Το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (Π.Α.Κ.) ήταν μια πολιτική αντιδικτατορική οργάνωση που ιδρύθηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου στην Στοκχόλμη της Σουηδίας το 1968 με στόχο μια δυναμική και συντονισμένη αντίσταση στη Δικτατορία που είχε επιβληθεί στην Ελλάδα.
Ο Παπανδρέου το 1968 σε αντιδικτατορική συγκέντρωση του Π.Α.Κ.
Το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα ιδρύθηκε στη Στοκχόλμη στις 26 Φεβρουαρίου του 1968 (με αρχική ονομασία “Πανελλήνια Απελευθερωτική Κίνηση”) από τον Ανδρέα Παπανδρέου που είχε καταφύγει εκεί μετά τη διακοπή της κράτησής του από τη Χούντα και της έκδοσης άδειας εξόδου από τη Χώρα. Δύο ημέρες αργότερα (28 Φεβρουαρίου) πραγματοποιήθηκε μια ιστορική ομιλία του Ανδρέα Παπανδρέου στην αίθουσα του Συλλόγου Ελλήνων Μεταναστών. Αργότερα κυκλοφόρησε το «Εγχειρίδιο και το Πολιτικό Δίκτυο Εσωτερικού» του Π.Α.Κ. Την ηγεσία του Π.Α.Κ. εσωτερικού είχε αναλάβει ο Γιάννης Αλευράς, αλλά “για λλογους υγείας” αποσύρεθηκε και ο Ανδρέαςσ ανέθεσε την αρχηγία στον Γιάννη Χαραλαμπόπουλο.
Σχετικά γράφει ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος:
Ο Ανδρέας είχε εκφράσει την επιθυμία να αναλάβω την ευθύνη του ΠΑΚ εσωτερικού και μετά από σχετικές συνεννοήσεις δέχτηκα. Με την επιστολή της 16ης Φεβρουαρίου του 1972, που μου παρέδωσε ο Τάκης Τουλούπας, ο Ανδρέας μου ανέθετε την ηγεσία του ΠΑΚ εσωτερικού. Η επιστολή ήταν η ακόλουθη:
16-2-72
Αγαπητέ Γιάννη
Η Αμαλία [σσ. Φλέμιγκ] με πληροφόρησε ότι δέχτηκες να αναλάβεις τη διεύθυνση της εταιρίας μας στην Ελλάδα. Είμαι βέβαιος πως η συμβολή σου στην προσπάθειά μας θα είναι σημαντική και θα προωθήσει τους αντικειμενικούς μας σκοπούς.
Έχω ενημερώσει μέσω του κοινού μας φίλου Τάκη Τουλούπα με επιστολή μου τον Γιάννη Αλευρά που αποσύρεται για λόγους υγείας. Πιστεύω πως η συνεργασία μας θα είναι χρήσιμη. Καλή επιτυχία, Ανδρέας Παπανδρέου.
Σκοπός της ίδρυσης του Π.Α.Κ. ήταν η ανατροπή της δικτατορίας, ενώ ταυτόχρονα διακήρυττε «την αποδέσμευση της χώρας από την ξένη εξάρτηση» και «την πραγματοποίηση ριζικών αλλαγών, με τελικό στόχο το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας».
Bάσει της ιδρυτικής διακήρυξής του, το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα ιδρύθηκε «για να αποτελέσει το κέντρο της δημοκρατικής αντίστασης στην Ελλάδα». Ως καθήκον του, η διακήρυξη Αρχειοθετήθηκε 2007-07-08 στο Wayback Machine. όριζε «τον συντονισμό της αντίστασης στην Ελλάδα» και σκοπό του «την ανατροπή της χούντας και την εγκαθίδρυση γνήσιων δημοκρατικών διαδικασιών που θα ήταν εγγύηση της πλήρους και άνευ όρων λαϊκής κυριαρχίας θεμελιώμενης σε μια μόνιμη και στερεή βάση».
Δράση του ΠΑΚ
Το Π.Α.Κ. εξέδιδε το έντυπο newsletter “ΠΑΚ – Ειδήσεις” το όποιο ενημέρωνε για τις δράσεις του, την εξέλιξη της δίκης των μελών του καθώς και κείμενα και ομιλίες του Ανδρέα Παπανδρέου, στα Ελληνικά και στα Αγγλικά.
Τον Μάιο του 1971, 8 μέλη του Π.Α.Κ. συνελήφθησαν στην Αθήνα για κατοχή και χρήση εκρηκτικών υλών.
Τον Φεβρουάριο του 1972 ο Ανδρέας Παπανδρέου μίλησε στο “Symposium on Imperialism” για το μέλλον της Ελλάδας για το οποίο αγωνίζεται το Π.Α.Κ., ανέφερε:
“Είμαι αφοσιωμένος στο Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα μέχρι να έρθει η ελευθερία στην Ελλάδα. Όταν αυτό συμβεί θα χτίσουμε μια σοσιαλιστική κοινωνία που θα σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι πολίτες θα έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν σε σημαντικές αποφάσεις”.
Στις 23 Απριλίου 1972 με αφορμή την 5η επέτειο του Πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, ο Ανδρέας Παπανδρέου και άλλα μέλη του Π.Α.Κ. συμμετείχαν σε μια μαζική αντιδικτατορική συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο Μανχάταν στην Νέα Υόρκη, μεταξύ των ομιλητών ήταν ο οικονομολόγος και πολιτικός ακτιβιστής Ντάνιελ Έλσμπεργκ, η Μελίνα Μερκούρη, η Ελένη Καζαντζάκη και ο Γιώργος Βούρνας. Μηνύματα συμπαράστασης έστειλαν ο Κάρλο Λέβι, ο Βάσος Λυσσαρίδης και ο Γερουσιαστής Τζώρτζ Μακγκάβερν. Η Μπάρμπαρα Νταιην ερμήνευσε τραγούδια για την ελευθερία.
Η δράση του ΠΑΚ συνεχίστηκε και μετά τη δικτατορία και αφού μετονομάσθηκε Πανελλήνιος Σύνδεσμος Αγωνιστών ΠΑΚ με πρόεδρο τον Διονύση Καρυπίδη.
Βιβλιογραφία
- Α. Γ. Παπανδρέου “Η Δημοκρατία στο απόσπασμα” Εκδ. Καραθανάσης – Αθήνα 1974.
- Α. Γ. Παπανδρέου “Πατερναλιστικός Καπιταλισμός” Εκδ. Καραθανάσης – Αθήνα 1974.
- “ΠΑΚ – Ντοκουμέντα 1972-1974” Εκδ. Αιχμή – Αθήνα 1977.
- Δαμ. Βασιλειάδης “ΠΑΚ-ΠΑΣΟΚ, Μύθος και πραγματικότητα”. Εκδ. Διάλογος – Αθήνα 1977.
- Δαμ. Βασιλειάδης “Ο μύθος του Ανδρέα. Οι θεωρητικές βάσεις της Ένωσης Κέντρου, του ΠΑΚ και του ΠΑΣΟΚ και η πρακτική τους κατάληξη”. Εναλλακτικές εκδόσεις, Αθήνα 2007.
