Ο Φρανθίσκο Αγιάλα Γκαρθία-Ντουάρτε (Francisco Ayala García-Duarte, 16 Μαρτίου 1906 – 3 Νοεμβρίου 2009) ήταν Ισπανός συγγραφέας και δάσκαλος.
Γεννήθηκε στη Γρανάδα και το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο Tragicomedia de un hombre sin espíritu, εκδόθηκε όταν ο ίδιος ήταν 19 ετών. Όταν ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος ο Αγιάλα βρισκόταν στο εξωτερικό. Επέστρεψε στην Ισπανία για σύντομο χρονικό διάστημα και έπειτα υπηρέτησε ως γραμματέας της Ισπανικής Δημοκρατίας στην Πράγα. Μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου έζησε εξόριστος στην Αργεντινή από το 1939 ως το 1950. Κατά την εκεί παραμονή του δίδαξε κοινωνιολογία και εξέδωσε φανταστικά και επιστημονικά έργα, όπως το τρίτομο Tratado de la sociología (1947). Έζησε επίσης για βραχύβιο χρονικό διάστημα στη Βραζιλία και μετά το 1950 στο Πουέρτο Ρίκο, όπου δίδαξε στο πανεπιστήμιο του νησιού. Δίαξε επίσης σε πανεπιστήμια στις ΗΠΑ, μεταξύ των οποίων σε εκείνα του Πρίνστον της Νέας Υόρκης και του Μπρούκλιν. Το 1956 επισκέφθηκε την Ισπανία όμως δεν επέστρεψε εκεί για να ζήσει ως το 1980. Συνέχισε να γράφει δοκίμια και άλλα έργα, που έχουν να κάνουν με την εξουσία και με την κατάχρηση εξουσίας, ως τα βαθιά γεράματά του. Γενικά, δεν έγραψε για τον εμφύλιο πόλεμο, αλλά τον εξετάζει σε διαφορετικές περιόδους της Ιστορίας. Το 2005 δημοσιεύτηκαν τα απομνημονεύματά του, με τον τίτλο Recuerdos y olvidos. Ο Αγιάλα πέθανε στη Μαδρίτη σε ηλικία 103 ετών, το Νοέμβριο του 2009.
Επιλεγμένα έργα
- La cabeza de cordero (1949)
- Muerte de perros (1958)
- El fondo del vaso (1962)
- El escritor en su siglo (1990)
- El regreso (1992)
Σημειώσεις
- K. Ellis, El arte narrativo de Francisco Ayala (Madrid, 1964)
- F. Ayala, Obras narrativas completas, prólogo de A. Amorós (México, 1969)
- E. Irizarry, Teoría y creación literaria en Francisco Ayala (Madrid, 1970)
- R. Hiriart, Los recursos técnicos en la novelística de Francisco Ayala (Madrid, 1972)
- A. Amorós, Bibliografía de Francisco Ayala (Nueva York, 1973)
- Mermall, Th. Las alegorías del poder en Francisco Ayala (Madrid, 1983)
- AA. VV., Francisco Ayala (Barcelona, 1989).
- * Ribes Leiva, A. J., (2007), Paisajes y retratos del siglo XX: sociología y literatura en Francisco Ayala. Madrid: Editorial Biblioteca Nueva.
- Ribes Leiva, A. J., “La mirada sociológica y el compromiso con el presente de Francisco Ayala”, en F. Ayala, Miradas sobre el presente, Colección Obra Fundamental, Fundación Santander (Madrid, 2006).
- AMORÓS, A., (1980): «La narrativa de Francisco Ayala”, en Francisco Rico, (Coord.), Historia y Crítica de la Literatura española, Época Contemporánea,1939-1980, Yndurain, F., Barcelona, Crítica.
- Amorós, Andrés: Bibliografía de Francisco Ayala Nueva York, Centro de Estudios Hispánicos, 1973
- Amorós, A., y otros Francisco Ayala: Premio Nacional de las Letras Españolas 1988 Madrid, Ministerio de Cultura, 1990
- IGLESIAS DE USSEL, J., (2002): «Tiempo y espacio en Ayala», en VVAA, La sociedad: teoría e investigación empírica. Librohomenaje a José Jiménez Blanco, Madrid, CIS.
- JULIÁ, S., (1997): «Francisco Ayala», Claves de la razón práctica, Julio/Agosto, n.° 74.
- PULIDO TIRADO, (1992): «La etapa crítico literaria de francisco Ayala en la Revista de Occidente (1927-
1930)», en Sánchez Triguero y Chicharro Chamorro (eds.), Francisco Ayala. Teórico y crítico literario, Granada, Diputación Provincial de Granada.
- RICHMOND, C., (1978): «Prólogo» en Ayala, F., El
jardín de las delicias. El tiempo y yo, Madrid, Espasa- Calpe.
- Richmond, C.,(1992): «Introducción» en Ayala, F., Los Usurpadores, Madrid, Cátedra, Pp: 9-96.
- SÁNCHEZ TRIGUEROS, A., y CHICHARRO CHAMORRO, A., (eds.), (1992): Francisco Ayala. Teórico y crítico literario, Granada, Diputación Provincial de Granada.
- SOLDEVILA DURANTE, I., (ed.), (2001): Max Aub,Francisco Ayala: epistolario, 1952-1972, Valencia, Fundación Max Aub.
- VVAA, (1992): Anthropos, N.° 139, diciembre. Número monográfico dedicado a F. Ayala.
- VVAA, (2008): La Torre. Homenaje a Francisco Ayala. Puerto Rico, Universidad de Puerto Rico, 2008
Antolín, Enriqueta Ayala sin olvidos Madrid, Espasa Calpe, 1993
- Bieder, Maryellen: Narrative Perspective in the Post-Civil War Novels of Francisco Ayala: Muertes de perro and El fondo del vaso. North Carolina, University of North Carolina, 1979
- Campo, Salustiano del (ed.)Francisco Ayala, sociólogo. Madrid, Instituto de España, 2007
- García Montero, Luis Francisco Ayala y el cine. Madrid, Visor, 2006
- García Montero, Luis Francisco Ayala. El escritor en su siglo. Granada, Diputación, 2009
- García Montero, Luis, y otros Francisco Ayala. El escritor en su siglo. Madrid, Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales, 2006
- Juárez, Rafael, y Juan Vida (eds.)Retratos y autorretratos de Francisco Ayala. Sevilla, Fundación José Manuel Lara, 2006
- Navarro Durán, Rosa, y Á. García Galiano: Retrato de Francisco Ayala. Barcelona, Galaxia Gutenberg, 1996
