλιμάκωση της κρίσης στη Μέση Ανατολή και τη σαφή στήριξη του Ισραήλ στον πόλεμο εναντίον της τρομοκρατικής Οργάνωσης της Χαμάς. Αυτή θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι είναι η μικρή εικόνα. Υπάρχει και η μεγαλύτερη: Η αλλαγή του γεωστρατηγικού σκηνικού και των ισοζυγίων δυνάμεων της περιοχής, μια εξέλιξη που είναι συναφής με τον ρόλο του Ιράν, το οποίο βρίσκεται στο στόχαστρο και του 6ου Αμερικανικού Στόλου που βρίσκεται στη γειτονιά μας, αλλά και του 5ου, στα Στενά του Ορμούζ. Ήδη τμήμα του στόλου διέκοψε την πραγματοποίηση ασκήσεων στο Κουβέιτ και κινείτο προς τα Στενά με επικεφαλής το αεροπλανοφόρο «Bataan», που πήρε το όνομα αυτό από τη μάχη που δόθηκε στις Φιλιππίνες κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόσθετα, γίνονται σκέψεις για την επιστράτευση ακόμη ενός αεροπλανοφόρου, δηλαδή του «Αϊζενχάουερ», το οποίο θα κινηθεί -και πού- αναλόγως των εξελίξεων. Οι ΗΠΑ είναι ακόμη του δόγματος ότι, όποιος κυβερνά τις θάλασσες, ελέγχει ή αποκτά στρατηγικό πλεονέκτημα διεθνώς.
Η σημασία των Βάσεων και η απουσία του Δόγματος
Η τρομοκρατία και ο παγκόσμιος σερίφης
Κώδικας δράσης του «Gerald Ford»
Αποκωδικοποιώντας την πολλαπλή αποστολή του «Gerald Ford», θα μπορούσαμε να επισημάνουμε τα εξής: 1. Αμερικανικό δίκτυ ασφαλείας για το Ισραήλ σε θάλασσα, αέρα, ακόμη και ξηρά, διότι εάν χρειαστεί, μπορούν να πληγούν στόχοι επί του εδάφους. Και στον Λίβανο και στη Συρία και όπου αλλού κριθεί σκόπιμο. 2. Παρουσία των Αμερικανών στην κρίση και επίδειξη ισχύος, αφού το αεροπλανοφόρο και τα σκάφη επιφανείας, που το συνοδεύουν, αλλά και τα αθέατα υποβρύχια, αποτελούν κυρίαρχο έδαφος των ΗΠΑ. 3. Πολιτική, ηθική και ψυχολογική στήριξη προς τη σύμμαχο χώρα του Ισραήλ και τον λαό του, καθότι τα κτυπήματα της Χαμάς είχαν ως στόχο την απομυθοποίηση της Μοσάντ και των λοιπών Μυστικών Υπηρεσιών του Ισραήλ και δη του ξακουστού συστήματος ασφάλειας. 4. Αποστολή μηνύματος ότι, εάν υπάρξει κλιμάκωση της κρίσης σε βάρος του Ισραήλ, είτε από τη Χεζμπολάχ είτε από άλλα αραβικά ή μουσουλμανικά κράτη και δη από το Ιράν, οι ΗΠΑ θα είναι παρούσες και δεν θα διστάσουν να κτυπήσουν. Διότι το Ισραήλ είναι βασικός πυλώνας του περιφερειακού συστήματος ασφάλειας και δη των Αμερικανών. Χωρίς αυτό, η περιοχή προχωρεί σε κατάρρευση και αναρχία. Όμως, μπορεί ή όχι ο βομβαρδισμός σε βάρος του Ιράν να οδηγήσει ακόμη και σε παγκόσμιο πόλεμο; 5. Ανάσχεση του οποιουδήποτε αναβαθμισμένου ρόλου της Μόσχας στην περιοχή. Και πότε συμβαίνει αυτό; Σε μια περίοδο, κατά την οποία η Ρωσία βρίσκεται σε πόλεμο με την Ουκρανία και σε οικονομική και κάθε άλλη αντιπαράθεση με τη Δύση. 
Στο σκηνικό βρίσκεται η Κύπρος, λόγω της γεωγραφικής της θέσης και δη της γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής της σημασίας. Όμως, τον δικό της ρόλο αναλαμβάνουν ως επί το πλείστον οι Βρετανικές Βάσεις. Γιατί; Διότι διαθέτουν την ισχύ των βρετανικών μαχητικών, κατ’ ελάχιστον 10 – δηλαδή μιας Μοίρας – και των υποδομών, σε αντίθεση με την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία έχει μεν τη Βάση Ανδρέας Παπανδρέου, αλλά είναι στην ουσία ανενεργή. Υπό αυτές τις συνθήκες, αποδεικνύεται πόσο σημαντικό είναι το ενιαίο αμυντικό δόγμα, για να έχουν τόσο η Κύπρος όσο και η Ελλάδα αυξημένη τιμή στο περιφερειακό και παγκόσμιο γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό χρηματιστήριο και κατ’ επέκτασιν στο διπλωματικό, εντός και εκτός ΝΑΤΟ και ΕΕ, ειδικώς σε μια κρίση, όπως είναι η υφιστάμενη, κατά την οποία η Τουρκία, ακόμη και αν θέλει, δεν μπορεί να διαδραματίσει αξιόπιστο διαμεσολαβητικό ρόλο, επειδή: Α) Το Ισραήλ και οι ΗΠΑ, καθώς και η Βρετανία δεν πρόκειται να συνομιλήσουν με τη Χαμάς. Β) Η Άγκυρα, αρχικά, έχει πάρει μεν μια θέση ίσων αποστάσεων, αλλά με την πάροδο του χρόνου στηρίζει με τον δικό της τρόπο τη Χαμάς λόγω του θρησκευτικού σουνιτικού στοιχείου. Έχει, μάλιστα, πρόβλημα ο Ερντογάν, διότι το «Gerald Ford» πλέει στη γειτονιά μας, οπότε το πάνω χέρι ανήκει στις ΗΠΑ, γεγονός που μειώνει τον ρόλο της Άγκυρας, η οποία θεωρεί εαυτήν ως κουμανταδόρο της περιοχής. Υπάρχει άλλωστε ακόμη ένα μειονέκτημα: Σε αυτόν τον πόλεμο η Τουρκία δεν είναι πλήρως εναρμονισμένη με τη Δύση και τις ΗΠΑ. Και εδώ είναι που χάνουν Κύπρος και Ελλάδα την ευκαιρία για να εκδηλώσουν ενισχυμένο συμμαχικό ρόλο με τους Αμερικανούς, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Ένας τέτοιος ρόλος δεν μπορεί να αναληφθεί χωρίς να υπάρχει στην πράξη το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου και της ελληνικής παρουσίας (αεροπορικής και ναυτικής) στην Κύπρο στη βάση των Συνθηκών Εγγύησης ή και του συστήματος Ασφάλειας της ΕΕ, όπως η Στρατηγική Πυξίδα. Στην παρούσα φάση, η Κύπρος αφενός μπορεί να διαδραματίσει ρόλο διαμετακομιστικού σταθμού και αφετέρου να αναλάβει, μαζί με την Ελλάδα, τον όποιο διαμεσολαβητικό ρόλο εντός και εκτός της ΕΕ, λόγω των καλών έως και άριστων σχέσεων με το Ισραήλ, αλλά και με τη Φατάχ, η οποία δεν είναι στην ίδια ακριβώς λογική και τρόπο δράσης με την τρομοκρατική Χαμάς. Και επί τούτου είναι που θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν οι τριμερείς με την Ιορδανία και την Αίγυπτο.
Τρόποι δράσης της Χαμάς
Η επίθεση και οι συνεχείς δράσεις της Χαμάς θυμίζουν μεθόδους Βιετκόνγκ. Δηλαδή: 1) Η χρήση των υπόγειων τούνελ κάτω από τη Λωρίδα της Γάζας, αλλά και προς την πλευρά της Αιγύπτου, για την προμήθεια εξοπλιστικών συστημάτων χωρίς την επίσημη έγκριση του Καΐρου. Μεταφέρουν τον πόλεμο στο έδαφος του αντιπάλου, επί του έδαφος του Ισραήλ, για να δημιουργήσουν συνθήκες ανασφάλειας, αμφισβήτησης και πρόκλησης πανικού, καθώς και πτώσης ηθικού από τη μια και εξύψωσης εκείνου της Χαμάς από την άλλη. 2) Οι επιθέσεις δεν εκτοξεύονται μόνο από τη Γάζα, αλλά και από τον Νότιο Λίβανο, στα βόρεια δηλαδή του Ισραήλ, από τη Χεζμπολάχ, που είναι Σιιτική Οργάνωση. Συναφώς θα πρέπει να επισημανθούν τα εξής: Α) Το Ιράν εμπλέκεται άμεσα καθότι συνιστά οικονομικό και στρατιωτικό σπόνσορα της Χαμάς και της Χεζμπολάχ. Β) Το Ιράν είναι αυτό που προφανώς εκπαιδεύει τη Χαμάς, καθώς και τη Χεζμπολάχ. Η τελευταία διαθέτει αξιόμαχο και καλά εκπαιδευμένο στρατό περί τις 85 χιλιάδες. Οι 21 χιλιάδες εξ αυτών χαρακτηρίζονται ως επαγγελματίες. Η εμπλοκή του Ιράν προκύπτει από την απάντηση του εξής ερωτήματος: Πώς βρέθηκαν όλοι αυτοί οι πύραυλοι στα χέρια της Χαμάς; Για να γίνουν οι στρατιωτικές επιδρομές εντός του Ισραήλ χρειάστηκε εκπαίδευση και χρόνος. Πάντως, δεν είναι μόνο το Ιράν που πρόσφερε στήριξη στη Χαμάς, αλλά και η Άγκυρα, και σε διπλωματικό επίπεδο, με την έκδοση διαβατηρίων, καθώς και χρημάτων και άλλου υλικού. Αφενός διότι οι Τούρκοι είναι Σουνίτες και, αφετέρου, διότι η Άγκυρα χρησιμοποιεί το Παλαιστινιακό για να διεκδικεί ηγετικό ρόλο στις αραβικές και μουσουλμανικές χώρες.
Αλλαγή… σκηνικού και zero sum game
Επί τη βάσει των ανωτέρω εγείρεται το εξής ερώτημα: Τι σημαίνει αυτό το οποίο λέγεται ότι μετά την επίθεση της Χαμάς σε βάρος του Ισραήλ θα αλλάξει το σκηνικό και δη των ισοζυγίων δυνάμεων και ότι αυτός ο πόλεμος θα πάρει χρόνο; Η αναφορά σε αλλαγή του σκηνικού σημαίνει: 1) Την εξάλειψη της Χαμάς και κατοχή τμήματος έστω της Λωρίδας της Γάζας εκ νέου από το Ισραήλ, μετά την αποχώρησή του το 2005. Διότι, η ίδια η Χαμάς διακηρύττει ότι στόχος είναι η εξαφάνιση του κράτους του Ισραήλ και η εγκαθίδρυση «ισλαμικού κράτους». Με άλλα λόγια, το παιχνίδι είναι “zero sum game”. Τώρα, παρά ποτέ, θεωρεί η κάθε πλευρά ότι ο νικητής δεν μπορεί παρά να είναι μόνο ένας. Οι χερσαίες επιχειρήσεις παραπέμπουν σε πόλεμο των τούνελ και σε μεγάλο κόστος. Τόσο σε ανθρώπινες ζωές όσο και σε χρήμα. Ήδη το Ισραήλ εκτιμάται ότι θα πληρώσει 7 δις δολάρια για τον πόλεμο σε πρώτη φάση. 2) Την εξουδετέρωση της Χεζμπολάχ, η οποία δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Και αυτό αποδείχθηκε από τα όσα συνέβησαν το 2006. Βεβαίως, από τότε πολλά έχουν αλλάξει. Πόσο, όμως, εύκολο είναι κάτι τέτοιο; Ή στη Γάζα ή στον Λίβανο; Επειδή θα ήταν δύσκολο μια νέα κατοχή της Γάζας, μετά το πρώτο βήμα της εκρίζωσης της Χαμάς, γίνεται λόγος: Α) Για την εγκατάσταση μιας Παλαιστινιακής Αρχής με δημοκρατική βάση και τις συνομιλίες για τη δημιουργία μιας αυτόνομης αρχικά περιοχής στη λογική του Χονγκ Κονγκ ή του Κοσσυφοπεδίου, υπό τον όρο ότι θα είναι αποστρατιωτικοποιημένη και δεν θα αποτελεί στο μέλλον απειλή για το Ισραήλ. Β) Για τον έλεγχο της Χεζμπολάχ υπό την έννοια ότι θα ενισχυθεί πλέον το κράτος του Λιβάνου και ότι όλες οι στρατιωτικές δυνάμεις θα τεθούν κάτω από τις δικές του διαταγές για να υπάρχει υπεύθυνη και όχι εχθρική Αρχή, που θα συνεργάζεται με το Ισραήλ. 3) Τη διασφάλιση ότι οι προσεχείς εκλογές του Δεκεμβρίου στην Αίγυπτο δεν θα κερδηθούν από τους «Αδελφούς Μουσουλμάνους», διότι το Ισραήλ θα έχει έναν νέο εχθρό και η Τουρκία έναν σύμμαχο. Μια τέτοια εξέλιξη για ευνόητους λόγους θα έχει αρνητικές επιπτώσεις και για την Κύπρο και για την Ελλάδα στον τομέα των καθορισμών των ΑΟΖ και των νεών εν δυνάμει συμμαχιών που θα δημιουργηθούν. 4) Την αποδυνάμωση του ρόλου του Ιράν με νέες κυρώσεις και την εκ των έσω διάβρωση, η οποία επιχειρήθηκε, όμως, στο παρελθόν, αλλά απέτυχε.
Επί τη βάσει των ανωτέρω εγείρεται το ακόλουθο ερώτημα: Θα αλλάξουν το σκηνικό οι ΗΠΑ στην περιοχή ή θα σώσουν ό,τι έχουν ήδη σχεδιάσει: Α) Στις σχέσεις του Ισραήλ με τις αραβικές χώρες και δη στο πλαίσιο των Συμφωνιών του Αβραάμ (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και το Μαρόκο), που αναμενόταν να συμπληρωθεί με τη συμφωνία Ισραήλ – Σ. Αραβίας, η οποία, όμως, παγώνει λόγω Χαμάς; Β) Στην αρμονική συνύπαρξη της Αιγύπτου με το Ισραήλ, που είναι διάσταση συναφής με το περιφερειακό σύστημα ασφάλειας;
Βεβαίως, επί τούτων δεν θα πρέπει να διαγραφεί ο ρόλος της Ρωσίας, η οποία μπορεί μεν να είναι απασχολημένη με τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά θα εργαστεί κατά τρόπον ώστε να προκαλέσει κόστος στις ΗΠΑ και στις αρχιτεκτονικές ασφάλειας, που θα επιδιώξουν να οικοδομήσουν. Γι’ αυτό από τώρα, με εύσχημο τρόπο, δεν στηρίζει μεν τις κτηνωδίες της Χαμάς, αλλά μεταφέρει το πρόβλημα στη μορφή της τελικής λύσης στη βάση της δημιουργίας δύο κρατών και του νότιου τμήματος των Ιεροσολύμων ως πρωτεύουσας των Παλαιστινίων και όπως ήταν χαραγμένα τα σύνορα το 1967. Η θέση αυτή γίνεται δεκτή από τη διεθνή κοινότητα και από την Τουρκία, η οποία, όμως, αφαιρεί εντέχνως τον γεωγραφικό προσδιορισμό από τα Ιεροσόλυμα. Η φόρμουλα αυτή συζητείτο και από το Ισραήλ. Το ερώτημα είναι εάν θα δεχθεί πλέον να συζητά για κάτι τέτοιο. Και δη πριν να ξεκαθαρίσει το σκηνικό από τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ. Διότι, το Ισραήλ θα μπορεί να προβάλλει τον εξής ισχυρισμό: Θα ξεριζώσει τη Χαμάς και θα περιορίσει τη Χεζμπολάχ για να δεχθεί την εγκαθίδρυση ενός κράτους που θα τις επαναφέρει; Ήδη τα όσα σήμερα συμβαίνουν φτιάχνουν μια νέα τάφρο αίματος μεταξύ των Παλαιστινίων και των Ισραηλινών.
Κινούμενη άμμος
Ούτως ή άλλως το σκηνικό μοιάζει με κινούμενη άμμο και το ερώτημα είναι εάν και πόσο ακόμη θα πάρει για να υπάρξει σταθερότητα. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει από αυτές τις στήλες, ο πόλεμος στην Ουκρανία σηματοδότησε το τέλος της μεταψυχροπολεμικής περιόδου και την έναρξη μιας νέας, με δομικές αλλαγές διεθνούς συστήματος μέσω οικονομικών και στρατιωτικών πολέμων, με την τρομοκρατία να διαδραματίζει τη δική της αρνητική δράση και τις ΗΠΑ να αδυνατούν να διαδραματίσουν αποτελεσματικά τον ρόλο του παγκόσμιου σερίφη…
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων
