ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ[1]
Χαρακτήρες
[Ο Θεόφραστος προς τον Πολυκλή]
Πολλάκις συλλογίστηκα στο παρελθόν και λέω,
ότι εγώ δεν πρόκειται ποτέ να σταματήσω
να σκέπτομαι ορθόφρονα – να λύνω απορίες,
για την Ελλάδα που τελεί κάτω απ’ τον ίδιο ήλιο –
κάτω απ’ τον ίδιο ουρανό. Οι Έλληνες, ωστόσο,
παρ’ όλο που ανατρέφονται όλοι ομοιοτρόπως,
φαίνεται πώς δεν έχουνε όλοι το ίδιο ήθος.
Εγώ, φίλε μου Πολυκλή[2], πολύ καιρό πια τώρα,
τη φύση την ανθρώπινη την καλομελετάω.
Είμ’ ενενήντα εννιά ετών, γνωρίζω τόσον κόσμο
που έχουν διαφορετικούς τρόπους και Χαρακτήρες,
κι αφού τους εμελέτησα με προσοχή μεγάλη,
καλούς, κακούς, τους σύγκρινα δίκαια και μ’ ακρίβεια,
και το θεώρησα σωστό πως πρέπει για να γράψω
για το πώς ζουν οι αγαθοί και το πώς ζουν οι φαύλοι[3].
Θα σου εκθέσω, φίλε μου, για τον καθένα χώρια,
το πώς ζουν οι διάφοροι, τον βίο πώς διάγουν·
θαρρώ, όμως, καλύτερα θα γίνουν τα παιδιά μας[4],
αν παραδείγματα καλά τους έχουμε αφήσει
οπότε, θα γυρεύουνε για συντροφιές και φίλους
καλούς· μαζί να ζήσουνε, χειρότεροι μη γίνουν.
Και συνεχίζω, λέγοντας: πρέπει να με προσέξεις
αν όσα πω είναι σωστά, κι όλα να μου τα κρίνεις.
Αρχίζω ευθύς τον λόγο μου για την υποκρισία·
για κείνους που την αγαπούν και τρέφονται από κείνη.
Θα δώσω την περιγραφή, μετά τον ορισμό της,
τι είναι αυτό που όλοι μας λέμε υποκρισία,
ποιος είναι ο υποκριτής, ποια τα καμώματά του,
ποία είναι τα άτοπα, ποιο το κατάντημά του.
Παρόμοια προσπάθεια κι απόπειρα θα κάνω
και τ’ άλλα τα ελαττώματα μπροστά σου να προβάλω[5].
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: ΕΔΩ ΟΛΟΚΛΗΡΩΝΕΤΑΙ ΟΛΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ ΤΟΥ ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΥ.
Απόδοση, μετάφραση, ερμηνεία: ΓΙΩΡΓΗΣ ΕΞΑΡΧΟΣ
[1] Το προοίμιο δεν θεωρείται του Θεόφραστου· ο Διογένης Λαέρτιος γράφει ότι ο Θεόφραστος πέθανε σε ηλικία 85 ετών, ενώ εδώ εμφανίζεται να είναι ηλικίας 99 ετών.
[2] Πολυκλής: Ίσως ήταν ο στρατηγός του Αντίπατρου, στενός φίλος του Θεόφραοτου. «Αλλά φαίνεται, ότι το όνομα επλάσθη από τον Προοιμι-αστήν· διότι το Προοίμιον δεν είναι του Θεοφράστου, αλλ’ ετέρου, ίσως μοναχού τινός όστις υπεκρίθη το όνομα του Θεοφράστου, ως εκ των εξής κατάδηλον έσται. Ελήφθη δε η αρχή του Προοιμίου εκ των του Ξενοφώντος Απομνημονευμάτων, Βιβλ. α’ “Πολλάκις εθαύμασα, τίσι ποτέ λόγοις έπεισαν Αθηναίους οι γραψάμενοι Σωκράτη”.» (Σημ. του Γ. Ζαχαριάδου, 1845).
[3] Στους Χαρακτήρες, τελικά, ο Θεόφραστος ασχολείται μόνο με τους φαύλους και καθόλου με τους αγαθούς.
[4] Ο Θεόφραστος δεν είχε παιδιά, και είναι γνωστό ότι ήταν άγαμος.
[5] Το ύφος στο προοίμιο διαφέρει από το ύφος του Θεόφραστου στα κείμενα των Χαρακτήρων που ακολουθούν.
