Ο Φρίντριχ Σίλλερ (Friedrich Schiller,Μάρμπαχ, 10 Νοεμβρίου 1759 – Βαϊμάρη, 9 Μαΐου 1805) ήταν Γερμανός θεατρικός συγγραφέας, ποιητής και ιστορικός.
Ο Γιόχαν Κρίστοφ Φρίντριχ (φον) Σίλλερ γεννήθηκε στην πόλη Μάρμπαχ της Βάδης-Βυρτεμβέργης το 1759. Είναι ο πρώτος μεγάλος εκπρόσωπος του ρομαντικού κινήματος. Το πρώτο θεατρικό έργο, που έγραψε πολύ νέος, αποτελεί ορόσημο στην ιστορία του θεάτρου, αν και είχε ατέλειες, που παραδέχτηκε αργότερα κι ο ίδιος. Μετουσιώνοντας τον ενθουσιασμό των είκοσι χρόνων του, ο Σίλλερ κατόρθωσε να δώσει στον κόσμο της εποχής του τα πρώτα μηνύματα του νέου κινήματος. Ο ρομαντισμός κήρυξε την αγάπη για τη δικαιοσύνη και την ελευθερία, για την τιμωρία των ενόχων, για τη ζωή, την ελπίδα, για το αύριο του ανθρώπου. Με το έργο του Οι ληστές προβάλλει ακριβώς αυτά τα ιδανικά. Ιδανικά πάλης του ανθρώπου ενάντια στην άδικη κοινωνία.
Το 1783-1787 γράφει δύο έργα: «Η συνωμοσία του Φιέσκο» και το «Ραδιουργία και Έρως», έργα με τα οποία ο Σίλλερ επιτίθεται στους αυλικούς, που με τις ραδιουργίες τους δημιουργούν την εγκληματική ζωή του κόσμου. Ο Σίλλερ αρχίζει πια να διαγράφει με άνεση τους χαρακτήρες και η ανάλυσή του γίνεται βαθύτερη.
Έγραψε κι άλλα έργα με υψηλό καλλιτεχνικό επίπεδο, με αυστηρή τήρηση των ιδανικών του, όπως είναι τα «Ντον Κάρλος», «Μαρία Στιούαρτ», «Γουλιέλμος Τέλλος». Στα έργα του ακόμα δείχνει μια εξαιρετική επιδεξιότητα στη σκηνική δομή. Είναι κάτοχος των δραματικών εξάρσεων. Μέσα σ’ αυτά ακούμε τα επίκαιρα μηνύματα και διδάγματα του Σαίξπηρ.
Η φιλία του Σίλλερ με τον Γκαίτε είχε μεγάλη επίδραση πάνω του. Ο Γκαίτε στάθηκε γι’ αυτόν όχι μόνο ένας άριστος φίλος μα και ανεκτίμητος σύμβουλος, ένας ένθερμος σύντροφος, που τον ενθάρρυνε στις κρίσιμες στιγμές. Μαζί με τον Γκαίτε, το 1799, ήταν οι υπεύθυνοι των παραστάσεων του Αυλικού Θεάτρου της Βαϊμάρης.
Ο Σίλλερ πέθανε το 1805. Τα έργα του μεταφράστηκαν και παίχτηκαν στην Ελλάδα από πολλά θέατρα.
Εργογραφία και ελληνικές μεταφράσεις
- Δράματα
- Die Räuber (Οι ληστές), 1781
- Kabale und Liebe (Ραδιουργία και έρως), 1783
-
- —μτφ. Θ.Δ. Φραγκόπουλος («Έρωτας και ραδιουργία: Μια αστική τραγωδία σε πέντε πράξεις», εκδ. “ΔΩΔΩΝΗ“, Αθήνα 1991)
- Die Verschwörung des Fiesco zu Genua (Η συνωμοσία του Φιέσκο στη Γένοβα), 1784
- Don Karlos (Ντον Κάρλος), 1787
- Wallenstein. Trilogie: Wallensteins Lager, Die Piccolomini, Wallensteins Tod (Βαλλενστάιν. Τριλογία : Το στρατόπεδο του Βαλλενστάιν, Οι Πικκολομίνι, Ο θάνατος του Βαλλενστάιν), 1800
- Maria Stuart (Μαρία Στούαρτ), 1800
-
- —μτφ. Θρασύβουλος Σταύρου (εκδ. “Γ.ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ“, Αθήνα , δεκαετία του 1950)
- —μτφ. Βασίλης Ρώτας (εκδ. «Επικαιρότητα», Αθήνα 2001)
- Die Jungfrau von Orleans (Η Παρθένος της Ορλεάνης), 1801
- Die Braut von Messina (Η μνηστή της Μεσσήνης), 1803
- Wilhelm Tell (Γουλιέλμος Τέλλος), 1804
-
- —μτφ. Δ. Λάμψα (εκδ. “Νέας Εστίας”)
- Demetrius (1805), ανολοκλήρωτο
-
- —μτφ. Δώρα Καραφύλλη («Δημήτριος ή Ο ματωμένος γάμος στη Μόσχα: Τραγωδία», εκδ. “Μαΐστρος”, Αθήνα 2005
- Λυρική ποίηση
- An die Freude (Ωδή στη χαρά), 1786
- Die Götter Griechenlandes (Οι θεοί της Ελλάδος), 1788 & 1800
- Hektors Abschied (Ο αποχαιρετισμός του Έκτορα), 1790
- Das verschleierte Bild zu Sais (Το πεπλοφορεμένο άγαλμα στη Σαϊδα), 1795
- Der Handschuh (Το γάντι), 1797
- Der Taucher (Ο βουτηχτής), 1797
- Die Kraniche des Ibykus (Οι γερανοί του Ίβυκου), 1797
- Der Ring des Polykrates (Το δαχτυλίδι του Πολυκράτη), 1798
- Die Bürgschaft, 1798
- Das Lied von der Glocke (Το τραγούδι της καμπάνας), 1799
- Nänie (Επιτάφιο), 1800
- Klage der Ceres (Το παράπονο της Δήμητρας)
- Ιστορία
- Geschichte des Abfalls der vereinigten Niederlande von der spanischen Regierung (Ιστορία της απόσπασης των Ηνωμένων Κάτω Χωρών από την ισπανική κυριαρχία), 1788
- Geschichte des dreißigjährigen Kriegs (Ιστορία του Τριακονταετούς Πολέμου), 1790
- Über Völkerwanderung, Kreuzzüge und Mittelalter (Περί της Μετανάστευσης των Λαών, των Σταυροφοριών και του Μεσαίωνα)
- Πεζογραφήματα
- Eine großmütige Handlung (Μια γενναία πράξη)
- Der Verbrecher aus verlorener Ehre (Ανεπανόρθωτα ατιμασμένος) 1786
- Der Geisterseher (Αυτός που βλέπει φαντάσματα) ανολοκλήρωτο
-
- —μτφ. Γιώργος Μπαρουξής («Τα φαντάσματα», εκδ. “ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ“, 2006)
- Spiel des Schicksals (Μοιραίο παιχνίδι)
- Herzog von Alba bei einem Frühstück auf dem Schlosse zu Rudolstadt. Im Jahr 1547 (Ο δούκας της Άλμπα σε ένα πρόγευμα στον πύργο του Ρούντολσταντ. Έτος 1547), 1788
- Φιλοσοφία
- Der Spaziergang unter den Linden (Ο περίπατος υπό τας φιλύρας),1782
- Über die ästhetische Erziehung des Menschen in einer Reihe von Briefen (Περί της αισθητικής αγωγής των ανθρώπων σε μία σειρά επιστολών), 1795
-
- —μτφ. και επιλεγόμενα Κώστας Ανδρουλιδάκης, εκδ. “Ιδεόγραμμα”, Αθήνα 2006.
- —μτφ. Κλεοπάτρα Λεονταρίτου (Για την αισθητική παιδεία του ανθρώπου. Εισαγωγή-Μετάφρ.-Σχόλια, εκδ. “Οδυσσέας”, Αθήνα 1990 (2η έκδ., 2007).
- Über naive und sentimentalische Dichtung (Περί αφελούς και συναισθηματικής ποιήσεως), 1795
- Kallias-Briefe (Καλλίας), επιστολές προς τον Κρίστιαν Γκότφρηντ Καίρνερ, 1792-93
-
- —μτφ. Μόρφη Κοντοπούλου, Ελένη Καραμούντζου κ.ά. Επίμετρο-Σχόλια Γιώργος Ξηροπαΐδης, εκδ. “Πόλις”, Αθήνα 2005
- Έργα μεταφρασμένα από τον Σίλλερ
- Ιφιγένεια η εν Αυλίδι του Ευριπίδη
- Μάκβεθ του Σαίξπηρ, 1800
- Φαίδρα του Ρακίνα, 1805
- Τουραντό του Κάρλο Γκότσι, 1801
Άλλες μεταφράσεις έργων του Σίλλερ στα Ελληνικά
- Schiller, Fr. – Goethe, Johann Wolfgang: Αλληλογραφία. Επιλογή κειμένων Βίλχελμ Μπέννινγκ, Εισαγωγή-Μετάφρ.Θανάσης Λάμπρου, εκδ. “Κριτική”, Αθήνα 2001.
- Friedrich Von Schiller: Μπαλλάντες και άλλα ποιήματα, μετάφραση Κυριάκος Γ. Σαμέλης, εκδ. “Διώνη”, Αθήνα 2005
- Φρήντριχ Σίλλερ, Επιλογή από το έργο του, εισαγωγή-επιλογή-μετάφραση Κώστας Ανδρουλιδάκης, εκδ. “Στιγμή”, Αθήνα 2015
Ο Σίλλερ στη μουσική
Το τέταρτο μέρος της Ενάτης Συμφωνίας του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, επονομαζόμενο και “Ύμνος στη Χαρά” (γερμ. An die Freude) αποτελεί μελοποίηση στίχων του Σίλλερ. Σε στίχους του ποιητή βασίζεται επίσης και το χορωδιακό του έργου “Nänie” του Γιοχάνες Μπραμς. Ορισμένα ποιήματά του, επίσης, μελοποιήθηκαν από τον Φραντς Σούμπερτ στη συλλογή του “Lieder” για πιάνο και φωνή. Όπερες των Τζουζέπε Βέρντι (I masnadieri – Ληστές, Giovanna d’Arco – Η Παρθένος της Ορλεάνης, Luisa Miller – Ραδιουργία και έρως, Don Carlos), του Γκαετάνο Ντονιτσέτι (Μαρία Στούαρτ) και του Τζοακίνο Ροσσίνι (Γουλιέλμος Τέλλος) βασίστηκαν, ως προς το λιμπρέτο τους, σε έργα του Σίλλερ.
Μνήμη και τιμητικές διακρίσεις
Το παλαιότερο μνημείο για τον Σίλλερ, που βρίσκεται στην ομώνυμη πλατεία της Στουτγάρδης
Η πρώτη σημαντική βιογραφία του Σίλλερ γράφτηκε από την αδελφή της συζύγου του, την Καρολίνε φον Βολτσόχεν, το 1830.
Η πόλη της Στουτγάρδης ανέγειρε το 1839 το πρώτο άγαλμά του, σε πλατεία που μετονομάσθηκε σε Schillerplatz («Πλατεία Σίλλερ»). Μνημείο προς τιμή του ανεγέρθηκε στην Gendarmenmarkt του Βερολίνου το 1871.
Τον Σεπτέμβριο του 2008 ο Σίλλερ ψηφίσθηκε από το κοινό του τηλεοπτικού σταθμού Arte ως ο δεύτερος σημαντικότερος θεατρικός συγγραφέας στην ευρωπαϊκή ιστορία μετά τον Σαίξπηρ.
Ονομάσθηκαν προς τιμή του
- Ο αστεροειδής 3079 Σίλλερ, που ανακαλύφθηκε το 1960.
- Ο κρατήρας Σίλλερ στην ορατή από τη Γη πλευρά της Σελήνης
- Το γερμανικό μουσικό συγκρότημα Schiller
- Το γερμανικό πλοίο Schiller, που ναυάγησε το 1875
- Το Πανεπιστήμιο της Ιένας (Friedrich-Schiller-Universität Jena, FSU)
- To Schiller Institute, διεθνές πολιτικό και οικονομικό think tank
