- ΣΙΜΟΣ ΑΝΔΡΟΝΙΔΗΣ
Ο δημοσιογράφος της εφημερίδας ‘Πρώτο Θέμα’ Γρηγόρης Τζιοβάρας1 αναφέρεται με άρθρο του που εν προκειμένω δημοσιεύεται στη διαδικτυακή έκδοση της εφημερίδας, στο γεγονός πως μετά τις γιορτές του Πάσχα,2 μπαίνουμε στην τελική ευθεία προ των ευρωπαϊκών εκλογών της 9ης Ιουνίου.
Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να αναφέρουμε πως ο Γάλλος στοχαστής Ζαν Μπωντριγιάρ,3 έχει προσφέρει μία κατατοπιστική ανάλυση περί συνθημάτων, θεωρώντας πως η χρήση τους απηχεί την εικόνα που έχει σχηματίσει ένα άτομο (ας πούμε ένας πολιτικός) για την πραγματικότητα.
Υπό αυτό το πρίσμα, θα πούμε πως το σύνθημα του πρωθυπουργού ‘Σταθερά, πιο κοντά στην Ευρώπη,’ απηχεί την εικόνα ή αλλιώς, τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει ο Κυριάκος Μητσοτάκης τις επικείμενες ευρωεκλογές.
Ο στόχος της πολιτικής σταθερότητας τίθεται εκ νέου στο προσκήνιο (‘σταθερά’), και, αυτή την φορά, εμπλουτίζεται με ευδιάκριτες αναφορές στην Ευρώπη, καθότι οι εκλογές αφορούν την εκλογή εκπροσώπων της χώρας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πως ‘μεταφράζεται’ πολιτικά αυτό το σύνθημα; Ας το δούμε αναλυτικότερα.
Πρώτον, ο πρωθυπουργός που θέτει ως βασικό κριτήριο την διατήρηση της πολιτικής σταθερότητας, ζητά από τους ψηφοφόρους να του δώσουν την ευκαιρία (ένα ποσοστό παρόμοιο ή και μεγαλύτερο αυτού που έλαβε η Νέα Δημοκρατία στις ευρωπαϊκές εκλογές του 2019), να συνεχίσει την πολιτική του εξευρωπαϊσμού, πραγματοποιώντας μεταρρυθμίσεις που ανατρέπουν τα ‘κακώς κείμενα’ και φέρνουν την χώρα ‘πιο κοντά στην Ευρώπη’.4
Δεύτερον, ο Κυριάκος Μητσοτάκης καλεί τους πολίτες να μην ενδώσουν στον ένθεν και ένθεν λαϊκισμό, προειδοποιώντας πως σε περίπτωση όπου απειληθεί η σταθερότητα της χώρας, τότε θα τεθεί σε κίνδυνο η όλη διαδικασία ‘εξευρωπαϊσμού,’ με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι κίνδυνοι του να προκύψουν και νέα ‘δυστυχήματα’, λόγω ύπαρξης παθογενειών που δεν θα έχουν αντιμετωπιστεί.
Άρα, πάμε ‘σταθερά’.5 ΄Μακριά από αχρείαστες περιπέτειες’. Τρίτον, ο πρωθυπουργός δηλώνει έμμεσα πως μόνο αυτός και η Νέα Δημοκρατία μπορούν να εγγυηθούν πως η χώρα θα συνεχίσει να πραγματοποιεί βήματα προόδου και να προσεγγίζει τις προηγμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Και ποιες είναι οι ‘εναλλακτικές’; Από την μία πλευρά, το ‘άγνωστο’ (Κασσελακικός ΣΥΡΙΖΑ), και, από την άλλη, το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής του Νίκου Ανδρουλάκη που επιθυμεί να κρατήσει την χώρα ‘καθηλωμένη σε όλα τα επίπεδα’. Πως γίνεται πράξη το ‘πιο κοντά στην Ευρώπη’; Μόνο με ‘Κυριάκο Μητσοτάκη’. Αυτό το σύνθημα συνιστά «συναρπαστική ένδειξη» της «κουλτούρας που το παρήγαγε»,6 κατά την ανάλυση των Μαυρογένη & Bertelsen.
Και τι σημαίνει κάτι τέτοιο; Σημαίνει πως το σύνθημα αποτελεί το ιδιαίτερο ‘προϊόν’ της σύνδεσης της παραδοσιακής φιλο-ευρωπαϊκής ταυτότητας του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας και της βαθιάς πεποίθησης του πρωθυπουργού και άλλων στελεχών της Νέας Δημοκρατίας πως υπάρχει πρόβλημα ‘ελληνικού εξαιρετισμού.’ Δηλαδή, πως η χώρα υπολείπεται αισθητά του ευρωπαϊκού μέσου όρου και πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες της για να καλύψει το κενό.
Το σύνθημα αυτό κινείται προς μία περισσότερο τεχνοκρατική κατεύθυνση (‘εμπιστευθείτε μας, καθότι οι υποψήφιοι μας έχουν την γνώση και τις ικανότητες να εκπροσωπήσουν επάξια την χώρα στην Ευρώπη και να συμβάλλουν και αυτοί στην αλλαγή της εικόνα της’), και λιγότερο πολιτική.
Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν απευθύνεται και σε όλους εκείνους που φλερτάρουν με την ψήφο διαμαρτυρίας και αντίδρασης.7
Συν τοις άλλοις, το ‘σταθερά, πιο κοντά στην Ευρώπη’ προέκυψε μέσα από τον «καθημερινό πολιτικό λόγο»8 του πρωθυπουργού, υποψηφίων ευρωβουλευτών και υπουργών της Νέας Δημοκρατίας, όντας η συμπύκνωση των όλων όσων είπαν τις τελευταίες είκοσι ημέρες.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 Βλέπε σχετικά, Τζιοβάρας, Γρηγόρης, ‘Η σταθερότητα της τριετίας παίζεται στις ευρωεκλογές – Στην τελική ευθεία για την κάλπη του Ιουνίου,’ Διαδικτυακή έκδοση εφημερίδας ‘Πρώτο Θέμα,’ 07/05/2024, Η σταθερότητα της τριετίας παίζεται στις ευρωεκλογές – Στην τελική ευθεία για την κάλπη του Ιουνίου (protothema.gr)
2 Θεωρητικώ τω τρόπω, θα επισημάνουμε πως από την στιγμή όπου το διακύβευμα των ευρωπαϊκών εκλογών της 9ης Ιουνίου δεν είναι το ποιο πολιτικό κόμμα θα καταλάβει την πρώτη θέση στις εκλογές αποκτώντας αυτομάτως το δικαίωμα του σχηματισμού κυβέρνησης, οι βουλευτές και τα στελέχη των πολιτικών κομμάτων (κυρίως των μεγάλων) δεν αξιοποίησαν την περίοδο της Μεγάλης Εβδομάδας για την διεξαγωγή μίας άτυπης προεκλογικής ‘εκστρατείας’ στον προαύλιο χώρο των ιερών ναών και σε καφετέριες. Εμβαθύνοντας περισσότερο, θα πούμε πως οι βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας, ειδικά αυτοί της περιφέρειας, περισσότερο είχαν αγωνία για το πως θα τους υποδεχθούν ιερείς και πιστοί μέσα στις εκκλησίες, μετά και τις επικίνδυνες δηλώσεις του προέδρου της Ελληνικής Λύσης Κυριάκου Βελόπουλου, περί μη-εισόδου των βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας μέσα σε εκκλησίες. Διότι, σε μία τέτοια περίπτωση, θα είναι δύσκολο να γλυτώσουν τις αποδοκιμασίες των πιστών, στο εγκάρσιο σημείο όπου υπό προϋποθέσεις θα μπορούσε να κινδυνεύσει και η σωματική τους ακεραιότητα. Εν είδει υποθέσεως εργασίας, θα υποστηρίξουμε πως τρεις παράγοντες επέδρασαν καταλυτικά ώστε να μην συμβεί τίποτε κατά την διάρκεια των λειτουργιών της Μεγάλης Εβδομάδας. Πρώτον, η συνάντηση του πρωθυπουργού και προέδρου της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμο, σε φιλανθρωπική δομή της Εκκλησίας της Ελλάδος, λίγο πριν από την έναρξη της Μεγάλης Εβδομάδας. Η συνάντηση, αφενός μεν συνέβαλλε στον κατευνασμό της έντασης (είχαν προηγηθεί και άλλες κινήσεις), και, αφετέρου δε, άνοιξε εκ νέου τους διαύλους επικοινωνίας μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας. Δεύτερον, η σαφής αποδοκιμασία των επικίνδυνων δηλώσεων του δημαγωγού Κυριάκου Βελόπουλου από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, Ιερώνυμο, γεγονός που απέτρεψε πιστούς που θα ήθελαν να αποδοκιμάσουν βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος, από το να επιχειρήσουν οτιδήποτε, φοβούμενοι πως θα απομονωθούν από τους υπόλοιπους. Και, τρίτον, το ίδιο το νόημα της θρησκευτικής γιορτής του Πάσχα, εκεί όπου ο Σταυρικός θάνατος (η θυσία) του Χριστού για όλους τους άλλους, η ταπεινότητα και η επίδειξη μίας αγάπης που δεν γνωρίζει όρια (‘Πατέρα συγχώρεσε τους, δεν ξέρουν τι κάνουν,’ αναφωνεί πάνω από τον Σταυρό), επηρέασαν καταλυτικά τους πιστούς, οι οποίοι επικεντρώθηκαν στο να βιώσουν το Θείο Πάθος και όχι στο πως θα επιτεθούν κατά των βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας.
3 Βλέπε σχετικά, Μπωντριγιάρ, Ζαν., ‘Συνθήματα,’ Μετάφραση: Τομανάς Βασίλης. Εκδόσεις Νησίδες, Αθήνα, 2002. Το κεντρικό σύνθημα του κόμματος της ‘Νέας Αριστεράς’ για τις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου, είναι το «δώσε φωνή στο δίκιο σου». Η επιρροή της παραδοσιακής Αριστερής-Κομμουνιστικής συνθηματολογίας, καθίσταται ευδιάκριτη, με τους δημιουργούς του συνθήματος να σπεύδουν να απευθυνθούν επί προσωπικού στους ψηφοφόρους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, δεν λένε ‘δώστε φωνή στο δίκιο σας,’ αλλά, ‘δώσε φωνή στο δίκιο σου,’ σύνθημα το οποίο μεταφράζεται ως εξής: ‘Ψήφισε και ισχυροποίησε το μόνο κόμμα που έχει την θέληση να σε υπερασπιστεί στην Ευρωβουλή.’ Πέραν αυτού, το σύνθημα αυτό μπορεί να εντυπωθεί εύκολα στη μνήμη (δεν είναι αμφίσημο), μπορεί να χρησιμοποιηθεί από πολλούς (βέβαια, δεν είναι σύνθημα που θα καταστεί δημοφιλές μεταξύ των νέων ηλικίας 17-25 ετών), και επίσης, μπορεί να επιτρέψει σε έναν ψηφοφόρο, ακόμη και αν αυτός δεν είναι Αριστερός και δεν έχει ψηφίσει στο παρελθόν κάποιο Αριστερό κόμμα, να συνειδητοποιήσει την ‘δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκεται’, προχωρώντας στον εξής απλοϊκό συλλογισμό: ‘Έχω δίκιο και μάλιστα σε πολλά. Όμως, αυτό το ‘δίκιο κάποιοι μου το στερούν. Η ‘Νέα Αριστερά μου επιτρέψει να το ξαναβρώ. Οπότε, θα την ψηφίσω.’ Ένα σημείο στο οποίο αυτό το σύνθημα διαφοροποιείται αισθητά από την παραδοσιακή κομμουνιστική συνθηματολογία, είναι το γεγονός πως η ‘Νέα Αριστερά’ επενδύει στη λογική της ‘ανάθεσης’ και όχι της ανάληψης συλλογικής δράσης με στόχο την αλλαγή των συνθηκών. ‘Δώσε φωνή’ διατρανώνει και όχι ‘δράσε μαζί με τους άλλους για την αλλαγή’. Που οφείλεται μία τέτοια εξέλιξη; Στο γεγονός πως η ηγεσία του συγκεκριμένου κόμματος έχει βαθιά επίγνωση πως μπροστά μας έχουμε εκλογές και ο μεγάλος στόχος είναι η για πρώτη φορά εκλογή ευρωβουλευτή. Άρα, χαράζει μία εκλογική στρατηγική με στόχο την προσέλκυση όσων περισσότερων ψηφοφόρων γίνεται. Και από την στιγμή όπου δεν πραγματοποιείται κάποια κινηματική-συλλογική δράση, είναι πιο εύκολο για την ηγεσία να πει ‘δώσε φωνή στο δίκιο σου’. Βέβαια, το σύνθημα είναι συμβατικό ή αλλιώς, καθόλου ευφάνταστο, έχοντας το μειονέκτημα ό,τι πολύ εύκολα μπορεί να υπερκεραστεί από την συνθηματολογία των άλλων αντιπολιτευόμενων κομμάτων. Βλέπε σχετικά, Σβέρκος, Νίκος, ‘Ευρωεκλογές 2024 – Νέα Αριστερά: Με σύνθημα το «Δώσε Φωνή στο Δίκιο σου» και μακριά από το lifestyle,’ Εφημερίδα ‘Έθνος,’ 03/05/2024, Ευρωεκλογές 2024 – Νέα Αριστερά: Με σύνθημα το «Δώσε Φωνή στο Δίκιο σου» και μακριά από το lifestyle | Έθνος (ethnos.gr)
4 Σύμφωνα με τη διατύπωση του Philo, τα συνθήματα και δη τα πολιτικά συνθήματα, «επηρεάζουν τον τρόπο που τα άτομα ερμηνεύουν τις νέες πληροφορίες». Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το σύνθημα αυτό που είναι πιο συγκεκριμένο από το σύνθημα της ‘Νέας Αριστεράς,’ δίνοντας πληροφορίες περί Ευρώπης και περί κυβερνητικής πολιτικής, προσφέρει την δυνατότητα σε πολλούς ψηφοφόρους να αντιληφθούν για πρώτη φορά κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, και μάλιστα πλήρως, πως οι επικείμενες ευρωπαϊκές εκλογές αφορούν την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, τον τρόπο λειτουργίας της, την ικανότητα της ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προκλήσεις και κρίσεις, τις σχέσεις της Ελλάδας με την Ένωση, την άντληση τεχνογνωσίας για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων, και, την επιθυμία της κυβέρνησης να συμβάλλει στην ενίσχυση της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η χρήση της λέξης-κλειδί (‘Ευρώπη’), διαμορφώνει τις προϋποθέσεις προκειμένου ο πολίτης να προχωρήσει σε μία δική του ερμηνεία, στον πυρήνα της οποίας θα βρίσκεται η ‘Ευρώπη’. Βλέπε σχετικά, Philo, G., ‘Political Advertising, popular belief and the 1992 British General Election,’ Media, Culture & Society, Τεύχος 66, 1980, σελ. 1-16.
5 Μπορούμε να το θέσουμε και διαφορετικά: Ο φόβος του πρωθυπουργού, δεν είναι τόσο η πτώση του ποσοστού της Νέας Δημοκρατίας κάτω από το όριο του 30%. Αλλά, η ισχυροποίηση εκείνων των πολιτικών δυνάμεων (Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, Ελληνική Λύση) που θα μπορούσαν να θέσουν εμπόδια στην υλοποίηση του μεταρρυθμιστικού σχεδίου της κυβέρνησης. Ακόμη και αν η Νέα Δημοκρατία κυμανθεί σε επίπεδα κάτω του 30%, δεν θα προκύψουν ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις, εφόσον εξακολουθεί να είναι το κυρίαρχο πολιτικό κόμμα.
6 Βλέπε σχετικά, Bertelsen, E., ‘Selling change: Advertisements for the 1994 South African Election,’ African Affairs, Τόμος 95, Τεύχος 379, 1996, σελ. 227. Βέβαια, εκτιμούμε πως το ‘Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο’ του Νέλσον Μαντέλα θα επικρατούσε στις πρώτες «ελεύθερες εκλογές» στη Νότια Αφρική, και δίχως να κάνει χρήση ‘φορτισμένων’ πολιτικών συνθημάτων, λόγω του κλίματος που επικρατούσε στη χώρα μετά την πτώση του καθεστώτος του Απαρτχάιντ. Βλέπε και, ‘Ν. Αφρική. 30 χρόνια μετά το Απαρτχάιντ,’ Κείμενο: Γιώργος Παυλόπουλος, Γράφημα: Μάκης Θεοφιλόπουλος, Εφημερίδα ‘Τα Νέα Σαββατοκύριακο,’ 03-05/05/2024, σελ. 50-51. Και, Μαυρογένης, Γιώργος., ‘Τα προεκλογικά συνθήματα στην περίοδο της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας (1974-2004),’ Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, Τεύχος 30, 2007, σελ. 77.
7 Η κάτωθι παράγραφος παρμένη από κάποια ομιλία του πρωθυπουργού, συνιστά ισχυρό δείγμα του ό,τι προκειμένου να ανακόψει τις διαρροές ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας προς την Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου, δεν διστάζει να απευθυνθεί στο συναίσθημα: «Δεν έχουμε περιθώρια για άλλες αστήρικτες κατηγορίες κατά πολιτικών αντιπάλων, δεν χρειαζόμαστε εμπόρους του πατριωτισμού, δεν χρειαζόμαστε ιδιοκτήτες της πίστης μας», επισήμανε σε δημόσιες παρεμβάσεις του ο πρωθυπουργός, θέτοντας κατά βάση στο στόχαστρό του την Ελληνική Λύση και τον αρχηγό της Κυριάκο Βελόπουλο, ο οποίος, όπως λένε από την κυβέρνηση, «ψαρεύοντας στα θολά νερά των… ζηλωτών της πίστης έφτασε στο σημείο να παροτρύνει ακραία στοιχεία να αποδοκιμάσουν στις θρησκευτικές εκδηλώσεις των ημερών αυτών τα πολιτικά στελέχη που ψήφισαν τον νόμο για την ισότητα στον γάμο». Βλέπε σχετικά, Τζιοβάρας, Γρηγόρης, ‘Η σταθερότητα της τριετίας παίζεται στις ευρωεκλογές – Στην τελική ευθεία για την κάλπη του Ιουνίου…ό.π.
8 Βλέπε σχετικά, Μαυρογένης, Γιώργος., ‘Τα προεκλογικά συνθήματα στην περίοδο της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας (1974-2004)…ό.π., σελ. 79.
