2. [Κολακείας] Κολακεία – Κόλακας
Μπορεί κάποιος ξεκάθαρα να πει: η κολακεία[1]
μοιάζει με συναναστροφή άπρεπη –στην ουσία–,
όμως, άκρως ωφέλιμη γι’ αυτόν που κολακεύει,
και ως πανούργος κόλακας με έπαινο “βατεύει”.
Ο κόλακας –το ξέρετε– σ’ οδό μ’ άλλον σαν πάει,
του εφιστά την προσοχή κι όλο του τσαμπουνάει:
«Για δες πώς σε κοιτάζουνε· όπως κοιτούν εσένα,
στον τόπο μας δεν κοίταξαν ποτέ άλλον κανένα.
Χτες σ’ επαινούσαν στην Στοά[2] πάνω από τριάντα
άνθρωποι, σε μια μάζωξη, και μίλαγαν μ’ αβάντα
–τότε που έψαχναν να βρουν τον πιο έντιμο στην πόλη–,
κι αρχίνιζαν και τέλειωναν με τ’ όνομά σου όλοι.»
Όταν τα λόγια του αυτά με στόμφο τελειώνει,
τινάζει από τον φίλο του τα χνούδια και τη σκόνη.
Κι όταν ο αγέρας άχυρα ρίξει εις τα μαλλιά του,
τα αφαιρεί, και λέει αυτά – με τα χαμόγελά του:
«Δυο μέρες δεν σε φρόντισα, γέμισες άσπρες τρίχες,
αν και κανείς στα χρόνια σου δεν έχει μαύρες τρίχες.»
Αν κάποιος φίλος του μιλά, ο κόλακας προστάζει
τους άλλους να σωπάσουνε, και όλο τον κοιτάζει·
τον επαινεί σαν τραγουδά, σαν πάψει τον θαυμάζει,
αμέσως τον χειροκροτεί και «μπράβο» του φωνάζει.
Εάν αστείο ανόητο ο φίλος ξεστομίσει,
ο κόλακας με τρανταχτά γέλια θα του απαντήσει·
το στόμα με το ρούχο του το κλείνει, με αφέλεια,
που δεν μπορεί να κρατηθεί από τα τόσα γέλια.
Εις τους διαβάτες, καθ’ οδόν, λέει να κάνουν στάση
γιατί θα πρέπει ο κύρης του[3] πρώτα για να περάσει.
Αχλάδια, μήλα, στα παιδιά του φίλου του αγοράζει,
μπροστά δε στον πατέρα τους με μαστοριά μοιράζει·
κι ύστερα σκύβει, τα φιλά, τους λέει σιγά στ’ αυτάκια:
«Είστε σαν τον πατέρα σας, πολύ καλά παιδάκια.»
Αν, όμως, υποδήματα ο φίλος πάει να πάρει,
του λέει τότε, ο κόλακας, τι όμορφο ποδάρι,
ακόμα πιο ωραιότερο από τα καλαπόδια!
Εάν σε σπίτι φίλου του πηγαίνει με τα πόδια
επίσκεψη, ο κόλακας τρέχει, να καταφέρει,
πρωτύτερα το μήνυμα ώστε να μεταφέρει,
και επιστρέφει τάχιστα – πίσω ξαναγυρίζει.
«Μετέφερα την είδηση!» Κι έτσι πανηγυρίζει,
και δείχνει ακόμα ικανός για τρέξιμο στη στράτα,
στη γυναικεία αγορά να πάει τα μαντάτα[4].
Πρώτος τον οίνο επαινεί, από τους καλεσμένους,
και λέει: «Είσαι καλοφαγάς!» Στους παρευρισκομένους
σκορπάει πλατειά χαμόγελα· και από το τραπέζι,
του δίνει κάτι διαλεχτό: «Πάρ’ το, είν’ πετιμέζι!»
Και τον ρωτά μήπως ριγεί, αν θέλει πανωφόρι,
και του μιλά σκεπάζοντας, τότε, την πλάτη όλη.
Αν δεν αρκούν όλα αυτά, στ’ αυτί τού ψιθυρίζει,
κι όταν στους άλλους δεν μιλά, σ’ αυτόν αλληθωρίζει.
Στο θέατρο, απ’ τον δούλο του παίρνει το μαξιλάρι[5],
για να το στρώσει γρήγορα απάνω στο μαρμάρι·
δηλώνει για το σπίτι του, ότι είναι κτισμένο
μ’ άριστη αρχιτεκτονική, κι είν’ καλοκαμωμένο,
μα κι ότι το χωράφι του είναι λαμπρά οργωμένο,
και σαν το προσωπάκι του όμοια ιδωμένο[6].
Ώστε, λοιπόν, ο κόλακας λέει και πράττει πάντα,
όσα θαρρεί πως αρεστό τον κάνουνε για πάντα.
Απόδοση, μετάφραση, ερμηνεία: ΓΙΩΡΓΗΣ ΕΞΑΡΧΟΣ
[1] Κατά τον Διογένη Λαέρτιο, ο Θεόφραστος είχε γράψει και ειδικό έργο για την κολακεία.
[2] Στην Αθήνα ήταν πολλές στοές, με επισημότερες: τη Βασιλική ή Στοά του Δία και την Ποικίλη Στοά, όπου σύχναζαν οι Στωικοί και δίδαξε ο Ζήνων· σε αυτήν αναφέρεται εδώ ο Θεόφραστος. Η Ποικίλη στοά ή Πεισιανάκτειος, ονομάστηκε έτσι από τα πολλά και πολύχρωμα θαυμά-σια έργα τέχνης που φιλοξενούσε (πίνακες ζωγραφικής) καθώς και από το όνομα του γαμπρού του Κίμωνος. Στις Στοές σύχναζαν οι άεργοι και συζητούσαν.
[3] Οι δούλοι στην αρχαιότητα ονόμαζαν τους «κυρίους» με τη λ. «αὐτὸς» (= κύριος)· όμοια και οι μαθητές του Πυθαγόρα, όταν μιλούσαν για τον δάσκαλό τους, έλεγαν «αὐτὸς ἔφα».
[4] Η αγορά των γυναικών ήταν στον Κεραμεικό, όπου σπάνια πήγαινε άντρας· ο κόλακας πήγαινε να μεταφέρει τα της συζύγου του κολακευό-μενου· υπήρχε εκεί και ναός της Αφροδίτης και σύχναζαν ιερόδουλες.
[5] Στις πέτρινες κλίμακες – κερκίδες των θεάτρων, οι δούλοι των πλουσί-ων τοποθετούσαν εκεί μαξιλάρες στις θέσεις των κυρίων τους.
[6] Δηλ. ζωγραφισμένο, με εικόνα ωραιότερη από το φυσικό πρωτότυπο!
