Γιάννος Χαραλαμπίδης
Τουρκικό τείχος στον ΟΗΕ επιδιώκει να κλείσει τις διαδικασίες εξόδου από το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται το Κυπριακό. Ως εκ τούτου, σπρώχνει τις προσπάθειες του Προέδρου της Δημοκρατίας για επανέναρξη των συνομιλιών στις συμπληγάδες των διχοτομικών θέσεων της Άγκυρας και του κατοχικού ηγέτη Ερσίν Τατάρ, και τον ΓΓ του ΟΗΕ σε αποστολή υψηλού ρίσκου σε περίπτωση που θελήσει να αναλάβει ενεργότερη δράση. Όπως διπλωματικές πηγές αναφέρουν, μπορεί μεν να εστάλη από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη προς τον Αντόνιο Γκουτέρες η επιστολή για τον διορισμό ειδικού απεσταλμένου, όμως, όπως τα Ην. Έθνη εκτιμούν, για να υπάρχει αποτέλεσμα και για να αποφευχθεί νέο αδιέξοδο, θα πρέπει να δώσει και η τουρκική πλευρά τη σύμφωνη γνώμη της. Έθεταν, δε, το εξής ερώτημα: Εάν διορίσει ο ΓΓ του ΟΗΕ απεσταλμένο και τεθεί ενώπιόν του από τον κ. Τατάρ θέμα ισότιμης κυριαρχίας και δυο κρατών, πώς θα ενεργήσει η ελληνοκυπριακή πλευρά; Θα την απορρίψει και θα οδηγηθεί η διαδικασία σε νέο αδιέξοδο προτού ακόμη αρχίσει; Επί αυτού του θέματος, ανώτατη κυβερνητική πηγή δήλωνε στη «Σ» τα εξής: «Δεν μπορεί να υπάρξει αλλαγή των όρων εντολής εάν και εφόσον διοριστεί απεσταλμένος». Συνεπώς, χωρίς την αλλαγή στάσης της τουρκικής πλευράς, ο διορισμός ειδικού απεσταλμένου συνεπάγεται την ανάληψη από τον ΓΓ του ΟΗΕ δράσης υψηλού ρίσκου, χωρίς αξιόπιστο δίκτυ ασφαλείας.
Πώς συνδέεται η Πύλα με την κατάργηση του ψηφίσματος 186 του Σ.Α.
Γιατί ο Μακάριος διέκοψε τις συνομιλίες στις αρχές του ’74 και οι αξιώσεις Ετζεβίτ
Ο ελλαδοτουρκικός διάλογος, το Κυπριακό και οι μπελάδες των ΗΠΑ
Βολεύονται ή όχι οι ΗΠΑ από το status quo;
Τουρκικές αξιώσεις
Υπό αυτές τις συνθήκες πώς θα διοριστεί απεσταλμένος από τον Αντόνιο Γκουτέρες, όταν η μεν Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι ο διορισμός θα γίνει επί τη βάσει των ψηφισμάτων του Σ. Ασφαλείας και της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, η δε τουρκική πλευρά επιμένει στις γνωστές της αντιλήψεις; Τόσο ο Ερσίν Τατάρ όσο και η τουρκική κυβέρνηση, κατά τη διάρκεια των επαφών του βοηθού ΓΓ του ΟΗΕ Μίροσλαβ Γιέτζα ανέπτυξε, κάτω από την επικεφαλίδα «περί των δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων», τις πάγιες πλέον θέσεις τους, που θα πρέπει να υιοθετηθούν για την επανέναρξη των συνομιλιών, όπως είναι:
- Η ισότιμη κυριαρχία. 2. Η αλλαγή βάσης της πολιτειακής μορφής και η μετακίνηση από εκείνην της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα σε εκείνη των δύο κρατών με πρόθεση συμβιβασμού τη συνομοσπονδία αντί τα δύο κράτη. Ήδη η θέση αυτή έχει περάσει ως κοινή τουρκική γραμμή, που δεσμεύει τους πάντες, από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας της Τουρκίας.
Η κατάργηση του 186 και η Πύλα
Πέραν των δυο ανωτέρω τουρκικών αξιώσεων, υπάρχουν και άλλες που εγείρονται προς τα Ην. Έθνη και προς άλλους ξένους διπλωμάτες. Μεταξύ αυτών είναι και οι ακόλουθες: Α) Η άρση της απομόνωσης των Τουρκοκυπρίων, παρότι αυτή οφείλεται στην κατοχή του τουρκικού στρατού, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα ψηφίσματα 541 και 550 του Σ. Ασφαλείας και την Τέταρτη Διακρατική Προσφυγή, στην οποία ρητώς αναφέρεται ότι η ευθύνη για όσες παρανομίες συμβαίνουν στη «βόρεια Κύπρο» βαραίνουν την Τουρκία. Γιατί; Διότι, όπως αναφέρεται, οι όποιες «Τουρκοκυπριακές Αρχές» είναι υποτελείς στον τουρκικό στρατό κατοχής. Γι’ αυτό άλλωστε δεν αναγνωρίζεται το ψευδοκράτος, αφού είναι αποτέλεσμα της βίας και της χρήσης των όπλων. Ως εκ τούτου παραβιάζεται το άρθρο 2, παράγραφος 4 του Χάρτη των Ην. Εθνών. Β) Η διάβρωση και η κατάργηση του ψηφίσματος 186 του ’64, επί τη βάσει του οποίου αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ και το Συμβούλιο Ασφαλείας ως μοναδικό κράτος στο νησί η Κυπριακή Δημοκρατία. Τα όσα συμβαίνουν στην Πύλα είναι σχετικά, αφού η τουρκική πλευρά ισχυρίζεται ότι τμήμα της νεκρής ζώνης ανήκει στην «κυριαρχία του ψευδοκράτους» κατά παράβαση της ημεδαπής εννόμου τάξεως της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία είναι κράτος μέλος του ΟΗΕ και της ΕΕ. Επί τη βάσει του ψηφίσματος 186 του ’64, το Συμβούλιο Ασφαλείας καθορίζει τους όρους εντολής της Ειρηνευτικής Δύναμης ομού με του νόμιμου κράτους της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η «ατιμία» των Άγγλων
Αυτό το νομικό καθεστώς επιδιώκει να ανατρέψει η Άγκυρα, αξιώνοντας την υπογραφή χωριστής συμφωνίας με την Ειρηνευτική Δύναμη στη βάση της αρχής της χωριστής και ισότιμης κυριαρχίας. Σημειώνεται ότι ο Ραούφ Ντενκτάς ισχυριζόταν από το 1964 ότι με το ψήφισμα 186 η Βρετανία είχε προβεί σε ατιμία σε βάρος των Τουρκοκυπρίων διότι πρόσφερε τον τίτλο ιδιοκτησίας του κράτους της Ζυρίχης στους Ελληνοκυπρίους, για να μην τεθεί θέμα των δικών της Βάσεων, των οποίων η νομιμότητα στηριζόταν και στηρίζεται στις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου και στην ύπαρξη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τον Φεβρουάριο του 1974, ο Τούρκος Πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετζεβίτ είχε θέσει στο πλαίσιο των διακοινοτικών συνομιλιών δύο συναφείς θέσεις: 1) Τη λύση του Κυπριακού στη βάση της ομοσπονδίας, που τότε θεωρείτο από την ελλαδική και κυπριακή ηγεσία ως διχοτόμηση και 2) την ισότιμη κυριαρχία. Τον Απρίλιο ο Μακάριος αναγκάστηκε να διακόψει τις συνομιλίες διότι άλλαζε η βάση των συνομιλιών και δεν μπορούσε ούτε ο ίδιος ούτε η λοιπή πολιτική ηγεσία να δεχθούν τη διχοτομική λύση, όπως χαρακτήριζαν τότε την ομοσπονδία. Ειδικώς μετά το Κραν Μοντανά, το Κυπριακό είναι εγκλωβισμένο μεταξύ της προηγούμενης τουρκικής θέσης για ομοσπονδία για δύο συνιστώντα κράτη και της νέας για τα δύο κράτη.
Ο απεσταλμένος της ΕΕ
Η Τουρκία κτίζει με τις θέσεις της για δύο κράτη τείχη, τόσο στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας όσο και στον ΓΓ του ΟΗΕ ως προς τον διορισμό απεσταλμένου. Το γεγονός αυτό φαίνεται να παγιδεύει και τον διορισμό απεσταλμένου από την ΕΕ. Διότι, όπως Κοινοτικές επαφές αναφέρουν: «Η στάση της ΕΕ είναι συνάρτηση με εκείνην των Ην. Εθνών, που έχουν το πάνω χέρι στη διαδικασία. Εάν φοβάται ο ΓΓ του ΟΗΕ να διορίσει απεσταλμένο, διότι θα αποτύχει, πώς θα διορίσει η ΕΕ δικό της απεσταλμένο;». Τα πράγματα θα περιπλεχθούν εάν ο Γκουτέρες διορίσει απεσταλμένο χωρίς η τουρκική πλευρά να αποποιηθεί τις θέσεις της περί δύο κρατών και ισότιμης κυριαρχίας, σε μια προσπάθεια να εξευρεθεί «κοινό έδαφος», όπως είπε ο Πρόεδρος. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο κατοχικός ηγέτης, ανεξαρτήτως τι αναφέρουν τα ψηφίσματα του Σ. Ασφαλείας περί ομοσπονδίας, θα έχει τη δυνατότητα να θέσει επί τάπητος και να καταγραφεί η αντίληψή του περί της λύσης των δύο κρατών. Και τότε ο Γκουτέρες τι θα πράξει; Θα τετραγωνίσει τον κύκλο. Σε δυσκολότερη δε θέση θα βρίσκεται ο Πρόεδρος, ο οποίος επιδίωξε μια τέτοια διαδικασία, η οποία, όμως, μπορεί να εξελιχθεί σε μπούμερανγκ. Ο ίδιος κίνδυνος ισχύει για την περίπτωση της Τριμερούς (ΓΓ ΟΗΕ, Χριστοδουλίδης, Τατάρ). Μια τέτοια συνάντηση θα είχε σημασία εάν η τουρκική πλευρά αποδεχόταν τη βάση των συνομιλιών όπως την εννοεί ο Πρόεδρος και το Σ. Ασφαλείας. Αλλιώς, εκείνο που θα συμβεί είναι η καταγραφή της τουρκικής αξίωσης για λύση δύο κρατών. Και βλέπουμε.
Οι κόκκινες γραμμές Τουρκίας – Ελλάδας
Μαζί με το Κυπριακό υπάρχουν τα ανοιχτά ελλαδοτουρκικά θέματα. Και για τον λόγο αυτό θα πραγματοποιηθεί την προσεχή Πέμπτη, 21 του μήνα, στο περιθώριο των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, η συνάντηση του Έλληνα Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Τούρκο Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν. Στην ελληνική Κυβέρνηση υπάρχει η νέα πολιτική θέση ότι τα Ελλαδοτουρκικά δεν μπορούν να είναι εγκλωβισμένα στο άλυτο κυπριακό πρόβλημα. Δηλαδή θα υπογράψει η Ελλάδα σύμφωνο φιλίας με την Τουρκία, ενώ η Κύπρος θα τελεί υπό κατοχή;
Πολιτική των ΗΠΑ και του Ισραήλ
Ούτως ή άλλως, από την πρόσφατη συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν προκύπτει ότι αμφότερες οι πλευρές συμμετέχουν σε διάλογο αλλά θέτουν κόκκινες γραμμές. Πώς να γίνει, λοιπόν, εποικοδομητικός διάλογος; Προφανώς, η διαδικασία αυτή έχει «αμερικανικό δάκτυλο», υπό την έννοια ότι η Ουάσιγκτον θέλει τη συνοχή του ΝΑΤΟ λόγω της κρίσης στην Ουκρανία. Δεν θέλει μπελάδες στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Άρα το σκηνικό καλύπτει και την Κύπρο, με τη διαφορά ότι στην περίπτωσή μας είναι τέτοιο το ανισοζύγιο δυνάμεων, που οι ΗΠΑ θεωρούν ότι κουμάντο κάνει η Τουρκία με το Ισραήλ. Εάν λοιπόν επιβιώνουμε της τουρκικής απειλής είναι λόγω της συγκυρίας συμφερόντων και ισοζυγίων δυνάμεων μεταξύ των δυο αυτών περιφερειακών δυνάμεων και του γεγονότος ότι: Α) Η Κύπρος αποτελεί την έξοδο του Ισραήλ, τον πνεύμονά του, διότι δεν έχει στρατηγικό βάθος και διότι έχει κοινά συμφέροντα για την εξυπηρέτηση ενεργειακών συμφερόντων. Β) Το Ισραήλ δεν θα ήθελε να πέσει η Κύπρος κάτω από τον πλήρη έλεγχο της Τουρκίας, διότι αυξάνονται οι εξαρτήσεις της έναντι της Άγκυρας και κλείνει το ανισοζύγιο δυνάμεων υπέρ της. Άρα και το υφιστάμενο status quo, γιατί να μη βολεύει τις ΗΠΑ; Και ας λέγονται δημόσια άλλα πράγματα. Όσο, δε, για τον Έλληνα Πρωθυπουργό, το ερώτημα που εγείρεται είναι το εξής: Θα αξιώσει ή όχι από τον Τούρκο Πρόεδρο την πλήρη αποχώρηση των στρατευμάτων του από την Κύπρο; Πού κωλύεται; Φοβάται την απάντηση και τις ευθύνες; Ή ότι, μετά τον Γκουτέρες, θα βρεθεί και αυτός ενώπιον των τουρκικών συμπληγάδων, που σχηματίζει ο Ερντογάν με τις αυτοκρατορικές του θέσεις στο Αιγαίο και στην Κύπρο…
Ο χάρτης αποτυπώνει τα γεωπολιτικά τόξα στη Μαύρη Θάλασσα και ένα άλλο στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Ο ελλαδοτουρκικός διάλογος έχει ως δείκτη ασφαλείας τη συνοχή του ΝΑΤΟ, την οποία οι ΗΠΑ θεωρούν αναγκαία λόγω της κρίσης στην Ουκρανία. Στη δική μας περιοχή, εφόσον οι Τούρκοι έχουν τον έλεγχο, οι Αμερικανοί βολεύονται με την υφιστάμενη κατάσταση, διότι θεωρούν ότι, ακόμη και αν συζητούν για να συζητούν Αθήνα και Άγκυρα, υπάρχουν αυξημένες συνθήκες ασφάλειας. Ασχέτως εάν η Άγκυρα ελέγχει και δημιουργούνται για την Κύπρο συνθήκες για δορυφοροποίηση.
*Ο Γιάννος Χαραλαμπίδης είναι Δρ των Διεθνών Σχέσεων
Πηγή: simerini.sigmalive.com
