- ΗΛΙΑΣ ΛΙΑΜΗΣ
Η ακουστική αποτελεί σήμερα μία επιστήμη, η οποία απαιτεί, όχι μόνο βαθιά γνώση των φυσικών νόμων αλλά και της τεχνολογίας. Είναι γνωστό πως οι απαιτήσεις για τέλειο ήχο, είτε σε μία συναυλία,, είτε σε μια ηχογράφηση, είτε σε μία εκπομπή στα συμβατικά ή στα διαδικτυακά μέσα επικοινωνίας, καθιστούν τον καλό ηχολήπτη περιζήτητο και αδρά αμειβόμενο.
Το ενδιαφέρον για τον ήχο δεν είναι μόνο σύγχρονο. Αποτελούσε ανέκαθεν αντικείμενο λεπτομερούς έρευνας, ιδιαίτερα από την εποχή απ΄ όταν το αρχαίο ελληνικό δράμα καθιερώνεται ως το κορυφαίο καλλιτεχνικό, πολιτικό και θρησκευτικό γεγονός της αρχαιότητας. Πολλώ δε μάλλον όταν μιλάμε για παραστάσεις με κοινό των 10, 15, ακόμη και 20 χιλιάδων θεατών, σε μία περίοδο όπου η έννοια της ενίσχυσης του ήχου μέσω της τεχνολογίας είναι άγνωστη.
Η ανάγκη, μία παράσταση να ακουστεί αλλά και να καλεί τους θεατές να συμμετάσχουν, τόσο με την όραση όσο και με την ακοή, οδήγησαν σε μεγαλοφυείς αρχιτεκτονικές λύσεις με κοινό στοιχείων τον κύκλο, το σχήμα δηλαδή εκείνο το οποίον παραπέμπει στον τρόπο διάδοσης του ήχου.
Τρία στοιχεία συνθέτουν το αρχαίο ελληνικό θέατρο: η ορχήστρα, το κοίλον, δηλαδή η κεκλιμένη κερκίδα, και η σκηνή.
Ο κύκλος της ορχήστρας αποτελεί τον πυρήνα της μορφής του αρχαίου ελληνικού θεάτρου. Είτε πρόκειται για κύκλο χορευτών, είτε πρόκειται για κύκλο χορωδών, ένα είναι βέβαιο: Ο κύκλος αποτελεί το βέλτιστο σχήμα για να μπορεί να βλέπει και να ακούει ανετότερα ένας μεγαλύτερος αριθμός θεατών. Παράλληλα, ο κύκλος αποτελεί το φυσικό σχήμα το οποίον στρέφει το σύνολο προς ένα κέντρο, όπως δημιουργείται και σήμερα γύρω από έναν ομιλητή. Ο κύκλος ως σχήμα διαπιστώθηκε βεβαίως εξ αρχής, πως εξυπηρετεί απόλυτα και τις ακουστικές ανάγκες.
Η ακουστική ποιότητα των αρχαίων ελληνικών θεάτρων είναι τόσο γνωστή όσο και αξιοθαύμαστη, με αποτέλεσμα να παίρνει χαρακτήρα που αγγίζει τα όρια του μυστικισμού. Στην πραγματικότητα, για πολλά στοιχεία της ακουστικής αυτής έχουμε συγκεκριμένες απαντήσεις, είναι βέβαιον όμως πως πολλά ζητήματα παραμένουν ανοιχτά. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι καμία άλλη μορφή χώρου πέραν του αρχαίου ελληνικού αμφιθεάτρου δεν μπορεί να προσφέρει τόσο υψηλό επίπεδο συγκέντρωσης, συμμετοχής αλλά και αισθητικής -ακουστικής και οπτικής- ακριβείας. Το κυκλικό αμφιθέατρο αποτελούσε την πολύτιμη υποδομή πάνω στην οποία ο σκηνοθέτης μπορούσε αλλά και μπορεί μέχρι σήμερα να εκφράσει όλα εκείνα τα στοιχεία που έχει σχεδιάσει. Κυρίως όμως, ο κάθε σκηνοθέτης είναι βέβαιος πως σε έναν τέτοιο χώρο, ο λόγος θα φτάσει ακόμη και στο θεατή της τελευταίας κερκίδας.
Από τη στιγμή που ο φιλοσοφικο – επιστημονικός νους των αρχαίων Ελλήνων διαπίστωσε πως ο ήχος μεταδίδεται περιμετρικά και ομοιόμορφα, αναζητήθηκαν τεχνικές λύσεις κατασκευής κυκλικών θεάτρων με αξιοθαύμαστη ακρίβεια. Το δεύτερο που έπρεπε να αντιμετωπιστεί ήταν το πρόβλημα που παρουσιαζόταν στην Εκκλησία του Δήμου, όπου οι ομιλητές, ευρισκόμενοι στο ίδιο επίπεδο, ήταν επόμενο να μην έχουν πλήρη ακουστική αλλά και οπτική επαφή μεταξύ τους. Αυτό ήταν το δεύτερο στοιχείο το οποίον διαμόρφωσε τους αρχαίους αρχιτέκτονες στην κλήση του κοίλου.
Αν και η σύγχρονη επιστήμη έχει αποτυπώσει με μαθηματικό τρόπο τις αρχιτεκτονικές λύσεις της φυσικής αρχαιότητας ως προς το χώρο του θεάτρου, οι έρευνες συνεχίζονται και διαρκώς διαπιστώνονται στοιχεία τα οποία εκπλήττουν, όχι μόνο ως προς την ακρίβεια τους αλλά και ως προς την ένταξη τους σε ένα αρμονικό σύνολο, το ποιον καθιστούσε, όντως, μία θεατρική παράσταση πολυεπίπεδη μυσταγωγία, κάτι που ως ζητούμενο έχει διαχρονική θέση στις επιδιώξεις του κάθε σκηνοθέτη.
