- ΣΙΜΟΣ ΑΝΔΡΟΝΙΔΗΣ
Την Κυριακή 3 Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος-Κινήματος Αλλαγής Νίκος Ανδρουλάκης, πραγματοποίησε ομιλία στο Ζάππειο για την επέτειο της συμπλήρωσης 39 ετών από την ίδρυση του κόμματος από τον Ανδρέα Παπανδρέου.1
Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να αναφέρουμε πως ο φετινός εορτασμός υπήρξε προσανατολισμένος στην θεματική της κλιματικής αλλαγής και των φυσικών καταστροφών (βλέπε πυρκαγιές στις οποίες αφιερώθηκε πολύς χρόνος), με ανθρώπους της πολιτικής, των επιστημών και της αγοράς να σπεύδουν να καταθέτουν τις απόψεις τους.
Μεταξύ αυτών και ο υποψήφιος δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας, που έχει την υποστήριξη του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής. Ανοίγοντας μία μικρή παρένθεση, μπορούμε να σταθούμε για λίγο στο συγκεκριμένο πρόσωπο, καταγράφοντας κάποιους παράγοντες που είναι σχετικοί με την συμμετοχή του στον φετινό εορτασμό της επετείου.
Πρώτον, με την συμμετοχή του και κυρίως με τον πρωταγωνιστικό του ρόλο, αποκτά επίσημα την ιδιότητα του ‘υποψηφίου δημάρχου Αθηναίων,’ η οποία προστίθεται δίπλα σε αυτή του ακαδημαϊκού και θα διαρκέσει περίπου έναν μήνα.
Δεύτερον, η επέτειος αντιμετωπίζεται από τον ίδιο και τους συνεργάτες του ως ‘εργαλείο’ για την προώθηση της υποψηφιότητας του και της προεκλογικής του καμπάνιας. Τρίτον, λειτουργεί ως ‘εργαλείο’ ανάδειξης του θεωρούμενου ως συγκριτικού του πλεονεκτήματος σε σχέση με τους συνυποψηφίους του. Και ποιο είναι αυτό;
Είναι η βαθιά γνώση επί περιβαλλοντικών θεμάτων, καθώς και των θεμάτων εκείνων που άπτονται της διαδικασίας μετασχηματισμού μίας πόλης σε βιώσιμη πόλη. Άλλωστε, θεωρούμε πως η ανοιχτή συζήτηση και η θεματική αυτής, ήσαν πλήρως εναρμονισμένες με το πολιτικό προφίλ και με τα ειδικά ενδιαφέροντα του Χάρη Δούκα.
Ποιο είναι όμως, πέραν αυτού, το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της φετινής εκδήλωσης;2 Είναι το ότι φαίνεται πως ολοκληρώνεται η ‘φεστιβαλοποίηση’ της επετείου και του εορτασμού της3 η οποία ξεκίνησε πέρυσι, όντας κατά βάση επιλογή του προέδρου του κόμματος Νίκου Ανδρουλάκη.
Τον φετινό εορτασμό έκλεισε η μουσική συναυλία του Λάκη Παπαδόπουλου, του Νίκου Ζιώγαλα και του Γιάννη Γιωκαρίνη,4 στο εγκάρσιο σημείο όπου αυτή η επιλογή ή αλλιώς, η πρακτική, παραπέμπει ευθέως στις αντίστοιχες πρακτικές του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος και ευρύτερα, στις παρόμοιες πρακτικές Αριστερών κομμάτων.
Εάν πέρυσι ήσαν ο ολωσδιόλου ανοιχτός χαρακτήρας της επετείου (παράλληλες εκδηλώσεις, αθλητικές δραστηριότητες), το στοιχείο που της προσέδωσε οιονεί φεστιβαλικά χαρακτηριστικά, φέτος είναι ο συναυλιακός της χαρακτήρας η παράμετρος που φαίνεται πως ολοκληρώνει την διαδικασία μετατροπής της εφετείου σε φεστιβάλ.
Εκεί όπου η πραγματοποίηση της κεντρικής ομιλίας από τον πρόεδρο του κόμματος δεν είναι παρά τμήμα του όλου φεστιβάλ και όχι το κεντρικό σημείο του. Η ομιλία του Νίκου Ανδρουλάκη δεν σημασιοδότησε την έναρξη των εκδηλώσεων, όσο το κλείσιμο αυτών, κάτι που συνιστά δείγμα της άμβλυνσης του πολιτικού βάρους της επετείου (δεν θα μιλήσουμε για ‘απο-πολιτικοποίηση’ διότι είναι λάθος), χάριν της προβολής της ιστορικής μνήμης και της έμφασης που δίνεται στο εορταστικό-Καρναβαλικό στοιχείο.
Συνεχίζοντας την ανάλυση μας, θα πούμε πως ο Νίκος Ανδρουλάκης5 επενδύει συμβολικούς-στρατηγικούς πόρους προς την κατεύθυνση της μετατροπής της επετείου στο ανοιχτό και πλήρως προσβάσιμο από όλους φεστιβάλ (άλλη μία ‘καινοτομία’ την οποία ‘δανείσθηκε από Αριστερά πολιτικά κόμματα), διαδικασία που ξεκίνησε η Φώφη Γεννηματά, με διακύβευμα την μαζικοποίηση του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής.
Ή αλλιώς, διαφορετικά ειπωμένο, με στόχο την εμπέδωση της αντίληψης πως το ΠΑΣΟΚ αποτελεί όχι cult, αλλά ‘μαζικό κοινωνικό-πολιτικό φαινόμενο.’ Κάτι παρόμοιο με την ομάδα του ΠΑΟΚ.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 Η προσέγγιση της Πασοκικής ιστορίας και της Πασοκικής ιστορικής μνήμης, από μέλη και υποστηρικτές του κόμματος (ακόμη και από πολιτικούς επιστήμονες) καθίσταται αρκούντως προσωποκεντρική. Και τι σημαίνει κάτι τέτοιο; Σημαίνει πως η έμφαση δίνεται στα πρόσωπα εκείνα που κατά καιρούς διαδραμάτισαν κομβικό ρόλο στην μεγέθυνση του κόμματος και στην διαμόρφωση του πολιτικοϊδεολογικού του προφίλ, αρχής γενομένης, όπως είναι αναμενόμενο, από τον ίδιο τον Ανδρέα Παπανδρέου. Και αυτή η προσωποκεντρική προσέγγιση διαφαίνεται εναργώς στην περίπτωση της 3ης Σεπτεμβρίου, της ημερομηνίας ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ και του μετέπειτα εορτασμού της. Εμβαθύνοντας περαιτέρω, θα υποστηρίξουμε πως κατά κύριο λόγο είναι ο Ανδρέας Παπανδρέου αυτός που μνημονεύεται για την καθοριστικής σημασίας συμβολή του στην ίδρυση του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος, με αποτέλεσμα να παραβλέπεται ο ρόλος και η παρουσία όλων όσοι συνέβαλλαν ώστε αυτό το εγχείρημα να λάβει ‘σάρκα και οστά.’ Και σε πολιτικοϊδεολογικό και σε οργανωτικό επίπεδο. Κυρίως μάλιστα στο δεύτερο, εάν συνυπολογίσουμε εδώ πως η πολιτικοϊδεολογική πλατφόρμα του νεότευκτου κόμματος προέκυψε κατά βάση από τις πολιτικές-θεωρητικές επεξεργασίες του Ανδρέα Παπανδρέου. Άρα, συμπεραίνουμε πως εντός του εν Ελλάδι Κεντροαριστερού φορέα, η σχέση «συλλογικής και ατομικής μνήμης», για να παραπέμψουμε στην περί μνήμης προσέγγιση του Halbwachs, καθίσταται ανταγωνιστική. Βλέπε σχετικά, Halbwachs, Maurice., ‘Η συλλογική μνήμη,’ Πρόλογος: Μαντόγλου Άννα, Μετάφραση: Πλυτά Τίνα, Επιμέλεια: Μαντόγλου Άννα, Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα, 2013. Στην αφήγηση του Ανδρέα Παπανδρέου σε βιβλία όπως είναι το ‘Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα’, υπεισέρχονται και στοιχεία «αυτοβιογραφικής μνήμης» (η στιγμή της σύλληψης του εν καιρώ στρατιωτικής δικτατορίας), κατά τον Halbwachs, δίχως όμως αυτό να σημαίνει πως ο ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ αυτο-βιογραφείται. Η αυτο-βιογραφική μνήμη όμως δεν διαθέτει ιδιαίτερο χρονικό βάθος, ήτοι δεν επεκτείνεται στα παιδικά και εφηβικά του χρόνια. Κάποιες αναμνήσεις υπάρχουν, όπως από την περίοδο της Μεταξικής Δικτατορίας (και τα δύο δικτατορικά καθεστώτα, και αυτό της 4ης Αυγούστου, και αυτό της 21ης Απριλίου του 1967, διαδραμάτισαν ιδιαίτερο ρόλο στην διαμόρφωση της πολιτικής ταυτότητας του Ανδρέα Παπανδρέου/Και οι δύο δικτατορίες, προσελήφθησαν ως ‘τραύμα’), αν και αυτές είναι «ανακατασκευασμένες», ήτοι παρουσιάζονται στον αναγνώστη όχι με απόλυτη ακρίβεια, αλλά, με τον τρόπο που επιθυμεί ο συγγραφέας.
2 Η συζήτηση με θέμα ‘Σύγχρονες προκλήσεις: Κλιματική αλλαγή, φυσικές καταστροφές και βιώσιμη ανάπτυξη,’ έλαβε χώρα δια ζώσης, στο περιστύλιο του Ζαππείου, κάτι που σημαίνει πως η ηγεσία του κόμματος ‘αίρει’ τον πανδημικό, υβριδικό τρόπο πραγματοποίησης κομματικών εκδηλώσεων, ‘επιστρέφοντας’ στην προ-πανδημική περίοδο, τότε που η συντριπτική πλειοψηφία των διαφόρων κομματικών εκδηλώσεων πραγματοποιούνταν μέσω της φυσικής παρουσίας. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν θα επιλεγεί ο υβριδικός τρόπος διεξαγωγής μίας κομματικής εκδήλωσης (φυσική παρουσία και διαδικτυακή συμμετοχή), όπως είναι το συνέδριο του κόμματος. Όμως, μπορούμε να υπογραμμίσουμε, θεωρητικώ τω τρόπω, πως για ‘φορτισμένες,’ ιστορικά, πολιτικά και μνημονικά εκδηλώσεις όπως είναι ο εορτασμός της 3ης Σεπτεμβρίου, θα επιλέγεται πλέον, η δια ζώσης παρουσία μελών και φίλων του κόμματος.
3 Στο συλλογικό φαντασιακό των μελών του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, η 3η Σεπτεμβρίου, τελετουργικά και συμβολικά, επέχει θέση ‘εορτασμού’ δύο ονομάτων (δεν έχουμε κατά νου ένα κλασικό τελετουργικό ονοματοδοσίας): Πρώτον, του ΠΑΣΟΚ και μόνο του ΠΑΣΟΚ, με την προσθήκη ‘Κίνημα Αλλαγής’ να τίθεται στο περιθώριο, πράγμα που ξεκίνησε επί προεδρίας της Φώφης Γεννηματά, και, δεύτερον, του Ανδρέα Παπανδρέου. Το όνομα του ωσάν ‘κουτί’ που ‘ανοίγει’, είναι αυτό που εμπεριέχει όλα όσα ‘πρέπει να γνωρίζουν’ τα μέλη και οι φίλοι. Δηλαδή, τον ‘Πασοκικό σοσιαλισμό,’ την ‘νίκη επί της επάρατης Δεξιάς,’ το ‘στις 18 Σοσιαλισμός,’ την ‘Διακήρυξη της 3ης Σεπτεμβρίου.’ Σε μία τέτοια επέτειο, το όλο τελετουργικό το συμπληρώνει ο σχεδόν Καρναβαλικού (έχουμε κατά νου την ανάλυση του Μιχαήλ Μπαχτίν) τύπου ‘εορτασμός’ στον οποίο εμπλέκονται τα μέλη του κόμματος, παλαιά και νεότερα. Έτσι λοιπόν, στις 3 Σεπτεμβρίου κάθε χρονιάς, τα μέλη πράττουν αυτό που ‘γνωρίζουν πολύ καλά’: Ήτοι, ‘εορτάζουν’ την ‘αντι-δεξιά’ πολιτική τους συγκρότηση και ταυτότητα, ‘δοξολογώντας’, ποιον άλλον;’ Τον Ανδρέα Παπανδρέου που καταλαμβάνει θέση ‘πολιτικού Θεού.’ Με αυτόν τον τρόπο, η επέτειος ‘ποδοσφαιροποιείται’, και μάλιστα όχι αθόρυβα, με τα μέλη να διατρανώνουν, ως ‘άλλοι’ οπαδοί μίας πολιτικής ‘θρησκείας,’ το σύνθημα ‘Ευχαριστώ τον Θεό που με έχει κάνει Πασόκο και όχι υποστηρικτή κάποιου άλλου κόμματος.’ Οι κομματικές εκδηλώσεις αλληλεπιδρούν πολύ πιο στενά με αντίστοιχες οπαδικές, από ό,τι εκτιμούν διάφοροι θεωρητικοί. Προτού ανοιχτεί το ΠΑΣΟΚ στην ποπ κουλτούρα, κατέστη ‘ποπ’ ο ιδρυτής του.
4 Αυτοί οι καλλιτέχνες δεν ανήκουν στο επίσημο μουσικό ρεπερτόριο του κόμματος (σε μεμονωμένα στελέχη και σε ψηφοφόρους, μπορεί να είναι καθ’ όλα αρεστοί). Είπαμε όμως: Στον βωμό της μετατροπής της επετείου σε φεστιβάλ, ‘όλα επιτρέπονται’. Και σε αυτή την περίπτωση, το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής δεν πρωτοτυπεί, εφόσον συνεκτιμήσουμε πως την αρχή και εδώ την έκανε το ΚΚΕ που άρχισε να καλεί στο Φεστιβάλ του ‘Οδηγητή’ τραγουδιστές που δεν είχαν ιδιαίτερους οργανωτικούς, πολιτικούς και συναισθηματικούς δεσμούς μαζί του.
5 Δεν έχει δοθεί καθόλου έμφαση από πολιτικούς επιστήμονες, στο γεγονός πως κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας για τις βουλευτικές εκλογές της 21ης Μαϊου του 2023, ο πρόεδρος του Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς Αλέξης Τσίπρας, ήσαν αυτός που ενσωμάτωσε στον πολιτικό του λόγο, στοιχεία και χαρακτηριστικά που παραπέμπουν ευθέως στον πολιτικό λόγο και στα προτάγματα που έθετε στο προσκήνιο η προδικτατορική Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά. Η δε αναφορά στην ‘αναγκαιότητα’ «συμμαχίας των δημοκρατικών δυνάμεων», σύμφωνα με την διατύπωση του πολιτικού επιστήμονα Χρύσανθου Τάσση, είναι αυτούσιο πολιτικό και γλωσσικό ‘δάνειο’ από την ρητορική στελεχών της ΕΔΑ. Επ’ ουδενί ο Νίκος Ανδρουλάκης δεν επιχείρησε κάτι τέτοιο, έχοντας ελάχιστη έως μηδαμινή σχέση με το συγκεκριμένο κόμμα και με την κουλτούρα των στελεχών του.
Βλέπε σχετικά, Τάσσης, Χρύσανθος., ‘Ημιτελείς μετασχηματισμοί και δυσεπίλυτες αντιφάσεις του προδικτατορικού πολιτικού συστήματος : σκέψεις για τη συγκρότηση και την ανάπτυξη του ΠΑΣΟΚ,’ Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, Τόμος 36, 2010, σελ. 143, Διαθέσιμο στο: Προδικτατορικό κομματικό σύστημα.pdf (duth.gr)
