του Αλεξάνδρου Ασωνίτη*
Ο Μάνος Χατζιδάκις υπήρξε ένας ιδιοφυής μουσικός και σημαίνουσα προσωπικότητα του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, όλοι το γνωρίζουμε και είναι περιττό που το λέω. Συχνά-πυκνά ο Χατζιδάκις μίλαγε για πράγματα πολύ σοβαρά, που με σοβαρότητα πρέπει να αντιμετωπισθούν. Ας δούμε λοιπόν τι είπε για την 28η Οκτωβρίου, σε ένα από τα ραδιοφωνικά σχόλια που έκανε ως διευθυντής του Γ΄ ραδιοφωνικού προγράμματος της ΕΡΤ:
«Γιατί είπε το “Όχι” ο Μεταξάς αφού θαύμαζε τον Άξονα και κυβερνούσε με τον τρόπο του χιτλερικού εθνικοσοσιαλισμού; Αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά, οι πιέσεις, οι Άγγλοι, τα ανάκτορα κλπ. Μπορεί κανείς να αναρωτηθεί: Και αν λέγαμε ναι; Πάλι στα ίδια θα ήμασταν. Ένα δυο χρόνια υπό συμμαχική επιστασία – μήπως δεν ήμασταν πέντε και δέκα χρόνια κάτω από αυτούς; – και ύστερα μέσα στη συμμαχία και τέλος στην ευρωπαϊκή κοινότητα. Άσε και εκείνη την μεταπολεμική ψευδαίσθηση που μας την καλλιεργούσαν και οι πρώτες μεταπολεμικές κυβερνήσεις ότι ήμασταν και οι πρωταγωνιστές του πολέμου, οι περιούσιοι των συμμάχων. Πιστεύαμε στο τέλος σαν τον Καραγκιόζη πως εμείς σκοτώσαμε τον καταραμένο όφι. Μεθύσαμε από δόξα που μόνοι μας χαρίσαμε στους εαυτούς μας. Για άλλη μια φορά νίκησαν οι Χίτες, οι κουτσαβάκιδες, οι ταγματασφαλίτες, οι βασανιστές και οι μέλλοντες Μιχαλόπουλοι και οι Κουρήδες. Αυτή είναι η 28η Οκτωβρίου».
Το σχόλιο υπάρχει σε πολλές αναρτήσεις στο you tube, μία εξ αυτών πριν 11 χρόνια είχε 126.000 ακροάσεις, πολλοί το χρησιμοποιούν σε κάθε επέτειο της 28ης Οκτωβρίου δίκην της υποτιθέμενης αλήθειας που μας αποκρύβει το επίσημο κράτος, ο δε ιστότοπος tvxs τού μόλις αποσχισθέντος από τον Σύριζα ευρωβουλευτή κ. Στέλιου Κούλογλου, έχει ως σημείωση: «79 δευτερόλεπτα αρκούν…», Αρκούν, για τι; Για να μάθουμε τι είναι η 28η Οκτωβρίου; Ας αναλύσουμε το σχόλιο διαιρώντας το σε μικρές ενότητες προς διευκόλυνση:
Α) Γιατί είπε το “Όχι” ο Μεταξάς αφού θαύμαζε τον Άξονα και κυβερνούσε με τον τρόπο του χιτλερικού εθνικοσοσιαλισμού; Αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά, οι πιέσεις, οι Άγγλοι, τα ανάκτορα κλπ.
Γιατί αυτό ήταν το καθήκον του ως πρωθυπουργός μιας ανεξάρτητης χώρας που δέχεται απρόκλητη επίθεση από την ιδιαιτέρως εχθρική προς την Ελλάδα την τριακονταετία 1910-1940 Ιταλία. Είναι προς τιμήν του Μεταξά που, καίτοι φασίστας ο ίδιος και πραξικοπηματίας πρωθυπουργός, δεν έβαλε την ιδεολογία του πάνω από την Ελλάδα, όπως έκανε το ΚΚΕ. Με το Όχι ο Μεταξάς κατώρθωσε να επισκιάσει την προδοτική του στάση στην Μικρασία, όταν αποποιήθηκε την πρόταση της βασιλοδεξιάς κυβέρνησης να αναλάβει αρχιστράτηγος -μετά την Καταστροφή ο αντιβενιζελικός Γεώργιος Βλάχος της «Καθημερινής» τον χαρακτήρισε «όνειδος» της Ελλάδος. Είναι όμως κι ευεργέτης του ΚΚΕ: αν δεν έλεγε ΄Οχι, πιθανότατα δεν θα υπήρχε αντίσταση ούτε και θα συνέβαινε το γιγάντωμα του ΚΚΕ. Κι αν δεν έλεγε Όχι, και επέτρεπε στην Ιταλία να περάσει, θα γινόμασταν μια απ’ τις αυτοεξευτιλισθείσες ευρωπαϊκές και όχι μόνο χώρες που συμμάχησαν αμέσως ή εμμέσως με τον Χίτλερ, μεταξύ των οποίων κι η Τουρκία. Αυτό ήθελε να είχε συμβεί ο Μ.Χ., και τι θα έλεγε τότε; Και τι έχει αξία: το Όχι ή ποιος είπε το Όχι; Γιατί θέλει να μας στερήσει την περηφάνεια της Νίκης του ’40 και της Αντίστασης διαπλάθοντας επιπλέον, με τις στρεβλές απόψεις του, συνειδήσεις που θα διάκεινται αρνητικά προς την πατρίδα τους;
Β) Μπορεί κανείς να αναρωτηθεί: Και αν λέγαμε ναι; Πάλι στα ίδια θα ήμασταν. Ένα δυο χρόνια υπό συμμαχική επιστασία – μήπως δεν ήμασταν πέντε και δέκα χρόνια κάτω από αυτούς; – και ύστερα μέσα στη συμμαχία και τέλος στην ευρωπαϊκή κοινότητα:
Αν λέγαμε «Ναι», κι αν έλεγαν όλα τα έθνη «ναι», θα επικρατούσε ο ναζισμο-φασισμός και δεν θα υπήρχε ούτε συμμαχική επιστασία ούτε ΕΕ ούτε τίποτε. Αγγλοσάξωνες, ΄Ελληνες, Σέρβοι, οι μισοί Γάλλοι, Σοβιετικοί, μετά το ’42, κ.α είπαν «Όχι» κι έτσι σώθηκε η ανθρωπότητα. Το να προπαγανδίζει ένα σημαίνον πρόσωπο την υποταγή, στους Ναζί, εν προκειμένω, και να μηδενίζει ένα τέτοιο ιστορικό επίτευγμα, έχει προφανείς συνέπειες στην ψυχολογία και τον ψυχισμό της κοινωνίας κι αυτό το γνωρίζει ο Μ.Χ και το επιδιώκει, δεν ξέρω γιατί.
Γ) Άσε και εκείνη την μεταπολεμική ψευδαίσθηση που μας την καλλιεργούσαν και οι πρώτες μεταπολεμικές κυβερνήσεις ότι ήμασταν και οι πρωταγωνιστές του πολέμου, οι περιούσιοι των συμμάχων.
Ο Μ.Χ. παραβλέπει γνωστά πράγματα: η νίκη μας κατά των Ιταλών ήταν πρώτη συμμαχική νίκη κατά του Άξονα, ακολούθησε η αντίσταση στους Γερμανούς, η εθνική αντίσταση μετά. Δεν είμασταν οι πρωταγωνιστές, κι ούτε ήταν δυνατόν να είμασταν λόγω πληθυσμιακού κλπ μεγέθους. είμασταν όμως παρόντες και στην απόβαση στην Νορμανδία. Πώς τα μηδενίζει όλα και τα ισοπεδώνει; 700.000 νεκροί, τραυματίες, ανάπηροι -φτώχεια, τρόμος. Πώς παραβλέπει τις απίστευτες θυσίες του ελληνικού λαού και το φρόνημά του, 18 μόλις χρόνια μετά την πιο μεγάλη καταστροφή της Ιστορίας του το ’22; Πώς σκυλεύει και τους 300.000 νεκρούς από πείνα τον καταραμένο χειμώνα του ’41-’42 στην Αθήνα, όπου ζούσε κι ο ίδιος, δεν ξέρω με τι στερήσεις επιβίωσε. Η μάνα μου Κατίνα Ρεντούμη, πάντως, που ζούσε στον Βοτανικό, Βασιλείου Τζαφέρη 16, απέναντι από το γκαράζ του μουσείου Μπενάκη σήμερα, επιβίωσε με 80 γραμμάρια ψωμί ημερησίως που επέτρεπαν σε κάθε Αθηναίο οι Γερμανοί, και προσπαθούσε, με τον μικρό της αδελφό Αλέκο, να φάνε συκώτια γαϊδουριών για να νοιώσουν τι είναι το κρέας και τους κυνηγούσε η μάνα τους-γιαγιά μου στις ράγες του τρένου -τα γράφω αυτά στο μυθιστόρημα μου Εκδίκηση, το κεφαλαιάκι Κατίγκω Ντουρεμάκη, είναι η μάνα μου στην Κατοχή1. Μουσικός ων, ο Μ.Χ. όφειλε να γνωρίζει και το τραγούδι του Μπαγιαντέρα, «Του Κυριάκου το Γαϊδούρι»: «…του το σφάξαν ένα βράδυ για μοσχάρι στο σκοτάδι, τού το σφάξαν ένα βράδυ με την πείνα τη μεγάλη». Με τι δικαίωμα λοιπόν μιλάει περιφρονητικά κι απαξιωτικά, αν δεν λοιδορεί; Κι από πάνω “περιούσιοι”, λέξη που δεν προέρχεται καν από την ελληνική αλλά από την χριστιανική γραμματεία, Παύλος, Προς Τίτον, 14. 2 (Το περίφημο Λεξικό Λίντελ-Σκοτ από αβλεψία αναφέρει Προς Τιμ(όθεον), ποια κυβέρνηση όμως το είπε αυτό, ποιος; Κι αν τυχόν το είπε, δεν θα έπρεπε να χαρούμε και να περηφανευτούμε ύστερα από τόσες θυσίες, έστω και με μια υπερβολή; Οι Αγγλοσάξωνες, Σοβιετικοί κλπ δεν περηφανευόντουσαν, τους μέμφθηκε ποτέ κανείς, εμείς γιατί είμαστε άξιοι μομφής, αν κάτι τέτοιο έχει λεχθεί;
Δ) Πιστεύαμε στο τέλος σαν τον Καραγκιόζη πως εμείς σκοτώσαμε τον καταραμένο όφι. Μεθύσαμε από δόξα που μόνοι μας χαρίσαμε στους εαυτούς μας.
Στον εαυτό μας, κατ’ αρχάς, όχι στους εαυτούς μας. Τιμή μας που ‘μασταν Καραγκιόζηδες και σκοτώσαμε τον όφι, ποιος όμως είπε ότι τον σκοτώσαμε μόνοι μας και πότε χαρίσαμε κάποιον τίτλο στον εαυτό μας που να αποκλείει ή να μειώνει τους άλλους; Γιατί διαστρεβλώνει την Ιστορία; Καλά κάναμε και μεθύσαμε με την δόξα που κατακτήσαμε, δεν είμασταν ούτε φιλοναζιστές, όπως οι μισοί ευρωπαϊκοί λαοί κι οι τούρκοι, ούτε δειλοί. Επαναλαμβάνω: Τι θα έλεγε ο τιμητής Μ.Χ. αν είμασταν συνεργάτες των Γερμανών; Εμείς πληρώσαμε με αίμα τους Γερμανούς και καταλήξαμε σε νέο αίμα στον εμφύλιο, πληρώνοντας και την ΕΣΣΔ.
Ε) Για άλλη μια φορά νίκησαν οι Χίτες, οι κουτσαβάκιδες, οι ταγματασφαλίτες, οι βασανιστές και οι μέλλοντες Μιχαλόπουλοι και οι Κουρήδες.
Για τους Μιχαλόπουλους και Κουρήδες (εκδότες των φυλλάδων Ελεύθερη Ώρα και Αυριανή) έχει δίκιο, αλλά στο σπίτι του κρεμασμένου, δεν μιλάνε για σκοινί, θα έλεγε κανείς. Χίτες και ταγματασφαλίτες υπήρχαν μόνο στο κόμμα του Κ. Καραμανλή, τον οποίο θαύμαζε ο Μ.Χ κι ο οποίος είχε υπό την προστασία του τον Χ. και τον διόρισε στο Γ΄ πρόγραμμα. Αμφότεροι δεν πήραν μέρος ούτε στην Αντίσταση κατά των Γερμανών, ο Χ. ήταν για λίγο στην ΕΠΟΝ, ούτε στον Αντιδικτατορικό Αγώνα. Συνεπώς;
ΣΤ) Αυτή είναι η 28η Οκτωβρίου.
Αυτή είναι η απόλυτη διαστρέβλωσή της. Το όλο σχόλιο δεν περιποιεί καμμία τιμή στον Μ.Χ. που αδίκησε κατάφωρα τον εαυτό του και δεν υπάρχει και τρόπος να θεραπευθεί αυτό του το ολίσθημα, αφού δεν ανεκάλεσε ποτέ ο ίδιος το άστοχό του σχόλιο. Όφειλε.
Ιδού το απόσπασμα, σ. 148: “…αλλά παντού γύρω οι γείτονες πέθαιναν κι οι παραγείτονες πέθαιναν κι όλοι στην Αθήνα πέθαιναν κι αυτοί πιπίλαγαν το συκώτι που δεν ‘κοβότανε και γλύστραγε, και δεν κοβόταν και το ‘γλυφαν και το πιπίλαγαν και δεν κοβόταν και δώσ’ του να το δαγκώνουν, και να κλαίνε τα δόντια τους για την ανημπόρια τους, αλλά δεν κοβότανε, αλλά τους πήρε είδηση η μάνα τους η Φλώρα, η χορτομαζώχτρα, και τους πήρε στο κυνήγι και τους φώναζε, «πετάχτε το! φτύστε το! είν’ αμαρτία! το ‘χει καταραστεί ο Χριστός!», αλλά αυτοί πείναγαν, πείναγαν, Χριστέ μου, πόσο πείναγαν, πείναγαν, αλλά κρέας, κρέας, είναι κρέας, και δώσ’ του πάλι να το μασάνε και δώσ’ του να μην κόβεται και να τρέχουν πάνω στις γραμμές του τραίνου να ξεφύγουν της μάνας τους, ‘τρέχαν κατά του Ρουφ με το καταραμένο συκώτι στο στόμα και το στόμα γεμάτα υγρά απαίσια βρωμερά, αλλά τι νόστιμο πού ήταν το συχαμερό συκώτι, άγριο, τριχωτό, άκοφτο, αλλά ωραίο, ωραίο, μμμμ! μμμμ!, νόστιμο, πεντανόστιμο, δάγκωσε, μόι Κατίγκω, δάγκωσε κι εσύ, Ταρζάν! μμμμ! μμμ! αλλά «φτύστε το! πετάχτε το! είναι καταραμένο! θα πεθάνετε! θα σας καταραστεί ο Χριστός!», αλλά δεν κοβόταν, δεν κοβόταν το αναθεματισμένο κι έτρεχαν στις γραμμές και δεν κοβόταν κι έτρεχαν και «πετάχτε το!» και δεν το πέταγαν και δεν κοβόταν και θα ‘μειναν πάλι νηστικοί θεονήστικοι με τα ογδόντα γραμμάρια ψωμί την μέρα που τους άφηναν να τρώνε οι βρωμο-Γερμαναράδες… ράους, εκάς, εκάς!…”
*Ο Αλέξανδρος Ασωνίτης είναι συγγραφέας. Το μυθιστόρημά του Εκδίκηση, κυκλοφορεί απ’ τις εκδόσεις Πατάκη. Διευθύνει την σχολή σεμιναρίων Ανοιχτή Τέχνη, στο Σύνταγμα
