- ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΡΥΦΤΟΣ*
Στην μετεπαναστατική Ελλάδα έχουμε τις πρώτες θεσμικές εκλογές μόνο φυσικά για τον ανδρικό πληθυσμό. Τι θα μπορούσε άλλωστε να συνέβη σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία αλλά και σε μια πολιτική ανδροκρατίας που επικρατούσε σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο;
Στα τελειώματα του 19ου αιώνα το ελληνικό φεμινιστικό κίνημα επηρεαζόμενο από τις σουφραζέτες του εξωτερικού έχει κάνει την εμφάνισή του στην Ελλάδα με κύρια εκπρόσωπο την Καλλιρόη Παρρέν η οποία και εξέδιδε την εφημερίδα «Εφημερίς των Κυριών» εκφράζοντας έτσι και την διεκδίκηση πολιτικών δικαιωμάτων των Ελληνίδων. Το ζήτημα της γυναικείας ψήφου αρχίζει να συζητιέται εντόνως στην ελληνική Βουλή ειδικότερα μετά τους Βαλκανικούς και τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από το 1919 έως και το 1936 το μόνο που έγινε εφικτό ήταν να μπορέσουν να ψηφίσουν σε δημοτικές εκλογές οι εγγράμματες μόνον γυναίκες έχοντας κιόλας συμπληρώσει τα 30 έτη της ηλικίας τους.
Οι αντιδράσεις τότε ήταν σφοδρές, ρατσιστικές και άκρως σεξιστικές για τα σημερινά δεδομένα. Στα τότε ελληνικά ΜΜΕ (πχ «Νέα μέρα») όταν επρόκειτο να σχολιασθεί το ζήτημα της γυναικείας ψήφου οι οπισθοδρομικές φωνές δήλωναν ρητά την υπεροχή του ανδρικού φύλου σωματικά και βιολογικά καθώς και τόνιζαν δήθεν την πολιτική ανικανότητα της γυναίκας ψηφοφόρου λόγω της άσχημης επιρροής από τα ορμονικά και γυναικολογικά της συμπτώματα. Επίσης ο τότε βουλευτής Φλώρος επιχειρηματολόγησε για την γυναικεία ψήφο ότι οι Ελληνίδες δεν τηρούν καθήκοντα στρατιωτικής θητείας επομένως αν ψηφίσουν θα ήταν ιδιαίτερα εξευτελιστικό και υποτιμητικό προς τους άνδρες. Ο ίδιος έκανε σφοδρή κριτική ακόμη διατάζοντας τους φύλακες της Βουλής να απαγορέψουν τυχόν είσοδο των γυναικών. Σε εφημερίδες (πχ«Εμπρός») αλλά και σε άλλες συνεδριάσεις του ελληνικού κοινοβουλίου(Ι.Βοκοτόπουλος) κατά τον μεσοπόλεμο καταγράφηκαν απόψεις που παρουσίαζαν την γυναικεία ψήφο ως δεινό αποτέλεσμα διάλυσης της ελληνικής οικογένειας καθώς έτσι θα διαγράφονταν υποτίθεται ο βασικός ρόλος της ελληνίδας νοικοκυράς αλλά και τα εκλογικά κέντρα θα μετατρέπονταν σε κέντρα πασαρέλας.
Σελίδα της «Ακρόπολη» αποτυπώνει τη φράση: «Αι γυναίκες είναι ελαφραί και πετεινόµυαλαι…» ,ο Ξενόπουλος χιουμοριστικά υποβιβάζει την γυναικεία νοημοσύνη και βούληση ενώ ο Ροΐδης ειρωνικά «παινεύει» τις γυναίκες στα καθήκοντά τους ως εταίρες, νοσοκόμες, παρηγορήτρες και ως χορηγοί χαμομηλιού. Ακόμη και από έναν κύκλο του εκκλησιαστικού χώρου(Μ. Γαλανός) ακούστηκε η ακραία άποψη πως η γυναικεία ψήφος είναι κατάληξη μιας μορφής ψύχωσης η οποία πρέπει να νοσηλευθεί σε ειδικό ψυχιατρικό ίδρυμα. Νωρίτερα από τις πρώτες ψηφοφορίες σε εκλογές το 1931 και 1934 οι γυναίκες αφενός αντιμετώπισαν την απειλή μιας μερίδας του κλήρου για αφορισμό αφετέρου ο βουλευτής Αναστασίου προέτρεψε αρμόδιους υπαλλήλους να αρνηθούν να τις εξυπηρετήσουν διαδικαστικά και άντρες απείχαν σε εκλογές ως ένδειξη διαμαρτυρίας.
Παρόλο που και ο συντηρητικός Γούναρης και ο φιλελεύθερος Βενιζέλος αλλά και το κομουνιστικό ΣΕΚΕ τάσσονταν υπέρ του δικαιώματος της γυναικείας ψήφου, το ζήτημα δεν μπόρεσε να λυθεί και να κατοχυρωθεί. Παρά τις μεγάλες αντιδράσεις για τουλάχιστον 3 δεκαετίες ανεπίσημα η λύση παρουσιάστηκε μετά την Απελευθέρωση το 1944 με τους εαμίτες αντάρτες της «Κυβέρνησης του βουνού» να αναγνωρίζουν τα πλήρη εκλογικά δικαιώματα στις Ελληνίδες. Επισήμως όμως το 1952 η κυβέρνηση του κεντρώου Πλαστήρα κατοχυρώνει με ψήφισμα το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι για τις γυναίκες. Το αναπάντεχο για τα προαναφερθέντα δεδομένα συμβαίνει όταν η υπερσυντηρητική δεξιά παράταξη του Παπάγου εκλέγει την πρώτη Ελληνίδα βουλευτή Ελένη Σκούρα το 1953 και το 1956 η δεξιά πατριωτική ΕΡΕ του Καραμανλή εκλέγει την πρώτη Ελληνίδα υπουργό Λίνα Τσαλδάρη.
Μέχρι το πρώτο μισό του ελληνικού 20ού αιώνα οι γυναίκες ήταν εκείνη η κοινωνική ομάδα που στοχοποιήθηκε και στο τέλος κέρδισε τα δικαιώματα της. Κάπως έτσι η ιστορία ίσως και να επαναλαμβάνεται όμως με καινούργιους πρωταγωνιστές αλλά διαφορετικούς σκοπούς στο πέρασμα των εποχών.
*Ο Χρήστος Στρυφτός είναι Ιστορικός
ΠΗΓΕΣ :
- Δ.Σαμίου, «Τα πολιτικά δικαιώματα των Ελληνίδων 1864-1952», εκδ:ΜΝΗΜΩΝ, Αθήνα, 1989
- Ε.Αβδελά-Α.Ψαρρά, «Ο Φεμινισμός στην Ελλάδα του μεσοπολέμου», εκδ:ΓΝΩΣΗ,Αθήνα,1985
