Έχουν περάσει πέντε ολόκληροι αιώνες από τότε που ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής κατέκτησε το Βελιγράδι και αποφάσισε να πάρει μαζί του τους Σέρβους από την πόλη, δηλαδή τους Βελιγραδίτες, στην Κωνσταντινούπολη.
Γιατί έγινε αυτό;
Όταν, μετά από μια βαριά πολιορκία που κράτησε 45 ημέρες, το 1521 ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής μπήκε στο Βελιγράδι επικεφαλής των οθωμανικών στρατευμάτων, οι Σέρβοι διατήρησαν σε ιδανική κατάσταση το σύστημα ύδρευσης που έχτισαν οι Ρωμαίοι στο αρχαίο Singidunum από τον 2ο αιώνα μ.Χ.
Μια από τις ερμηνείες υποστηρίζει ότι τέτοιο καλοδιατηρημένο σύστημα ύδρευσης δεν υπήρχε σε καμία πρωτεύουσα της Ευρώπης εκείνη την εποχή, και γι’ αυτό ο Σουλεϊμάν υποχρέωσε τους πολίτες του Βελιγραδίου, θαυμάζοντας τις ικανότητές τους, να χτίσουν το ίδιο για αυτόν στην Κωνσταντινούπολη.
Κατά τη διάρκεια της δίμηνης πορείας τους και αφού διάνυσαν 950 χιλιόμετρα, πάνω από 2.000 σερβικές οικογένειες εγκαταστάθηκαν στην Κωνσταντινούπολη και τα περίχωρά της, ανάλογα κυρίως με το επάγγελμά τους, εξηγεί η καθηγήτρια της Φιλολογικής Σχολής εξειδικευμένη στην Ανατολική Ιστορία, Έμα Πέτροβιτς.
«Αυτές οι οικογένειες ταξίδεψαν κατά μήκος του δρόμου της Κωνσταντινούπολης που σήμερα ακολουθεί ουσιαστικά τη διαδρομή του αυτοκινητόδρομου από το Βελιγράδι, μέσω Σόφιας, στην Κωνσταντινούπολη και πήραν μαζί τους ό,τι μπορούσαν να κουβαλήσουν και ό,τι πιο ιερό τους – τα λείψανα του Αγίου Πέτκα, που φυλάσσονται στο Βελιγράδι, την εικόνα του της Υπεραγίας Θεοτόκου και τα λείψανα της Αγίας Θεοφάνειας», προσθέτει η καθηγητής Πέτροβιτς.
Παρεμπιπτόντως, τα λείψανα του Αγίου Πέτκα μεταφέρθηκαν στη Σερβία το 1398 μετά από αίτημα της πριγκίπισσας Μίλικα και με την άδεια του Οθωμανού σουλτάνου Βαγιαζήτ Α’.
Όταν έχτιζε τη νέα πρωτεύουσα, ο ηγέτης Στέφαν Λαζάρεβιτς τα μετέφερε στο Βελιγράδι. Όταν οι Βελιγραδινοί τους πήραν μαζί τους στην Κωνσταντινούπολη, φυλάχτηκαν στον πατριαρχικό ναό του Αγίου Γεωργίου.
«Ωστόσο, το πατριαρχείο δεν ήταν σε καλή οικονομική κατάσταση, έτσι τον 17ο αιώνα ο Μολδαβός δούκας αγόρασε όλα τα χρέη του πατριαρχείου σε αντάλλαγμα για εκείνα τα λείψανα.
Σήμερα φυλάσσονται στο Ιάσιο στον μεγάλο Καθεδρικό Ναό. Μέχρι σήμερα είναι ιερός τόπος και προσκυνητές από πολλές ορθόδοξες χώρες επισκέπτονται καθημερινά το Ιάσιο ακριβώς γι’ αυτό», όπως είπε.
Ο Σουλεϊμάν δεν εμπιστευόταν τους κατοίκους του Βελιγραδίου γιατί αντιστάθηκαν
Η κατασκευή της ύδρευσης ήταν ο μόνος λόγος που ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής εξόρισε τους Βελιγραδίτες στην Κωνσταντινούπολη. Αυτό ήταν ένα επιπλέον όφελος για τους Οθωμανούς, αλλά πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι το Βελιγράδι ήταν μέρος της Ουγγαρίας το 1521 και καθώς ήταν σε κακή κατάσταση εκείνη την περίοδο, η ουγγρική φρουρά σχεδόν δεν υπερασπίστηκε το Βελιγράδι.
Τη μεγαλύτερη αντίσταση στους Οθωμανούς εισβολείς παρείχαν οι κάτοικοι του Βελιγραδίου με διάφορους τρόπους, και όταν ο Σουλεϊμάν μπήκε στις 29 Αυγούστου 1521, η ουγγρική φρουρά υποχώρησε και ο πληθυσμός που παρέμεινε δεν έδωσε τα διαπιστευτήριά του για πίστη στη Οθωμανική Κυριαρχία, που ήταν πιθανότατα ο κύριος λόγος που τους απομάκρυνε από το Βελιγράδι.
«Η οθωμανική κυβέρνηση ήταν πολύ ρεαλιστική. Χρησιμοποίησαν ό,τι μπορούσαν», σημειώνει η καθηγήτρια.
Η μοίρα των εκδιωκόμενων Βελιγραδιτών
Μέχρι σήμερα στην Κωνσταντινούπολη υπάρχουν τοπωνύμια που μιλούν για παρουσία Σέρβων. Υπάρχει το χωριό Beogradsko, το οποίο κατοικούνταν κυρίως από τον πληθυσμό που ασχολούνταν με τη γεωργία, υπάρχει ο Μαχαλάς του Βελιγραδίου (mahala i Beogradska) και το Δάσος του Βελιγραδίου, σήμερα αγαπημένο σημείο για πικνίκ για τους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης, καθώς και η Πύλη του Βελιγραδίου [Beogradska kapija]…
«Είναι δύσκολο να πούμε ποια είναι η μοίρα τους σήμερα. Σίγουρα όπως ολόκληρος ο μη μουσουλμανικός πληθυσμός της αυτοκρατορίας που του επετράπη να διατηρήσουν τη γλώσσα και τη θρησκεία τους με αντάλλαγμα να είναι πιστοί και να πληρώνουν ορισμένους φόρους.
Όσοι είχαν ορισμένες ευθύνες, ειδικά όσοι ασχολούνταν με τα υδρευτικά, είχαν μεγάλες φοροαπαλλαγές, αλλά ζώντας στην καρδιά της αυτοκρατορίας, η ενσωμάτωσή τους και ο εξισλαμισμός τους ήταν πολύ πιο γρήγορος από ό,τι στην περιφέρεια», τονίζει η Έμα Πέτροβιτς.
Είναι πολύ δύσκολο να πούμε πόσο καιρό αντιστάθηκαν στον εξισλαμισμό, παρά το γεγονός ότι οι Οθωμανοί είχαν πολύ ακριβείς απογραφές μέχρι τις αρχές του 17ου αιώνα.
Τους ενδιαφέρει όμως αν κάποιος είναι μουσουλμάνος ή μη μόνο από πλευράς φορολογικής πολιτικής, όχι αν είναι Σέρβος, Βούλγαρος ή κάτι άλλο. Υποτίθεται όμως ότι αντιστάθηκαν στον μεγαλύτερο αριθμό μέχρι τον 17ο αιώνα. Μετά από αυτό άρχισε ο επιταχυνόμενος εξισλαμισμός, ο οποίος συνέπεσε με την κρίση της αυτοκρατορίας.
Δεν πήγαν μόνο κάτοικοι του Βελιγραδίου στην Τουρκία
Δεν υπάρχουν επώνυμα στους οθωμανικούς καταλόγους, παρά μόνο ονόματα. Είναι βέβαιο ότι με την πάροδο του χρόνου έδιναν στους εαυτούς τους επώνυμα με βάση τα τοπωνύμια και τα πατρώνυμα, αλλά δεν μπορεί να λεχθεί με βεβαιότητα ότι ήταν μόνο ο Γιάνκοβιτς και ο Κάρατζιτς, όπως υπάρχει δημοφιλής πεποίθηση.
«Υπάρχει μεγάλη μελέτη του ακαδημαϊκού Pavle Ivić, αλλά δεν αναφέρεται στους Σέρβους της Κωνσταντινούπολης. Είναι μια μελέτη του Λόγου των Σέρβων της Καλλίπολης, αλλά προφανώς έφτασαν σε ένα άλλο κύμα απελάσεων, και σύμφωνα με τα συμπεράσματά του, ο πληθυσμός αυτός προερχόταν από την περιοχή της Jagodina.
«Αν και ορισμένα σερβικά ονόματα αναφέρονται σε ορισμένες οθωμανικές απογραφές και γύρω από την Κωνσταντινούπολη», προσθέτει η καθηγήτρια Πέτροβιτς.
Σήμερα είναι πολύ λίγοι και οι περισσότεροι έχουν αφομοιωθεί. Επιπλέον, σε όλη την Τουρκία υπάρχει μεγάλος αριθμός μεταναστών από τις περιοχές μας – από τη Στάρα Ράσκα, το βόρειο Μαυροβούνιο, από τη Βοσνία, από τα Σκόπια, αν και είναι ως επί το πλείστον εξισλαμισμένος σερβικός πληθυσμός, αλλά όλοι θυμούνται την καταγωγή τους, τηρούν τα έθιμά τους και με χαρά να μιλήσουν για τη χώρα από την οποία ήρθαν.
«Γενικά η προσφορά των Σέρβων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία είναι μεγάλη. Οι Σέρβοι τους χάρισαν δύο πριγκίπισσες, την Ολιβέρα Λαζάρεβιτς και τη Μάρα Μπράνκοβιτς. Έδωσαν μεγάλους βεζίρηδες. Και οι πολιτιστικές επιρροές δεν είναι ποτέ μονόδρομες.
Όσο προχώρησε ο οριενταλισμός, τόσο συνέχισε η πολιτιστική επιρροή του σερβικού μεσαιωνικού πολιτισμού για να δημιουργηθεί αυτός ο συγκριτικός πολιτισμός που σήμερα ονομάζουμε ανατολίτικο στα Βαλκάνια και που σίγουρα αντιπροσωπεύει τον πλούτο αυτών των περιοχών», καταλήγει καθηγ. Έμα Πέτροβιτς.
Σερβική Ραδιοτηλεόραση- rts
—
