- Ανδρέας Ν. Λύτρας
Με αφορμή δύο δικά μου άρθρα (30-01-2024, 02-02-2024), περί της ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων, στον ιστότοπο: timesnews.gr, ζητήθηκε η γνώμη μου, σχετικά με τις ερμηνείες έγκριτων επιστημόνων του Δικαίου, επί του θέματος. Σε ορισμένες από αυτές τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις (είτε με παρόμοιους τρόπους μεταξύ τους είτε, έστω, με αποχρώσεις) επισημαίνεται η δυνατότητα να ερμηνευθεί, με εξαιρετική ευρύτητα, η ειδική ρύθμιση και η απαγόρευση για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων.
Μια κοινή παρατήρηση έχει θέση σ’ αυτό το σημείο: Αρκετά συχνά στην Ελλάδα, ιδίως τα τελευταία χρόνια, δίνεται μεγαλύτερη σημασία στο ποιος διατυπώνει το λόγο, ως διανοητική κατασκευή, ενώ δίνεται απείρως μικρότερη σημασία στο ποια διανοητική κατασκευή ή επινόηση (συνοδευόμενη από επιχειρήματα, τα οποία προέρχονται από ή που αρμόζουν σε διαφορετικής τάξης ζητήματα) υποστηρίζεται. Υπό αυτή την έννοια, τίθεται, με παροιμιώδη πρωτοτυπία και εκ νέου, το θεμελιώδες ερώτημα της νεωτερικής ή μοντέρνας εποχής, σχετικά με την κατασκευή της πολιτείας και των κανόνων της (auctoritas facit legem? ή veritas facit legem?).
Η πιο προχωρημένη λογική της αστικής κοινωνίας, κατά την εδραίωση της μετά τις επαναστάσεις, έδωσε τη συντριπτική της απάντηση: veritas facit legem (=η αλήθεια κατασκευάζει τον νόμο). Η αστική κοινωνία, εκτός της κατηγορηματικής απάντησης στο θεμελιώδες ερώτημα, υπήρξε αποφασιστική και κατηγορηματική, προκειμένου να κάνει ανέκκλητη τη ρύθμιση, η οποία εδραιώνεται στη λαϊκή κυριαρχία και την πρωτογενή συντακτική εξουσία του λαού ή του έθνους, με συντάγματα διαμορφωμένα από ενισχυμένες πλειοψηφίες των κοινοβουλίων ή και δημοψηφίσματα. Οι νόμοι είναι υποχρεωτικό να υλοποιούν το σύνταγμα (όπως επιβάλλει η παράγραφος 2 του άρθρου 120 του ελληνικού συντάγματος) και να μην ακυρώνουν τις διατάξεις του, με ελάχιστα ταιριαστές ερμηνείες, βολικές συστροφές και ευρύχωρες δολιχοδρομίες.
Φαίνεται, ότι στους τελευταίους μήνες τα κυβερνητικά στελέχη (και με την πρόσφατη κατάθεση του νομοσχεδίου για τα μη κρατικά πανεπιστήμια) και ορισμένοι έγκυροι φορείς του δημόσιου λόγου, κατά την εκτίμησή μου και ενδεχομένως, προσπαθούν να μάς πείσουν πως η απάντηση στο προηγούμενο ερώτημα είναι η αντίστοφη: auctoritas facit legem (=η αυθεντία κατασκευάζει τον νόμο). Μία εκδοχή αυτής της αντίληψης δέσποσε, ιδίως, μετά την πολιτική επικράτηση του λεγόμενου νέο-φιλελευθερισμού, κατά την οποία ο νόμος είναι το αποτέλεσμα ad hoc συνθηκών και απορρέει από τις συμφωνίες κυρίων και κυριών (ιδίως, στις χώρες δίχως συνταγματική παράδοση). Αν οποιοσδήποτε θεωρεί πως κάτι τέτοιο ορθώς συμβαίνει, σαν να ήταν αυτονόητο, ή ευσταθεί, στην αντίληψή του, έστω πλαγίως, τότε γεννά μια αυτόματη απογοήτευση για την οίηση και έναν έντονο προβληματισμό για τις προθέσεις, τις σκοπιμότητες ή, σε κάποια ακραία υπόθεση, τις προσωπικές σκοπιμοθηρίες.
Στο πλαίσιο της αξίωσης για την έκφραση μιας σύντομης γνώμης (για μια ενημερωτική-δημοσιογραφική ιστοσελίδα), πρόκειται να αντιπαραβάλω αφενός τις γενικές ή ειδικές απόψεις ορισμένων επιστημόνων-υποστηρικτών της άμεσης παράκαμψης των ρητών διατάξεων του Συντάγματος (https://www.evenizelos.gr/mme/articlesinthepress/ articles2023 /6927-venizelos-skouris-nea-aei.html∙ https://www.protothema.gr/politics/article/1463165/ alivizatos-anahronistiki-i-apopsi-pou-den-dehetai-ta-mi-kratika-panepistimia/), με τις θέσεις μιας διαφορετικής ομάδας συνταγματολόγων (https://www.constitutionalism.gr/okto-kathigites-sintagmatikou-dikaiou-krinoyn-antisintagmatikes-tis-diataxeis-gia-ta-idiotika-panepistimia/, https://www.anoixtoparathyro.gr/ακρίτας-καϊδατζής-ψευδοερμηνευτική/), με εντελώς διαφορετική προσέγγιση σε σχέση με τους προηγούμενους, όπως και των φοιτητικών συλλόγων, για τα μη κρατικά πανεπιστήμια.
Πίνακας 1: Σύνταγμα και Επιστημονικές Αναλύσεις για την Παράκαμψη του Άρθρου 16
|
Σύνταγμα= |
=Ρητή Διάταξη |
Ε. Βενιζέλος-Β. Σκουρής |
Ν. Αλιβιζάτος |
|
Απαγόρευση Ιδιωτικών Ανώτατων Σχολών Παρ. 8, Άρθρου 16 |
«H σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται». |
-«Η γενική απαγόρευση ίδρυσης μη κρατικών ΑΕΙ που εισάγει το άρθρο 16 του ελληνικού Συντάγματος (χωρίς να διακρίνει μεταξύ ημεδαπών και αλλοδαπών φυσικών ή νομικών προσώπων) συνιστά σοβαρό περιορισμό της ελευθερίας εγκατάστασης και της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών, όπως αυτές κατοχυρώνονται στα άρθρα 49 επ. της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ (ΣΛΕΕ) ενώ την ίδια στιγμή παραβιάζει την ελευθερία ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (άρθρο 14 παρ. 3 του ΧΘΔ), την επιχειρηματική ελευθερία (άρθρο 16 του ΧΘΔ) και την ακαδημαϊκή ελευθερία (άρθρο 13 εδάφιο β΄ του ΧΘΔ)». |
«Είναι τεράστιος αναχρονισμός. Δυστυχώς, ήταν και το κλίμα τέτοιο μετά τη μεταπολίτευση που μπήκε στο δημοκρατικό Σύνταγμα του 1975 και τότε έχει πολύ ενδιαφέρον να δει κανείς πώς και η Νέα Δημοκρατία που είχε τότε 215 βουλευτές επί συνόλου 300, το ψήφισε, δηλαδή όλο το πολιτικό φάσμα». |
|
Νομικό Καθεστώς των Πανεπιστημίων στην Ελλάδα Παρ. 5, Άρθρου 16 |
«5. H ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. Τα ιδρύματα αυτά τελούν υπό την εποπτεία του Kράτους, έχουν δικαίωμα να ενισχύονται οικονομικά από αυτό και λειτουργούν σύμφωνα με τους νόμους που αφορούν τους οργανισμούς τους ….». |
-«Συνεπώς ο κοινός νομοθέτης έχει την ευχέρεια» …. «για τη ρύθμιση των θεμάτων των σχετικών με την παροχή υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα από οντότητες που δεν είναι ΝΠΔΔ, συγκεντρώνουν, όμως, τις νομοθετικά προβλεπόμενες προϋποθέσεις του χαρακτηρισμού τους ως πανεπιστημίων (ΑΕΙ) ή συνεργάζονται με πανεπιστήμια (ΑΕΙ) που εδρεύουν σε άλλες χώρες μέλη της ΕΕ ή σε χώρες που είναι υψηλά συμβαλλόμενα μέρη της Γενικής Συμφωνίας για τις συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών (GATS). -«Το άρθρο 16 παρ. 5 και 8 Σ, όπως ερμηνεύεται σε αρμονία προς το Δίκαιο της ΕΕ, δεν αντιτίθεται σε εθνικό νόμο» … «ρυθμίζει τα σχετικά με την εγκατάσταση και παροχή υπηρεσιών στην Ελλάδα από ΑΕΙ που έχουν την μορφή νομικού προσώπου (κερδοσκοπικού ή μη κερδοσκοπικού) άλλου κράτους μέλους της ΕΕ ( ή ενδεχομένως και τρίτου κράτους μέρους της GATS), είτε απευθείας είτε σε συνεργασία με επιχείρηση (που έχει έδρα στην Ελλάδα ή σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ ή ενδεχομένως σε τρίτο κράτος μέρος της GATS ), η οποία (συνήθως στο πλαίσιο σύμβασης τύπου franchising, accreditation ή validation) παρέχει υπηρεσίες εκπαιδευτικού χαρακτήρα υπό τον ακαδημαϊκό έλεγχο του αλλοδαπού ΑΕΙ», … «με σεβασμό προς το Δίκαιο της ΕΕ, όπως αυτό έχει ερμηνευθεί από τη νομολογία του ΔΕΕ». |
«Η ιστορία του άρθρου 16 είναι παλιά και ξεκινάει από την εποχή του εμφυλίου πολέμου. Τότε για πρώτη φορά μπήκε στο Σύνταγμα μια διάταξη που έλεγε ότι οι καθηγητές πανεπιστημίου είναι δημόσιοι υπάλληλοι. Ποιος ήταν ο σκοπός αυτής της διάταξης; Να γίνεται έλεγχος νομιμοφροσύνης και να μη μπουν κομμουνιστές καθηγητές στο πανεπιστήμιο. Δηλαδή, αυτό ελέχθη στη Βουλή. Τότε η δικτατορία των συνταγματαρχών, το 1968, επεξέτεινε αυτή τη ρύθμιση και είπε ρητά ότι τα πανεπιστήμια στην Ελλάδα θα είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Δηλαδή κρατικά πανεπιστήμια, τα οποία θα έχουν μεν αυτοδιοίκηση, αλλά θα λειτουργούν περίπου ως Δημόσιο … « |
|
Δωρεάν Σπουδές στην Ελλάδα Παρ. 4, Άρθρου 16 |
«Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια». |
– «Κατά μείζονα λόγο είναι σύμφωνες προς το Σύνταγμα οι συνεργασίες των ελληνικών δημοσίων ΑΕΙ με ξένα ΑΕΙ (που προφανώς δεν έχουν τη μορφή ΝΠΔΔ κατά το ελληνικό δίκαιο και εδρεύουν σε κράτος μέλος της ΕΕ ή σε τρίτο κράτος συμβαλλόμενο μέρος της GATS) για την οργάνωση κοινών προγραμμάτων σπουδών σε προπτυχιακό ή μεταπτυχιακό επίπεδο, την παροχή εκπαιδευτικών υπηρεσιών με δίδακτρα και τη χορήγηση σχετικών τίτλων σπουδών απολύτως ισότιμων με αυτούς που χορηγούνται από τα ελληνικά δημόσια ΑΕΙ τόσο ακαδημαϊκά όσο και από πλευράς επαγγελματικών δικαιωμάτων. |
|
|
Υποχρεωτικά, οι νόμοι εφαρμόζουν τις διατάξεις του Συντάγματος, Παρ. 2 του άρθρου 120 |
«….2. O σεβασμός στο Σύνταγμα και τους νόμους που συμφωνούν με αυτό και η αφοσίωση στην Πατρίδα και τη Δημοκρατία αποτελούν θεμελιώδη υποχρέωση όλων των Ελλήνων». |
«Προκειμένου, όμως, να επιτευχθεί αυτή η ισορροπία, η ελληνική έννομη τάξη αφήνει στη ρυθμιστική ευχέρεια των έννομων τάξεων άλλων κρατών μελών τη θέσπιση και τον έλεγχο της εφαρμογής των προδιαγραφών που πρέπει να πληροί η παροχή υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα όχι από ελληνικά ΑΕΙ/ΝΠΔΔ, αλλά από άλλες οντότητες, των οποίων η εγκατάσταση και λειτουργία έχει ως νομική βάση το Δίκαιο της ΕΕ. Η ερμηνεία, όμως, συνταγματικών διατάξεων, όπως αυτών των παρ. 5 και 8 του άρθρου 16, δεν μπορεί να οδηγεί στην κατ’ αποτέλεσμα απόσυρση του εθνικού νομοθέτη από το αντικείμενο της εγκατάστασης στην Ελλάδα και παροχής υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης από πανεπιστήμια που κινούνται εντός της έννομης τάξης της ΕΕ. Η παρέμβαση του εθνικού νομοθέτη πρέπει προφανώς να γίνεται με σεβασμό στο Δίκαιο της ΕΕ, ιδίως στις θεμελιώδεις ενωσιακές ελευθερίες και στον ΧΘΔ». |
«Το Σύνταγμα λοιπόν, στο άρθρο 16 αναφέρεται ότι δεν επιτρέπεται η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες. Η σύμφωνη πλέον, με το ευρωπαϊκό δίκαιο ερμηνεία αυτής της διάταξης συνίσταται στο να λέει παραρτήματα όμως ξένων πανεπιστημίων δεν απαγορεύεται να λειτουργήσουν. Προσέξτε, όχι ξένα πανεπιστήμια εδρεύοντα καινούργια στην Ελλάδα, αιτήματα όμως, υφιστάμενων ξένων δεν μπορούν να εμποδιστούν». . |
Πίνακας 2: Επιστημονικές Αναλύσεις Υποστήριξης της Άποψης, ότι το Άρθρο 16, Απαγορεύει τα Μη-Κρατικά Πανεπιστήμια
|
Σύνταγμα= |
=Ρητή Διάταξη |
Α. Δερβιτσιώτης, Γ. Δρόσος, Α. Καϊδατζής, Ι. Καμτσίδου, Ξ. Κοντιάδης, Π. Μαντζούφας, Γ. Σωτηρέλης, Κ. Χρυσόγονος |
Α. Καϊδατζής |
Θέσεις των Φοιτητικών Συλλόγων |
|
Απαγόρευση Ιδιωτικών Ανώτατων Σχολών Παρ. 8, Άρθρου 16 |
«H σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται». |
«Στο άρθρο 16 του Συντάγματος προβλέπεται ρητά» … «ότι η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται». «Κατά τη γνώμη μας η ρητή αυτή απαγόρευση δεν μπορεί να παρακαμφθεί με βάση μία σύμφωνη με το ευρωπαϊκό ενωσιακό δίκαιο ερμηνεία του Συντάγματος. Άλλωστε η Ελλάδα ούτε έχει καταδικασθεί ποτέ από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για παραβίαση του ενωσιακού δικαίου εξαιτίας της απαγόρευσης λειτουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων, ούτε καν έχει παραπεμφθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Δικαστήριο. |
«Το άρθρο 16 του Συντάγματος λέει καταρχάς: «Η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται» (παρ. 8). Η απαγόρευση μοιάζει αρκούντως σαφής». «Έχουμε λοιπόν, από τη μια, το σαφές και απερίφραστο γράμμα μιας συνταγματικής διάταξης και, από την άλλη, μιαν ερμηνευτική κατασκευή που συναρμόζει με περίτεχνο και επινοητικό –αλλά, φευ, κάθε άλλο παρά προφανή– τρόπο διάφορες διατάξεις του ενωσιακού δικαίου, καμία εκ των οποίων δεν προβλέπει ρητά αυτό που αποτελεί το συμπέρασμα του ερμηνευτικού συλλογισμού». |
Να μην ψηφιστεί νόμος για την ίδρυση μη-κρατικών πανεπιστημίων. |
|
Νομικό Καθεστώς των Πανεπιστημίων στην Ελλάδα Παρ. 5, Άρθρου 16 |
«5. H ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση». |
Στο άρθρο 16 του Συντάγματος προβλέπεται ρητά ότι η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση, ότι οι καθηγητές τους είναι δημόσιοι λειτουργοί … » «Συνεπώς για την λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων, κερδοσκοπικών ή μη, απαιτείται συνταγματική αναθεώρηση». |
«Όμως το Σύνταγμα ορίζει ότι η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου». |
Τα πανεπιστήμια στην Ελλάδα να είναι δημόσια (νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου). |
|
Δωρεάν Σπουδές στην Ελλάδα Παρ. 4, Άρθρου 16 |
«Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια». |
«Υπάρχει μια ακόμη αντισυνταγματικότητα, ίσως η πιο ντροπιαστική» …. «Το νομοσχέδιο, αντιθέτως, καθιερώνει πρόσβαση δύο ταχυτήτων: με ανταγωνιστική διαδικασία εξετάσεων στα δημόσια πανεπιστήμια, με το χρήμα σε συνδυασμό με μιαν ελάχιστη, στα όρια του αστείου, βαθμολογική επίδοση στα ψευδώνυμα ν.π.π.ε.» |
Επιβεβαίωση του δικαιώματος της δωρέαν ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα. |
|
|
Υποχρεωτικά, οι νόμοι εφαρμόζουν τις διατάξεις του Συντάγματος, Παρ. 2, 3 του άρθρου 120 |
«….2. O σεβασμός στο Σύνταγμα και τους νόμους που συμφωνούν με αυτό …. αποτελούν θεμελιώδη υποχρέωση όλων των Ελλήνων». 3. O σφετερισμός, με οποιονδήποτε τρόπο, της λαϊκής κυριαρχίας και των εξουσιών που απορρέουν από αυτή διώκεται μόλις αποκατασταθεί η νόμιμη εξουσία, οπότε αρχίζει και η παραγραφή του εγκλήματος. |
«Τα μέλη της κυβέρνησης» … «έχουν ορκιστεί να υπακουούν στο Σύνταγμα». «Αντιθέτως», [κάθε μέλος της κυβέρνησης, με το νόμοσχέδιο για τα μη κρατικά πανεπιστήμια], «παραβαίνει τον όρκο του, αν αυτοβούλως παραμερίσει πλήρως, δηλαδή καταργήσει, τη συνταγματική διάταξη, δήθεν, για να εφαρμόσει το ενωσιακό δίκαιο». |
Από την σταχυολόγηση των προαναφερθεισών θέσεων είναι δυνατόν να κάνουμε τις ακόλουθες παρατηρήσεις:
α) Οι απόψεις, ιδίως των Ε. Βενιζέλου και Β. Σκουρή (Πίνακας 1), βεβαιώνουν πως είναι απαραίτητο να ιδρυθούν μη κρατικά πανεπιστήμια με κανονικό νόμο, προκειμένου να προσαρμοστεί η χώρα στις υποχρεώσεις της, με βάση το ενωσιακό δίκαιο. Κατά τη γνώμη τους για αυτήν τη νομοθέτηση δεν απαιτείται η τροποποίηση του συντάγματος και η αναθεώρηση του άρθρου 16.
β) Στην παρέμβασή τους, οι οκτώ συνταγματολόγοι (Πίνακας 2), δηλώνουν ότι δεν είναι δυνατή η ψήφιση νόμου (αυτή η πράξη είναι αντισυνταγματική), η οποία προβλέπει τη δημιουργία μη κρατικών πανεπιστημίων, πριν την αναθεώρηση του άρθρου 16. Τα πανεπιστήμια στην Ελλάδα, οφείλουν κατά το σύνταγμα να είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Σημειώνουν, μάλιστα, πως η Ελλάδα δεν έχει παραπεμφθεί οποτεδήποτε και δεν έχει καταδικαστεί από Δικαστήριο της ΕΕ για το θέμα της απαγόρευσης ιδιωτικών πανεπιστημίων, στα πάνω από σαράντα χρόνια συμμετοχής της χώρας στην ΕΟΚ και την ΕΕ.
γ) Ο Α. Καϊδατζής (Πίνακας 2), στην προσωπική του παρέμβαση στη συζήτηση, αιτιολογεί λεπτομερώς τις εκτιμήσεις του, ενισχύει ιδιαιτέρως τη δεύτερη (β) προσέγγιση και, επομένως, απορρίπτει τις απόψεις, όπως και τα επιχειρήματα της πρώτης (α) άποψης. Προσθέτει κάτι ιδιαιτέρως σημαντικό: (κατά τη δική μου ανάγνωση) Τα μέλη της κυβέρνησης που αναλαμβάνουν τη νομοθετική πρωτοβουλία και εισηγούνται νόμο για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων παραβαίνουν τον όρκο τους (καθώς έχουν ορκιστεί να τηρούν το σύνταγμα στο σύνολό του), καθώς επιχειρούν να καταργήσουν τη συνταγματική διάταξη.
δ) Οι φοιτητικοί σύλλογοι (Πίνακας 2), με τις κινητοποιήσεις τους (με έγγραφες καταγγελίες, διαδηλώσεις, άλλες μορφές διαμαρτυρίας, δήλωση των αιτημάτων τους) και, ακόμη, με την οριακή πρακτική της κατάληψης, ζητούν ό, τι ακριβώς προβλέπει (λέξη προς λέξη) το σύνταγμα (άρθρο 16). Υπό αυτή την έννοια, αν κάποιος είναι ένθερμος υποστηρικτής της νομιμότητας, πρέπει μάλλον να ενδιαφερθεί για όσες/ους επιχειρούν (με πράξεις, αλλά όχι με δήλωση απόψεων ή προθέσεων, καθώς αυτές είναι ελεύθερες) αυθαίρετα να καταργήσουν τις συνταγματικές διατάξεις.
ε) Ο Ν. Αλιβιζάτος (Πίνακας 1) στη δική του πολύ σύντομη παρέμβαση, προέβη σε γενικές εκτιμήσεις για την προέλευση του άρθρου 16 του συντάγματος, οι οποίες είναι συζητήσιμες σε κάθε περίπτωση. Οι εκτιμήσεις αυτές έχουν τις βάσεις στους σε ένα πολύ ευρύ φάσμα πολιτικών και θεσμικών γεγονότων, περίπου είκοσι πέντε ετών της μεταπολεμικής πολιτικής ιστορίας της χώρας, μέσα από τη σημερινή υποκειμενική διόπτρα του αναλυτή.
Ο σχολιασμός μου θα ακολουθήσει την αντίστροφη σειρά, σε σχέση με την προηγούμενη παρουσίαση. Θα αναφερθώ πρώτα στην άποψη του Ν. Αλιβιζάτου. Κατά την προσωπική μου αντίληψη, η ερμηνευτική προσπάθεια του αναλυτή δεν λαμβάνει υπόψη την κοινωνική και πολιτική δυναμική της μεταπολίτευσης. Η συντριπτική πλειονότητα των πολιτικών δυνάμεων (και για πολλά χρόνια χωρίς αμφισβητήσεις) υποστήριξαν και υπερψήφισαν το συγκεκριμένο άρθρο (αυτές οι πλειοψηφίες είναι τουλάχιστον εντυπωσιακές), ως ηθική και πρακτική αναγνώριση της συνεισφοράς του φοιτητικού κινήματος στη σύγκρουση με τους πραξικοπηματίες και την φθορά της δικτατορίας. Η ανταπόκριση στην συνεισφορά του φοιτητικού κινήματος ήταν η δικαίωση, με διάταξη του θεμελιώδους νόμου, τουλάχιστον του δίδυμου «παιδεία-ελευθερία» (για το ψωμί χρειάζεται περισσότερη συζήτηση). Το σύνταγμα, λοιπόν, διασφάλισε δωρεάν παιδεία για όλους και ακαδημαϊκή ελευθερία, μέσα στην εξέλιξη για τη γενικότερη βελτίωση της ελευθερίας, στην ελληνική κοινωνία. Σε αυτή τη βάση σπούδασε και σήμερα εργάζεται (με αφετηρία τα ακαδημαϊκά τους προσόντα) μια πρωτοφανής σε αριθμούς και επιδόσεις ομάδα επιστημόνων. Αυτή η ομάδα των επιστημόνων (όλων των σύγχρονων επιστημών και ειδικοτήτων), είναι συγκρίσιμη ή και μεγαλύτερη, σε αντιπαραβολή προς τις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες. Αυτή είναι, κατά τη γνώμη μου, η συμβολή του άρθρου 16. Με τη στήριξη του δημόσιου χαρακτήρα της ανώτατης εκπαίδευσης, τη δωρεάν πρόσβαση στις προπτυχιακές (και ενδεχομένως στις μεταπτυχιακές) σπουδές και τελικά με την απόκτηση πολύ απαιτητικής γνώσης από τους πολίτες, η συνταγματική ρύθμιση συνέβαλε τόσο στην ελευθερία όσο και στην ισότητα των εκπαιδευτικών ευκαιριών, με υψηλού επιπέδου αποτελεσματικότητα. Αν ο Ν. Αλιβιζάτος διαβάσει, εκ νέου τις δηλώσεις του, μπορεί να σκεφτεί και τις προηγούμενες πραγματικότητες ή και συνέπειες.
Οι μόνοι που δύνανται να αντιδικούν με αυτές τις πραγματικότητες είναι όσοι αποδέχονται κάποιους ακραίους και αδόκιμους χειρισμούς της σχέσης μεταξύ της ελευθερίας και της ισότητας. Ένα τέτοιο παράδειγμα μπορεί να αποτυπώνεται στο παρακάτω πιθανό και προπετές αίτημα: «να αναγνωρισθεί η ελευθερία μας να είμαστε άνισοι».
Οι φοιτητικοί σύλλογοι, με αξιοσημείωτη συνέπεια, προασπίζονται τη συνταγματική διάταξη στην πλήρη εκδοχή της, την ρητή πρόβλεψή της και την αυθεντική λογική της. Φαντάζομαι, ότι δεν διανοείται οποιοσδήποτε εχέφρων πολίτης να προβληματίζεται από τις απόψεις τους, να αντιτίθεται στις διαμαρτυρίες τους και να αντιδρά στις πρακτικές της δράσης τους. Η στάση των φοιτητικών συλλόγων δικαιώνεται και από τις επισημάνσεις των συνταγματολόγων, οι οποίοι αιτιολόγησαν επαρκώς την αντίθεσή τους, στις ερμηνευτικές προσεγγίσεις συναδέλφων τους (του Πίνακα 1), για τον τρόπο χειρισμού του άρθρου 16 του συντάγματος.
Οι οκτώ συνταγματολόγοι (του Πίνακα 2) και πιο εκτεταμένα ο Α. Καϊδατζής δεν δικαιώνουν καθόλου την πράξη των μελών της κυβέρνησης να εισηγηθούν νομοσχέδιο, το οποίο είναι (κατά την εκτίμησή τους), προφανώς, αντισυνταγματικό. Πιο ειδικά ο Α. Καϊδατζής δηλώνει ότι τα μέλη της κυβέρνησης παραβαίνουν τον όρκο τους και μάς παραπέμπει στην παράγραφο 4 του ακροτελεύτιου άρθρου (το 120) του συντάγματος. Στο άρθρο 120, εντούτοις, προηγούνται δύο ακόμη παράγραφοι, τις οποίες και αναφέρω: «….2. O σεβασμός στο Σύνταγμα και τους νόμους που συμφωνούν με αυτό» …. «αποτελούν θεμελιώδη υποχρέωση όλων των Ελλήνων». «3. O σφετερισμός, με οποιονδήποτε τρόπο, της λαϊκής κυριαρχίας και των εξουσιών που απορρέουν από αυτή διώκεται μόλις αποκατασταθεί η νόμιμη εξουσία, οπότε αρχίζει και η παραγραφή του εγκλήματος».
Επιθυμώ να γνωρίζω τη γνώμη έγκυρων αναλυτών και κάθε πολίτη, για την πρακτική αντιμετώπιση της πρωτοβουλίας της κυβέρνησης. Αρκεί μία σειρά προσφυγών στο Σ.τ.Ε., με βάση τις εκτιμήσεις περί αντισυνταγματικων ρυθμίσεων του μελλοντικού νόμου για τα μη κρατικά πανεπιστήμια; Σημειώνω ότι η εκδίκαση ανάλογων υποθέσεων μπορεί να συμβεί, μερικά χρόνια μετά την παρούσα συγκυρία. Τί θα συμβεί στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα;
Σύμφωνα με την εντύπωση, που έχω σχηματίσει, θα διαμορφώνεται μια βαριά θεσμική ανωμαλία. Μήπως πρέπει να ληφθούν πιο δραστικά μέτρα, βεβαίως, από τη φαρέτρα των νομίμως διαθέσιμων; Είμαι έτοιμος για περισσότερη συζήτηση, όπως επιβάλλεται σε κάθε ανάλογη περίσταση. Κάθε τέτοια πραγμάτευση θα οδηγήσει σε καίρια και δόκιμη αντιμετώπιση, στην παρούσα συγκυρία.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΚΙ ΕΔΩ:
