Ο Νίκος Αθανασιάδης (Μυτιλήνη, 14 Ιουλίου 1904 – Αθήνα, 14 Ιουνίου 1990) ήταν λογοτέχνης.
Έγινε τραπεζικός υπάλληλος και εξελίχθηκε ως την ανώτερη τραπεζική ιεραρχία. Στα 1958, αποσύρθηκε από την ενεργό υπηρεσία και έγινε συνταξιούχος. Ο Νίκος Αθανασιάδης παρουσιάστηκε στα Γράμματα νεώτατος οπό τις στήλες περιοδικών και εφημερίδων, όπου δημοσίευσε, στίχους, κριτικές και περισσότερο διηγήματα. Στα 1928 ο Νίκος Αθανασιάδης βραβεύεται στο διαγωνισμό των «Ελληνικών Γραμμάτων», για το διήγημα του «Ο φίλος μου ο Πρεζανός». Στα 1950 εκδίδει το μυθιστόρημα του: «Το βιβλίο του νησιού μου». Στο 1957 εκδίδει το μυθιστόρημα του «Πέρα από το ανθρώπινο», στα 1963 έβγαλε το μυθιστόρημα: «Σταύρωση δίχως ανάσταση», ογκωδέστατο με 775 σελίδες – 540 είχε το προηγούμενο.
Στα 1964 εξέδωσε το μυθιστόρημα το «Γυμνό κορίτσι». Στα 1971 κυκλοφόρησε ένα ακόμη μυθιστόρημα που τιμήθηκε με Κρατικό Βραβείο. Έχει γράψει και δύο θεατρικά έργα: «Η Προτομή» (1933) και η «Τρίτη Πράξη» (1934) που ανέβηκαν μ’ επιτυχία στη σκηνή. Ο Νίκος Αθανασιάδης είναι ένας ταλαντούχος μυθιστοριογράφος. «Στο βιβλίο του νησιού μου» οι ζωηρές παραστατικές περιγραφές της Λέσβου συνθέτουν πολύχρωμους πίνακες του νησιού, με χρώματα αδρά και παλλόμενα και χυμούς ποιητικούς. Το «Πέρα από το ανθρώπινο» είναι μια πλατιά, πολυμερής και πολυπρόσωπη σύνθεση.
Ο συγγραφέας κινεί ένα πλήθος πρόσωπα μ’ ένα ειδικό κι’ αυτόνομο αισθητικό βάρος το καθένα, και αποδείχνει μια σπάνια ικανότητα στη διατήρηση της οργανικής ενότητας των επί μέρους με το καθόλου του έργου και με σπάνια δύναμη κρατάει παντού το έργο κρουστό, δίχως πουθενά, να χαλαρώνεται ή ένταση, και η πνοή του. Το «Πέρα από το Ανθρώπινο», θεματικά είναι επηρεασμένο από τους «Δαιμονισμένους» του Ντοστογιέφσκυ. Ακόμα κι’ ο ήρωας του είναι συνώνυμος με τον ήρωα «των Δαιμονισμένων». Στέπαν Τροφίμοβιτς ο ήρωας του Ντοστογιέφσκυ, Στέφαν ο ήρωας του Ν. Αθανασιάδη. Μόνο ότι στο «Πέρα οπό το Ανθρώπινο» ο ήρωας κινείται διαμετρικά αντίθετα οπό το συνονόματο του ντοστογιεφσκικό. Ο Στέπαν Τροφίμοβιτς είναι μανιώδης υπέρ τού σοσιαλισμού. Ο Στέφαν είναι το αντίθετο, εχθρός του σοσιαλισμού, πιστεύοντας, ότι τα συνολιστικά οργανωμένα συστήματα καταπνίγουν το άτομο. Και η ιδέα αυτή είναι και η κεντρική ιδέα και η πρόθεση του έργου – και του Ντοστογιέφσκυ το ίδιο: αντισοσιαλιστική. Στο άλλο του μυθιστόρημα «Σταύρωση χωρίς ανάσταση», πρόθεση του συγγραφέα είναι να δώση την περιπέτεια του έθνους στα τελευταία πενήντα χρόνια. Και σ’ αυτό, και μάλιστα σε μεγαλύτερο βαθμό από το προηγούμενο, παρουσιάζονται αναντίρρητες οι μυθιστοριογραφικές και λογοτεχνικές αρετές του Νίκου Αθανασιάδη, το δυνατό λογοτεχνικό του ταμπεραμέντο. Πλοκή αριστοτεχνική, ένταση αχαλάρωτη, πλούσιος λυρισμός, περιγραφή χυμώδης, αφήγηση ζωντανή και σφριγώδης κρατάν αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη και στις 775 σελίδες του έργου. Επεισόδια συχνά εμβόλιμα και περιγραφές από τους πολέμους και άλλα μεγάλα γεγονότα, ενοφθαλμίζονται με τέχνη στον κορμό του έργου, και η οργανική του ενότητα παραμένει αρράγιστη. Η πρόταση κανονική, ακολουθεί την κατηγορία των καταστάσεων. Μια πνοή, όχι σπάνια, ξεπηδάει τους συντακτικούς κανόνες και θυσιάζει τη συντακτική τυπικότητα, για την έμφαση. Μια πνοή ποιητική αναθρώσκει από τις περιγραφές του, και περιτυλίγει τον αναγνώστη.
Φορές θυμίζει τους Γερμανούς ρομαντικούς, φορές απόηχα τον Πόε. Φορές απλώνεται ένας λεπτός στοχασμός και φορές ένας αισθησιασμός, με μπουλεβαρδιέρικη ωμότητα. Και τα πάντα συνταιριάζονται και συνθέτονται και εναρμονίζονται με τη διήκουσα του έργου, όπως τα όργανα μιας ορχήστρας. Αυτή ή ποιητική πνοή κάνει το κείμενο να πάλλεται και μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα δημιουργείται, πού θυμίζει την ατμόσφαιρα των Γερμανών ρομαντικών ποιητών.
Ο Νίκος Αθανασιάδης είναι από τους πιο προικισμένους σήμερα πεζογράφους μας. Με πλήθος εμπειρίες και με συνθετική φαντασία, ανατέμνει την πραγματικότητα και ζωντανεύει ανθρώπινους χαρακτήρες που σίγουρα θα παραμείνουν πρότυπα στη σύγχρονη λογοτεχνία μας. Τα περισσότερα από τα μυθιστορήματα του έχουν μεταφραστή και κυκλοφορήσει στο εξωτερικό.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΥ
__________________________
Ο Νίκος Αθανασιάδης γεννήθηκε στη Μυτιλήνη, γιος του μεγαλοβιομήχανου Απόστολου Χρ. Αθανασιάδη και της Ειρήνης Μιχαηλίδη, κόρης μεγαλοκτηματία από τη Ρουμανία και γνωστής στο νησί για τη μόρφωσή της. Είχε ένα μεγαλύτερο αδερφό το Χρήστο και μια μικρότερη αδερφή τη Μαρία. Στο σχολείο πήγε για πρώτη φορά στην τρίτη τάξη του Γυμνασίου. Τα προηγούμενα χρόνια έκανε κατ’ οίκον μαθήματα μαζί με τα αδέρφια του.
Αποφοίτησε από το Γυμνάσιο το 1920 χρονιά της οικονομικής καταστροφής του πατέρα του. Ένα χρόνο αργότερα πέθανε η αδερφή του σε ηλικία δεκαπέντε ετών. Στη μνήμη της ο Αθανασιάδης έγραψε το ποίημα Λουλούδια μαραμένα. Εργάστηκε στην Τράπεζα Αθηνών (1922), την Ιονική Τράπεζα (1922 – 1924) και τέλος σε μεγάλο μηχανουργείο που διατηρούσε ένας θείος του.
Την ίδια περίοδο στράφηκε με ενδιαφέρον στη μελέτη των έργων της γαλλικής και γερμανικής λογοτεχνίας που υπήρχαν στη βιβλιοθήκη της μητέρας του. Από το 1925 ως το 1927 υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στο ναυτικό και στη συνέχεια εργάστηκε διαδοχικά σε διάφορα παραρτήματα της Εθνικής και της Αγροτικής Τράπεζας και από το 1958 και για δέκα χρόνια στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού. Τελικά συνταξιοδοτήθηκε από την Αγροτική Τράπεζα της Αθήνας. Πέθανε στην Αθήνα.
Η πρώτη επίσημη εμφάνισή του στο λογοτεχνικό χώρο πραγματοποιήθηκε το 1929 με τη δημοσίευση του διηγήματος Ο μετανάστης στην εφημερίδα της Μυτιλήνης Ελεύθερος λόγος. Ακολούθησαν ως το 1943 δημοσιεύσεις ποιημάτων ρομαντικής τεχνοτροπίας σε διάφορες εφημερίδες του νησιού. Την ίδια περίοδο ολοκλήρωσε κριτικά δοκίμια και μελέτες και έδωσε διαλέξεις για τη λογοτεχνία, το θέατρο και τις εικαστικές τέχνες.
Στη μεταφραστική του δραστηριότητα εξάλλου συγκαταλέγονται έργα των Clement Lepides, Roger Martin du Gard, Samuel Beckett, Anatole France, Onore de Balzac, Antoine de saint Exupery, Andre Gyde και άλλων. Ανέκδοτα παραμένουν δέκα θεατρικά έργα του, από τα οποία παραστάθηκαν Η προτομή και Η τρίτη πράξη. Γνωστός έγινε ωστόσο κυρίως με το πεζογραφικό του έργο, με αφετηρία το Βιβλίο του Νησιού μου, που εκδόθηκε το 1950 και βασικούς σταθμούς το Πέρα απ’ το ανθρώπινο και τη Σταύρωση χωρίς ανάσταση.
Ο Νίκος Αθανασιάδης τοποθετείται από τους ιστορικούς της νεοελληνικής λογοτεχνίας στους έλληνες λογοτέχνες του μεσοπολέμου. Η γραφή του κινείται στο χώρο του ρεαλισμού με συχνή κάποτε τη χρήση του ονειρικού στοιχείου και χαρακτηρίζεται θεμελιωδώς από τη μεγάλη σε έκταση και πολυεπίπεδη σε ανάπτυξη επεξεργασία των θεμάτων, γεγονότων και καταστάσεων που περιγράφει 2 . Τιμήθηκε με το βραβείο Ουράνη της Ομάδας των Δώδεκα (1958) και το Αριστείο Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών (1989). Το 1974 του χορηγήθηκε λογοτεχνική σύνταξη (που αργότερα μετονομάστηκε σε σύνταξη εξαιρετικών υπηρεσιών) από επιτροπή του Υπουργείου Πολιτισμού για το σύνολο του έργου του.
Μυθιστορήματα: Το βιβλίο του Νησιού μου. Αθήνα, τυπ. Ξένου, 1950. / Πέρα από το ανθρώπινο. Αθήνα, Στέγη βιβλίου, 1956. / Στάυρωση χωρίς ανάσταση, τόμοι δύο. Αθήνα, Φέξης, 1963. / Το γυμνό κορίτσι. Αθήνα, Alvin Redman Hellas, 1964. / Ψηλαφητός κόσμος. Αθήνα, Δωρικός, 1970. / Θύελλα και γαλήνη, τόμοι δύο: Οι άνθρωποι του πολέμου και Τα παιδιά της ειρήνης. Αθήνα, Δωρικός, 1975. / Σίμπαλ · Το δελφίνι του ωκεανού. Αθήνα, Δωρικός, 1978.
Νουβέλες: Θεός αρχαίος. Αθήνα, Ι. Σιδέρης, 1971. / Οι αετοί των Δελφών. Αθήνα, Δωρικός, 1978. / Ανώνυμοι. Αθήνα, Δωρικός, 1978.
Διηγήματα: Ρίζες. Αθήνα, Δωρικός, 1988.
Μεταφράσεις: Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Η τριαντάχρονη γυναίκα. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 1982. / Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ, Η γη των ανθρώπων. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 1983. / Συμβόλαιο γάμου. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 1983.
ΕΚΕΒΙ
