- ΣΙΜΟΣ ΑΝΔΡΟΝΙΔΗΣ
Με ένα κατατοπιστικό της άρθρο στην εφημερίδα ‘Τα Νέα Σαββατοκύριακο,’ η δημοσιογράφος Μυρτώ Λιαλιούτη αναφέρεται στον ανταγωνισμό μεταξύ Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος-Κίνημα Αλλαγής και Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς για την δεύτερη θέση στις προσεχείς ευρωπαϊκές εκλογές που εν προκειμένω θα λάβουν χώρα στις 9 Ιουνίου.
Η δημοσιογράφος των ‘Νέων’1 απαριθμεί προσεκτικά και με ακρίβεια τα σχετικά δεδομένα, θέτοντας επί τάπητος τρία συγκεκριμένα ‘σενάρια’ τα οποία και θα καθορίσουν σε σημαντικό βαθμό τις μετεκλογικές εξελίξεις στο χώρο της Κεντροαριστεράς. Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να αναφέρουμε πως οι βασικότερες παράμετροι που θα καθορίσουν το ποιο εκ των δύο κομμάτων θα καταλάβει την δεύτερη θέση, είναι οι ακόλουθοι. Πρώτον, η παράμετρος που ακούει στο όνομα ‘πρόσωπα.’
Το αμέσως προσεχές διάστημα, μετά δηλαδή από το τέλος της σύντομης στρατιωτικής θητείας του Στέφανου Κασσελάκη, εκτιμούμε πως ο ανταγωνισμός (ή η σύγκριση) ανάμεσα στους Ανδρουλάκη-Κασσελάκη θα ενταθεί, καθότι θα έχουμε ήδη μπει στην τελική ευθεία εν όψει των ευρωεκλογών του Ιουνίου.
Όποιος καταφέρει να επικρατήσει σε αυτόν τον άτυπο ανταγωνισμό μεταξύ των δύο, θα έχει καταφέρει κάτι σημαντικό: Να προσφέρει ένα (ακόμη και μικρό) προβάδισμα στο κόμμα του για την κατάληψη της δεύτερης θέσης στις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου.
Υπό αυτό το πρίσμα, θα τονίσουμε πως θα μπορέσει να επικρατήσει αυτός που θα συνδέσει το όνομα του με το ‘μέλλον’ και με την ‘προοπτική,’ όχι μόνο του δικού του κόμματος, αλλά του χώρου της Κεντροαριστεράς.2
Η δεύτερη παράμετρος που θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο ποιο από τα δύο πολιτικά κόμματα θα καταλάβει την δεύτερη θέση και θα αποκτήσει έτσι το ‘δικαίωμα’ να δηλώνει ‘νικητής’ (νικητής δίχως ‘στέμμα’/Είναι και αυτό αποτέλεσμα της δομής που έχει πλέον το κομματικό-πολιτικό σύστημα της χώρας), είναι το πως θα σπεύσουν να αξιοποιήσουν το ‘χαρτί’ της λεγόμενης «θεματικής ψήφου»,3 σύμφωνα με την διατύπωση του Dalton και των Ανδρεάδη, Τεπέρογλου και Τσατσάνη.
Ο εν εξελίξει κομματικός-πολιτικός ανταγωνισμός έχει ουσιαστικά ‘θεματοποιηθεί’ αρκετά, με συγκεκριμένες θεματικές να είναι αυτές που κυριαρχούν στην ατζέντα (ακρίβεια, σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών, παιδεία, ασφάλεια, υγεία),4 πράγμα που θέτει τις βάσεις προκειμένου τα δύο κόμματα που μας ενδιαφέρουν, να έχουν την ‘ευκαιρία’ να διατυπώσουν σαφείς και πειστικές προτάσεις επί αυτών των θεμάτων.
Να εντείνουν την «κινητικότητα»5 των ψηφοφόρων κατά τον Αντώνη Παπαργύρη που σε αυτή την φάση που δεν έχουν αποκρυσταλλωθεί οι εκλογικές προτιμήσεις τους ωφελεί.
Να καταδείξουν πως έχει ‘άδικο’ η Νέα Δημοκρατία που τους προσάπτει και αδυναμία επαφής με την πραγματικότητα που βιώνουν οι πολίτες, και επίσης, αδυναμία άρθρωσης ενός πειστικού και με προοπτική και δη κυβερνητική προοπτική, πολιτικού λόγου.
Όποιο από τα δύο κόμματα κινηθεί πιο αποτελεσματικά, ωθώντας πολίτες να ψηφίσουν με βασικό κριτήριο την λεγόμενη ‘θεματική ψήφο’ (‘ποιος μπορεί να κάνει τι’) θα έχει το προβάδισμα για την δεύτερη θέση.
Η τρίτη παράμετρος που θα παίξει ρόλο, είναι η σύγκρουση μεταξύ δύο διαφορετικών μοντέλων: Αυτού της «ολοκλήρωσης» (integration) που προκρίνει ο ΣΥΡΙΖΑ επί προεδρίας Κασσελάκη (εάν δεχθούμε πως είναι ένα κόμμα ‘εν κινήσει’ που κινείται με στόχο την ολοκλήρωση της διαδικασίας μετασχηματισμού του σε κάτι άλλο από αυτό που ήσαν), και της κατά Kitschelt «περιχαράκωσης»6 (demarcation), στο οποίο ομνύει το ΠΑΣΟΚ του Νίκου Ανδρουλάκη.
Διαφορετικά ειπωμένο, το ΠΑΣΟΚ επενδύει στην πολιτικοϊδεολογική ‘στεγανοποίηση’ της εκλογικής-κοινωνικής του βάσης,7 ως απαραίτητης προϋπόθεσης προκειμένου να επιδιώξει με άλλους όρους και δυναμική την διεύρυνση της εκλογικής του επιρροής. Λαμβάνοντας υπόψιν την θεωρία της ‘ζήτησης’ (βλέπε την ανάλυση της Βασιλικής Γεωργιάδου), θα υπογραμμίσουμε πως η τελική επιλογή των ψηφοφόρων (ποιο εκ των δύο μοντέλων προκρίνουν ως το πιο καλό; ), θα καθορίσει σε σημαντικό βαθμό και το ποιο εκ των δύο κομμάτων θα καταλάβει την πολυπόθητη δεύτερη θέση.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 Βλέπε σχετικά, Λιαλιούτη, Μυρτώ, ‘Τα τρία σενάρια για τη δεύτερη θέση,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα Σαββατοκύριακο,’ 23-24/03/2024, σελ. 42-43. Θεωρητικώ τω τρόπω, θα επισημάνουμε πως αυτή την περίοδο που ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Στέφανος Κασσελάκης υπηρετεί την στρατιωτική του θητεία, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης βρίσκεται αντιμέτωπο με ένα ‘έλλειμμα ηγεσίας’, το οποίο δεν μπορούν να το αναπληρώσουν άλλα στελέχη και βουλευτές, όπως είναι για παράδειγμα ο επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής του Ομάδας, Σωκράτης Φάμελλος. Ή ο βουλευτής και άλλοτε υποψήφιος για την προεδρία, Νίκος Παππάς. Ένας αναγνώστης μπορεί να αναρωτηθεί καλόπιστα γιατί δίνουμε έμφαση σε αυτή τον παράγοντα. Σπεύδουμε να απαντήσουμε λέγοντας πως δίνουμε έμφαση ακριβώς διότι είναι τα «πρόσωπα» για να παραπέμψουμε στους Θεόδωρο Χατζηπαντελή και Μανούσο Μαραγκουδάκη, αυτά που και καθορίζουν την στρατηγική ενός κόμματος (κάτι που συμβαίνει στον ΣΥΡΙΖΑ επί προεδρίας Στέφανου Κασσελάκη), και σπεύδουν να την εκφράσουν, να την καταστήσουν ευρύτερα γνωστή, όντας εκ των παραγόντων εκείνων που μπορούν να κάνουν έναν ψηφοφόρο να ψηφίσει το κόμμα εκείνο του οποίου ηγείται ένα πρόσωπο το οποίο συμπαθεί. Το οποίο ‘θαυμάζει’ και ακολουθεί. Ο κομματικός-πολιτικός ανταγωνισμός εν Ελλάδι καθίσταται προσωποκεντρικός, στο εγκάρσιο σημείο όπου ειδικά αυτή την περίοδο ο ΣΥΡΙΖΑ πιέζεται και έχει διαρροές και προς την Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου, σύμφωνα με τα ευρήματα της δημοσκόπησης της Metron Analysis για τον τηλεοπτικό σταθμό ‘Mega Channel’. Εν είδει υποθέσεως εργασίας, θα υποστηρίξουμε πως ένας εκ των πλέον βασικών λόγων που διευκολύνει μία τέτοια εξέλιξη (απευθείας μετακίνηση ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ στις διπλές βουλευτικές εκλογές του 2019 προς την Ελληνική Λύση), είναι ακριβώς η απουσία Κασσελάκη, κάτι που επιτρέπει στον Κυριάκο Βελόπουλο να λειαίνει όσο χρειάζεται τις ‘γωνίες’ του πολιτικού του λόγου ώστε να προσεγγίσει ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ (τους πλέον δυσαρεστημένους οι οποίοι κάνουν σκέψεις ‘φυγής’), με στόχο κάποιοι εξ αυτών να ψηφίσουν στις προσεχείς ευρωεκλογές, έστω και για μία φορά, ένα πολιτικό κόμμα από το οποίο απέχουν αρκετά σε αξιακό, πολιτικοϊδεολογικό και πολιτισμικό επίπεδο. Την στιγμή όπου αυτή η κατηγορία ψηφοφόρων ήθελε από τον αρχηγό του κόμματος να βρίσκεται σε πρώτο πλάνο και να προσπαθεί να τους κρατήσει στο κόμμα, μετερχόμενος διάφορων ‘εργαλείων,’ αυτός λείπει, προσφέροντας στον Κυριάκο Βελόπουλο την ευκαιρία να αυτο-προβληθεί ως εναλλακτική ‘λύση’, εμφανιζόμενος ως ο ‘αυθεντικότερος’ πολιτικός εκφραστής του ‘ρεύματος’ του ‘αντι-Μητσοτακισμού’ που τόσο ελκύει ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ. Βλέπε σχετικά, Χατζηπαντελής, Θεόδωρος., & Μαραγκουδάκης, Μανούσος., ‘Ελλείμματα και διάβρωση των δημοκρατικών θεσμών,’ στο: Βαμβακίδου, Ιφιγένεια., Καλεράντε, Ευαγγελία., & Σολάκη, Ανδρομάχη., (επιμ.), ‘Από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ στο τερατώδες είδωλο της Ευρώπης. Οι παθογένειες του καπιταλιστικού συστήματος,’ Εκδόσεις Επέκεινα, Τρίκαλα Θεσσαλίας, 2016, σελ. 41. Και, Ευαγγελοδήμου, Ελένη, ‘Κυριάκος Μητσοτάκης. «Δεξιά μόνωση» μπροστά στη δημοσκοπική πίεση,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα Σαββατοκύριακο…ό.π., σελ. 14-15.
2 Μεταπολιτευτικά, λόγω της δομής του εν Ελλάδι κομματικού-πολιτικού συστήματος (δύο ισχυρά πολιτικά κόμματα που εναλλάσσονταν στην εξουσία, μοντέλο που επικράτησε έως το 2019 ουσιαστικά), δεν υπήρχε ουσιαστικά ανταγωνισμός μεταξύ δύο ή και τριών πολιτικών κομμάτων για την δεύτερη θέση. Και σε επίπεδο εθνικών εκλογών και σε επίπεδο ευρωεκλογών. Η πολιτικοϊδεολογική και εκλογική κυριαρχία της Νέας Δημοκρατίας σε συνδυασμό με την πολύ σημαντική μείωση της εκλογικής επιρροής του ΣΥΡΙΖΑ και την αισθητή άνοδο του ΠΑΣΟΚ (λαμβάνουμε υπόψιν το αποτέλεσμα των δύο βουλευτικών εκλογών του 2023), το οποίο μείωσε αισθητά την απόσταση που το χωρίζει από το δεύτερο κόμμα, έχουν διαμορφώσει τις προϋποθέσεις ώστε να προκύψει ένας έντονος ανταγωνισμός μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ για την δεύτερη θέση. Και ο ανταγωνισμός ήσαν εξ αρχής έντονος παρά το γεγονός πως δεν έχει καταστεί πολωτικός. Κινούμενοι αυστηρά θεωρητικά, θα πούμε πως τουλάχιστον μέχρι στιγμής, ο ανταγωνισμός του δεύτερου και του τρίτου κόμματος ετεροκαθορίζεται. Αφενός μεν από τις κινήσεις και τις πολιτικές πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει ο ισχυρός πολιτικός ‘παίκτης’ που είναι η Νέα Δημοκρατία, και, αφετέρου δε, από την κινητικότητα που παρατηρείται στο κάτω μέρος του κομματικού-πολιτικού spectrum ή άξονα, εκεί όπου το ποιος θα καταλάβει την τέταρτη στις επερχόμενες ευρωεκλογές (ΚΚΕ ή Ελληνική Λύση), θα καθορίσει ως έναν βαθμό και το ποιο εκ των δύο κομμάτων (ΣΥΡΙΖΑ ή ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής), θα καταλάβει την δεύτερη θέση πίσω από την Νέα Δημοκρατία.
3 Βλέπε σχετικά, Dalton, R.J., ‘Citizen Politics. Public Opinion and Political Parties in Advanced Industrial Democracies,’ Chatham House, Chatham, 1996. Και, Ανδρεάδης, Ιωάννης., Τσατσάνης, Μάνος., & Τεπέρογλου, Ευτυχία., ‘Η δομή του ιδεολογικού χώρου στην Ελλάδα: Χαρτογράφηση των προτιμήσεων πολιτικής κομμάτων και ψηφοφόρων,’ Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, Τεύχος 38, Δεκέμβριος 2011, σελ. 7, Διαθέσιμο στο: Προβολή του Η δομή του ιδεολογικού χώρου στην Ελλάδα : χαρτογράφηση των προτιμήσεων πολιτικής κομμάτων και ψηφοφόρων (ekt.gr) Δεξαμενή από την οποία μπορούν να αντλήσουν και τα δύο κόμματα είναι η δεξαμενή των αναποφάσιστων ψηφοφόρων, η οποία είναι σχετικά ‘μεγάλη’. Μία ενδιαφέρουσα υπόθεση εργασίας, είναι η ακόλουθη: Όσο πιο έντονη η κινητικότητα των ψηφοφόρων αυτή την περίοδο, τόσο πιο μεγάλη θα είναι η δεξαμενή των αναποφάσιστων, καθότι, για κάθε έναν ψηφοφόρο που αποφασίζει να μετακινηθεί και να ψηφίσει κάποιο άλλο κόμμα συγκριτικά με αυτό που ψήφισε στις βουλευτικές εκλογές του 2023, θα προκύπτουν δύο ψηφοφόροι που θα μετακινούνται σε αυτή την ‘δεξαμενή.’ Συν τοις άλλοις, και τα δύο κόμματα έχουν να αντιμετωπίσουν ‘ισχυρούς’ ανταγωνιστές (του ‘Δημοκράτες’ του Ανδρέα Λοβέρδου το ΠΑΣΟΚ, και την ‘Νέα Αριστερά’ ο ΣΥΡΙΖΑ), υπό την έννοια πως τόσο οι ‘Δημοκράτες’ όσο και η ‘Νέα Αριστερά’ έχουν αρκετές πιθανότητες να εκλέξουν ευρωβουλευτή. Και επίσης, ισχυρά πολιτικά πρόσωπα που ‘ξυπνούν’ μνήμες του πρόσφατου παρελθόντος σε ψηφοφόρους ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής και ΣΥΡΙΖΑ. Πρόσωπα πως είναι ο Ανδρέας Λοβέρδος και η Έφη Αχτσιόγλου. Από το πως θα διαχειριστούν ή από το πως θα αντιμετωπίσουν αυτόν τον ανταγωνισμό, θα κριθεί και το ποιος θα καταλάβει την δεύτερη θέση.
4 Μπορούμε να το θέσουμε και διαφορετικά: Εντός αυτής της συγκυρίας, τα ‘πρωτεία’ τα έχουν θέματα ή θεματικές που άπτονται της καθημερινότητας και της ποιότητας ζωής των πολιτών. Η βελτίωση των διμερών σχέσεων της Ελλάδας με την Τουρκία και η απουσία οξυμμένης ρητορικής από πλευράς Τουρκίας, έχει προκαλέσει την μετατόπιση του ενδιαφέροντος των πολιτών, οι οποίοι, αντί να ασχολούνται επί καθημερινής βάσεως σχετικά με το πως μπορεί να εξελιχθούν στο μέλλον οι ελληνο-τουρκικές σχέσεις, το κάνουν μόνο όταν προκύπτει κάποια συνάντηση μεταξύ υπουργών και αξιωματούχων των δύο χωρών. Αρκετοί πολίτες θα ψηφίσουν στις προσεχείς ευρωεκλογές με βάση το ποιο κόμμα θεωρούν πως μπορεί να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά θέματα ή ζητήματα όπως είναι η ακρίβεια.
5 Βλέπε σχετικά, Παπαργύρης, Αντώνης, ‘Κινητικότητα’, Εφημερίδα ‘Τα Νέα Σαββατοκύριακο…ό.π., σελ. 15. Την επικράτηση της ‘θεματοποίησης’ και της ‘θεματικής ψήφου’ διευκολύνει και η στρατηγική της Νέας Δημοκρατίας η οποία επιμένει να κινείται με όρους παρόντος, αποφεύγοντας την διατύπωση μακρόπνοων προτάσεων με ορίζοντα ‘2030-2040’.
6 Βλέπε σχετικά, Kitschelt, H., ‘The transformation of European Social Democracy ‘, Cambridge University Press, Cambridge 1994. Τα άλλα κόμματα δεν βιώνουν διαδικασίες είτε «ολοκλήρωσης» είτε «περιχαράκωσης».
7 Οι οποιεσδήποτε διαρροές είτε προς τα Δεξιά είτε προς τα Αριστερά του, μπορεί να του στοιχίσουν ακριβά.
