- Του Νίκου Τσούλια
Το πολιτικό μας σύστημα βρίσκεται σε διαρκή μετάβαση. Η ιδεολογική και κοινωνική ρευστότητα μετασχηματίζει διαρκώς το πολιτικό σύστημα και οι κομματικές ισορροπίες είναι πάντα σε εκκρεμότητα.
Οι κλασικές πολιτικές αναλύσεις δεν επαρκούν για να ερμηνεύσουν τα δρώμενα και κυρίως για να προτείνουν τα βασικά στοιχεία για έναν πολιτικό προγραμματισμό. Η δημιουργία των συλλογικών ταυτοτήτων διατρέχεται από όλο και πιο νέα ρεύματα σκέψης και αίρει ή πάντως τροποποιεί τους παραδοσιακούς μηχανισμούς, που διαμόρφωναν τις ιδεολογίες και τις κοσμοθεωρίες.
Έτσι για παράδειγμα, το λεγόμενο αντισυστημικό φαινόμενο, ενώ παλιότερα ήταν μία υπόθεση της επαναστατικής / κομμουνιστικής αριστεράς, σήμερα – σε πλήρη αντίθεση όμως με την αριστερά – περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα από τα πιο σκοταδιστικά και ακροδεξιά στοιχεία και τις κάθε τύπου συνωμοσιολογίες μέχρι έναν επαναστατημένο λόγο μικρών ομάδων και κάποιων κομμάτων, που «ονειρεύονται» την ανατροπή της σημερινής κυρίαρχης τάξης πραγμάτων.
Δεν αρκεί να συζητήσουμε τις νέες αντιλήψεις περί της μετα-πολιτικής ή της μετα-δημοκρατίας, γιατί είναι απόλυτα απλουστευτικές και δεν κομίζουν καμιά ουσιαστική θεώρηση για μια πραγματικότητα, που γίνεται όλο και πιο σύνθετη, όλο και πιο δύσκολα προσεγγίσιμη. Δεν αρκεί επίσης, να τεθεί σε διάλογο ως βασικό πεδίο αναφοράς ο παραδοσιακός τετραμερισμός της πολιτικής σκηνής: σε ακροδεξιά, δεξιά, αριστερά, κεντροαριστερά. Υπάρχουν παράλληλα καινούργιοι οριζόντιοι ή μη διαχωρισμοί, που απαιτούν απαντήσεις στο σημερινό περιβάλλον.
Άλλωστε, πέραν το δίπολου αριστερά – δεξιά, αναδύονται όλο και πιο ισχυρά νέα δίπολα: αυταρχισμός – δημοκρατία, ανορθολογισμός – ορθολογισμός ή αποκτούν νέες διαστάσεις γνωστά δίπολα, όπως εξουσία – κοινωνία. Παράλληλα, δοκιμάζεται ο λόγος απέναντι στην εικόνα με πολύ σκληρούς και άνισους τρόπους. Και όλα αυτά εδράζονται σε ένα έλλειμμα κριτικής σκέψεις, μόρφωσης και παιδείας – στοιχεία, που είναι απόλυτα αναγκαία για να αξιολογηθούν και να σταθμιστούν οι πολιτικές, κοινωνικές και τεχνολογικές διεργασίες, για να καθοριστεί τελικά η στάση του πολίτη.
Για την αριστερά συνολικά υπήρχε ένα παλιό ερώτημα, το οποίο διαμόρφωσε και τα δύο κυρία ρεύματά της. «Μεταρρύθμιση ή ανατροπή / επανάσταση»; Η «μεταρρύθμιση» υιοθετήθηκε από τη σοσιαλδημοκρατία και η «ανατροπή / επανάσταση» από κομμουνιστική αριστερά. Και αυτό δεν είναι επιλογή ξεπερασμένη, αλλά αντίθετα καθοριστικό στοιχείο για τη συγκρότηση της πολιτικής και ιδεολογικής ταυτότητας – αλλιώς θα διαμορφώνεται μια σούπα, που δεν θα έχει σαφείς στόχους, θα συσπειρώνει πρόσκαιρα με το σύνθημα «όλοι μαζί», και το μόνο που θα μπορεί να προσφέρει θα είναι η απογοήτευση.
Σήμερα, επίσης, λόγω του ελλείμματος της πολιτικής επιχειρείται να διαμορφωθούν κόμματα, που δεν θα έχουν σαφή πολιτική και ιδεολογική ταυτότητα αλλά έναν χαρισματικό ηγέτη και μία λαϊκίστικη αντίληψη με μόνη επιδίωξη την κατάκτηση της εξουσίας. Και αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, αλλά παρατηρείται στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Αν η παραπάνω ανάλυση έχει κάποιο νόημα και κάποια αξία, τότε προκύπτει και η απάντηση στον προβληματισμό που τίθεται. Απέναντι σε όλο αυτό το θολό περιβάλλον, η απάντηση για τη δημοκρατία και τον ορθολογισμό είναι: περισσότερη πολιτική. Δηλαδή ενίσχυση της ιδεολογικής ταυτότητας, προγραμματικός λόγος, σύνδεση με τα κοινωνικά κινήματα, συλλογική δράση, ανάδειξη των καθημερινών προβλημάτων της κοινωνίας, διαρκής οργανωτική δράση, σαφής στρατηγικός προσανατολισμός: για το τι κοινωνία, τι πολιτεία, τι πολίτη θέλουμε.
