Την εβδομάδα που η διαμάχη για τα αρχαία του πέμπτου αιώνα π.Χ. αναζωπυρώθηκε με ένταση, τα δεδομένα άλλαξαν με απροσδόκητο τρόπο. Γι’ αυτό και ο Νίκος Σταμπολίδης, αρχαιολόγος στο επάγγελμα και τα τελευταία δύο χρόνια διευθυντής του μουσείου της Ακρόπολης, διακατέχεται από ενθουσιασμό. «Ήταν μια υπέροχη εβδομάδα, δήλωσε στον Observer. «Νομίζω ότι είναι δίκαιο να πούμε ότι τα πράγματα προχωρούν προς τα εμπρός και είναι προς όφελός μας. Έχω ελπίδες και είμαι πολύ αισιόδοξος».
Οι επιστροφές
Τους τελευταίους 24 μήνες, η προσπάθεια της Ελλάδας να επανενώσει τους θησαυρούς -που αγοράστηκαν από το Βρετανικό Μουσείο το 1816 από τον χρεοκοπημένο λόρδο Έλγιν, ο οποίος τους απέκτησε ο ίδιος υπό συνθήκες που θεωρήθηκαν στην καλύτερη περίπτωση αμφιλεγόμενες- είχε ήδη εξελιχθεί με τρόπους που ούτε ο Σταμπολίδης δεν θα τολμούσε να φανταστεί. Πρώτα ήρθε η επιστροφή από την Ιταλία του θραύσματος του Φάγκαν, ένας εναρκτήριος επαναπατρισμός από ένα κράτος σε ένα άλλο μέρος της μνημειώδους ζωφόρου που κάποτε κοσμούσε τον Παρθενώνα, τον εμβληματικό ναό της Ακρόπολης, που χτίστηκε προς τιμήν της θεάς Αθηνάς.
Στη συνέχεια ήρθε η «δωρεά» τριών ακόμη κομματιών από το Βατικανό: πρωτοποριακές κινήσεις στην εκστρατεία για την αποκατάσταση των θησαυρών στον τόπο όπου σμιλεύτηκαν. «Αλλά ήταν και κάτι άλλο, είπε ο διευθυντής αντικρίζοντας τα γύψινα εκμαγεία που, σε απόσταση αναπνοής από τον Παρθενώνα, στέκονται στη θέση των «εξόριστων μαρμάρων που βρίσκονται τώρα στο Λονδίνο. «Αυτή η μεγάλη αλλαγή του κλίματος στη Βρετανία δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητη».
Στην Αθήνα, η κατακραυγή που ακολούθησε την αιφνίδια ακύρωση των συνομιλιών του Βρετανού πρωθυπουργού Ρίσι Σάνιακ με τον Έλληνα ομόλογό του Κυριάκο Μητσοτάκη. Για τους Έλληνες αξιωματούχους, η διπλωματική «γκάφα» του Σούνακ όχι μόνο γύρισε μπούμερανγκ, αλλά αποτέλεσε και μια άνευ προηγουμένου ευλογία για μια εκστρατεία που, εν μία νυκτί, έλαβε περισσότερη παγκόσμια δημοσιότητα από κάθε άλλη φορά.
Μάλιστα το δημοσίευμα κάνει ξεχωριστή αναφορά στο διάσημο παρουσιαστή, Πιρς Μόργκαν, ο οποίος παρόλο που υποστήριζε επί μακρόν την παραμονή των γλυπτών στο Λονδίνο, κατέληξε την περασμένη εβδομάδα στο συμπέρασμα ότι ήρθε η ώρα «αυτή η σπουδαία τέχνη να επανενωθεί με το φυσικό της περιβάλλον».
Το επιχείρημα του Μητσοτάκη, που προβλήθηκε σε συνέντευξη στο BBC δύο ημέρες πριν από τη συνάντησή του με τον Σούνακ, ότι η διατήρηση των αρχαιοτήτων χωριστά ισοδυναμεί με το να κόβεις «τη Μόνα Λίζα στη μέση», ήταν πολύ «πειστικό», παραδέχτηκε ο Μόργκαν.
Το «ξεκάθαρο μήνυμα» του Καρόλου
Ωστόσο, η απόφαση του βασιλιά Καρόλου να φορέσει γραβάτα και μαντήλι με την ελληνική σημαία κατά την εναρκτήρια ομιλία του στη σύνοδο κορυφής για το κλίμα στο Cop28 την Παρασκευή ήταν αυτή που σφράγισε κάθε αμφιβολία για το ότι η διαμάχη είχε ωφελήσει την Αθήνα. Η ενδυματολογική επιλογή του μονάρχη έστελνε ένα «ξεκάθαρο μήνυμα». Στο τελευταίο επίσημο ταξίδι του στη χώρα όπου γεννήθηκε ο πατέρας του, ο Κάρολος είχε ομολογήσει ότι είχε μια «βαθιά σχέση» με όλα τα ελληνικά πράγματα και αστειεύτηκε για το «ελληνικό» του αίμα.
«Κανένα χρηματικό ποσό που μπορεί να έριχνε η ελληνική κυβέρνηση στην εκστρατεία δεν θα βοηθούσε τόσο πολύ», δήλωσε η Ειρήνη Σταματούδη, καθηγήτρια Δικαίου Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 -όταν η πρώην υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη απαίτησε για πρώτη φορά να επιστραφούν στην πατρίδα τους- η προσπάθεια για την ανάκτηση των μαρμάρων ήταν τόσο ζωντανή.
«Στην αρχή ήταν δύσκολο να καταλάβω γιατί ο ηγέτης μιας χώρας με τέτοια παράδοση στο διάλογο απέφευγε τη συζήτηση με τον Μητσοτάκη», είπε, προσθέτοντας ότι στα 30 χρόνια που συμβουλεύει κυβερνήσεις στην Αθήνα δεν είχε δει ποτέ τέτοιο ενδιαφέρον για ένα θέμα τόσο αναπόσπαστο για την ελληνική ταυτότητα. «Αλλά στη συνέχεια έγινε πολύ σαφές ότι αυτό που είχε συμβεί είχε βάλει τη συζήτηση ξανά στο τραπέζι».
Το αίτημα για τα μάρμαρα είναι το παλαιότερο αίτημα επιστροφής στον κόσμο. Τη στιγμή που τόσοι πολλοί στο Ηνωμένο Βασίλειο το υποστηρίζουν πλέον, οι άνθρωποι αρχίζουν να αναρωτιούνται «γιατί;».
Ο σύμμαχος Τζορτζ Όσμπορν και το Βρετανικό Μουσείο
Η Ελλάδα ήταν πολύ συγκεκριμένη, πρόσθεσε η κα Σταματούδη. Δεν ήθελε τίποτα περισσότερο από τα κομμάτια που κάποτε είχαν διακοσμήσει το αριστούργημα που είναι ο Παρθενώνας.
Οι αγγλοελληνικές εντάσεις θα καταλαγιάσουν με τον καιρό. Ο Μητσοτάκης θέλει να αφήσει πίσω του το σνομπάρισμα του Σουνάκ και στο πρόσωπο του Τζορτζ Όσμπορν, προέδρου του Βρετανικού Μουσείου, φαίνεται ότι βρήκε έναν σύμμαχο, υπογραμμίζει το δημοσίευμα. «Προφανώς γνωρίζουμε ότι δεν πρόκειται να λάβουμε ιδιαίτερη υποστήριξη από τη συντηρητική κυβέρνηση», είπε, στο podcast του Political Currency, αναφερόμενος στον Σουνάκ, ο Όσμπορν.
Λίγοι στην Αθήνα θα είχαν προβλέψει ότι το ίδιο το βρετανικό Μουσείο θα αποτελούσε αιτία αισιοδοξίας στο παρελθόν. Αλλά στο Μουσείο της Ακρόπολης την περασμένη εβδομάδα, ήταν ο Όσμπορν, και το Βρετανικό Μουσείο, που αναπτέρωσαν τις ελπίδες για την επίλυση της πολιτιστικής διαμάχης, σε έναν ορίζοντα που έχει, μόλις, γίνει ορατός, καταλήγει το βρετανικό μέσο.
