- Σμαράγδα Μιχαλιτσιάνου
«Ἡ ζωὴ δὲν εἶναι παῖξε-γέλασε
Πρέπει νὰ τήνε πάρεις σοβαρά,
Ὅπως, νὰ ποῦμε, κάνει ὁ σκίουρος,
Δίχως ἀπ᾿ ὄξω ἢ ἀπὸ πέρα νὰ προσμένεις τίποτα.
Δὲ θά ῾χεις ἄλλο πάρεξ μονάχα νὰ ζεῖς.
Τὶς πιὸ ὄμορφες μέρες μας δὲν τὶς ζήσαμε ἀκόμα
Κι ἂχ ὅ,τι πιὸ ὄμορφο θά ῾θελα νὰ σοῦ πω
Δὲ στό ῾πα ἀκόμα…»
(Ναζίμ Χικμέτ «Για τη ζωή» σε απόδοση Γιάννη Ρίτσου)
Πριν από 58 χρόνια «έφυγε» από καρδιακή προσβολή σε ηλικία 61 ετών, ο μεγάλος Τούρκος ποιητής και δραματουργός Ναζίμ Χικμέτ, ενώ βρισκόταν εξόριστος στη Μόσχα.
Ο Ναζίμ Χικμέτ (1902-1963), «ο γαλανομάτης λυρικός Τούρκος», όπως τον είχε αποκαλέσει ο Θάνος Μικρούτσικος, μία από τις σημαντικότερες φωνές της τουρκικής λογοτεχνίας τον 20ό αιώνα, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Μάνο Λοΐζο, τον Θάνο Μικρούτσικο και άλλους, και είναι από τους μεγάλους ξένους ποιητές που κατέχουν μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά των Ελλήνων.
Γόνος οικογένειας κρατικών αξιωματούχων, ο Χικμέτ αρχικά πήγε στη ναυτική ακαδημία και υποστήριξε την κεμαλική επανάσταση, γράφοντας παράλληλα έμμετρα πατριωτικά ποιήματα. Ωστόσο, οι κομμουνιστικές ιδέες του τον έβαλαν γρήγορα σε τροχιά σύγκρουσης με τη νέα τάξη πραγμάτων στην Τουρκία. Θέλοντας να ζήσει από κοντά τα αποτελέσματα της επανάστασης των μπολσεβίκων, μετακόμισε στη Μόσχα, όπου σπούδασε οικονομικά και πολιτικές επιστήμες. Επέστρεψε στην Τουρκία το 1924, εισάγοντας τον ελεύθερο στίχο και τη λεγόμενη “αποποιητικοποίηση της ποίησης”, και προώθησε συστηματικά τις πολιτικές του απόψεις μέσω του πολύπλευρου συγγραφικού του έργου. Θεωρήθηκε αντικαθεστωτικός και πέρασε πολλά χρόνια της ζωής του στη φυλακή. Το 1951 άφησε οριστικά πίσω του την Τουρκία, ζώντας τα τελευταία χρόνια του στην ΕΣΣΔ και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπου υπηρέτησε τα κομμουνιστικά του ιδεώδη. Στη χώρα του έγινε δημοφιλής κυρίως μετά τον θάνατό του. Για την τουρκική αριστερά ήταν “ποιητής του λαού και ήρωας της επανάστασης”. Διεθνώς θεωρείται από τους σημαντικότερους ποιητές του 20ού αιώνα και το έργο του έχει μεταφραστεί σε 50 γλώσσες.
Αν και τα πρώτα του ποιήματα γράφτηκαν με παραδοσιακό μέτρο, ο Χικμέτ σταδιακά απομακρύνθηκε από τα πλαίσια του μέτρου και της ομοιοκαταληξίας και άρχισε να αναζητεί νέα μορφή για τα ποιήματά του. Κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων διαμονής του στη Σοβιετική Ένωση (1922-1925), η αναζήτηση αυτή έφτασε στο αποκορύφωμά της. Προτίμησε τον ελεύθερο στίχο, ο οποίος ταίριαζε και με την πλούσια φωνολογία της τουρκικής γλώσσας. Επηρεάστηκε κυρίως από τον Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι. Πολλά από τα ποιήματά του μελοποιήθηκαν από το γνωστό Τούρκο συνθέτη Ζουλφού Λιβανελί, ενώ αρκετά μελοποιήθηκαν και από τον συνθέτη Μάνο Λοΐζο και τον Θάνο Μικρούτσικο. Με υπουργικό διάταγμα ο ποιητής ανέκτησε την τουρκική υπηκοότητα που του αφαιρέθηκε το 1951 εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων. Το αυτοβιογραφικό του έργο Οι ρομαντικοί μεταφράστηκε στα Ελληνικά από τον Κώστα Κοτζιά (“Θεμέλιο”)
Τα ποιήματά του, που ντύθηκαν μουσικά από τον Μάνο Λοΐζο και τον Θάνο Μικρούτσικο είναι τα: Αν με τη μεσολάβηση, Αν η μισή μου καρδιά, Απερίγραπτη λένε, Όπως ο Κερέμ, Για τη ζωή, Η πιο όμορφη θάλασσα, Μονάκριβή μου, Στηθάγχη, Το δίχτυ, Λίγα γαρούφαλλα, Μικρόκοσμος, Οι Χτίστες.
Το ποίημα «Φοβούνται τα τραγούδια μας» μελοποιήθηκε από τον Μάκη Ψαραδέλλη.
Κι εμείς δεν ξεχνάμε, ότι
Η πιο όμορφη θάλασσα
είναι αυτή που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει
Τα πιο όμορφα παιδιά δεν έχουν μεγαλώσει ακόμα
Τις πιο όμορφες μέρες μας
δεν τις έχουμε ζήσει ακόμα
Πηγές: Βικιπαίδεια, Σαν σήμερα, Biblionet.
