- Από την Ομάδα ΕΝ ΔΗΜΩ ΗΛΙΔΑΣ
ΣΕΠΤΕΜΒΡΗΣ. Είναι ο 9ος μήνας του χρόνου και έχει 30 ημέρες. Τον μήνα αυτό οι Ρωμαίοι τον ονόμαζαν έβδομο και ήταν πραγματικά ο έβδομος, διότι ο πρώτος μήνας των Ρωμαίων ήταν ο Μάρτιος. Αλλά όταν ο Νουμάς έκανε τον πρώτο μήνα του έτους τον Γενάρη, ο μήνας αυτός κράτησε το πρώτο του όνομα ενώ ήτανε ο ένατος. Προέρχεται από το Λατινικό SEPTEN – επτά. Στην αρχαιότητα λεγόταν Βοηδρομιών και άρχιζε από τις 15 Σεπτέμβρη έως 13 Οκτώβρη.
Ο ήλιος βρίσκεται στον Ζυγό. Ονόματα του Σεπτέμβρη: Τρυγητής, Σταυριάτης, Σταφυλάρης, Σποριάρης, Πατητής, Χρυσάφυλλος και Πρωτοχείμωνος. Στη Μάνη τον αποκαλούσαν και Ορτυκολόγο, γιατί τότε γινόντουσαν τα μεγάλα περάσματα των Ορτυκιών. Αρχή νέας περιόδου θεωρούν οι αγρότες την 14 Σεπτέμβρη ήτοι του Σταυρού. Σπάνε επίσης το ρόδι στο σπίτι τους και το ανθοστολίζουν για να πάει καλά η επόμενη χρονιά. Η 14 Σεμπτέβρη, ήτοι του Σταυρού, ήταν η έναρξη του ενοικίου ενός χωραφιού και διαρκούσε μέχρι του Σταυρού του επομένου έτους αν ήταν για λιβάδι και για τέσσερα χρόνια αν προοριζόταν για σπορά. Τον Σεπτέμβρη πίστευαν παλιά ότι ο Χάρος έγραφε το δεφτέρι του για όσους έπρεπε να πάρει αυτή τη χρονιά.
Για να μαντέψουν αν κάποιος πέθαινε από την οικογένεια έβαζαν καρύδια στα κεραμίδια ανάλογα με τους ανθρώπους του σπιτιού. Όσα καρύδια έβγαιναν κούφια τόσοι θα ήταν οι θάνατοι της χρονιάς. Είναι ακόμα και ο μήνας ενάρξεως των σχολείων.
Αδέρφια μαλωμένα, σταφύλια πατημένα, σαν του Τρυγητή το αίμα.
Αμούχτι κρασί κι ας είναι και ξύδι.
Αν βρέξει ο Μάης ένα νερό κι αν ξέρεις τα μερομήνια καρτέρα πότε θα ’ρθει ο τρυγητής να πιάσεις τα κοφίνια.
Αν βρέξει ο τρυγητής χαρά στον τυροκόμο.
Αν δεν κάνει καλές μέρες δεν γιομίζουν οι βαρέλες.
Από κακό Τρυγητή, ούτε μπότσα, ούτε κρασί.
Απ’ του Σταυρού και πέρα άλλαξε ο βλάχος βέρα. (στρούγκα)
Γενάρη και Τρυγητή μένουν τα πρόβατα δίχως φαΐ.
Έφθασε ο Τρυγητής, ξαπόστασε ο δραγάτης.
Η πορδή του πατητή, μοσχοβολάδα στο κρασί.
Ήρθε του Σταυρού, τέλος του Καλοκαιριού.
Ή σταφύλια τρυγάμε ή σταφύλια πατάμε.
Θέλεις τρύγα και κουβάλα, θέλεις τρύγα και τραγούδα.
Θέρος, τρύγος, πόλεμος.
Κάθε κλήμα και πανέρι κάθε κούρβουλο και μπότσα.
Καλός ο Τρυγητής, χαίρεται ο μπεκρής.
Κακός ο Τρυγητής, άδεια τα βαγένια.
Μάης άβρεχτος, μούστος άμετρος.
Μάης άβρεχτος, Τρυγητής χαρούμενος.
Μπροστά πάει ο τρυγητής και παρά πίσω ο πατητής.
Ξένα τα σταφύλια, ξύδι το κρασί.
Ο δραγάτης στ’ αμπέλια κι ο διάβολος στα βαρέλια.
Ότι φέρει ο τρυγητής θα πατήσει ο πατητής.
Ούτε ρόγα στο τσαμπί, ούτε κώλος θα βραχεί.
Σεπτεμβριάτικος καιρός πότε κάφτης πότε βροχερός.
Σεπτέμβρη σέμπρο γύρευε, τα βόδια σου λιχάτευε και τα παιδιά σου τάιζε.
Τ’ αμπέλι μετά τον Τρυγητή δεν σε θέλει.
Της Αγίας Σοφιάς, πάρε κοφίνι να τρυγάς.
Της όμορφης το τρυγοκοφίνι, όλη μέρα παίρνει και δίνει.
Τον κακό τον τρυγητή ούτε ρόγα ούτε τσαμπί.
Τον Σεπτέμβρη κακοκαιριά μην σ’ βρει.
Τον Σεπτέμβρη ο καλός νοικοκύρης σέμπρο θέλει να εύρει.
Τον Τρυγητή η χήρα πιάνει στα σκέλια ψείρα.
Τον τρυγητή μην αρνηθείς, και φίλο να μην πιάσεις.
Τον Τρυγητή μυρίζει κρασί και το βρακί.
Τον Τρυγητή στάρι σπείρε και στο πανηγύρι σύρε.
Τον Τρυγητή του αμπελουργού πάνε χαλάλι οι κόποι.
Τον Σεπτέμβρη τα σταφύλια τον Οχτώβρη τα κουδούνια
Τον Τρυγητή στάρι σπείρε κι όπου θελήσεις σύρε.
Τον Τρυγητή τ’ αμπέλια μαζώνουν τα κοπέλια.
Του Τρυγητή τα λίγα κοφίνια φέρνουν στο μπεκρή μεγάλη γκρίνια.
Τον Σεπτέμβρη χόρτασε κι ο κώλος της μυλωνούς αλεύρι.
Του Σταυρού μέχρι τ’ Αγιανιού ήρθε η ώρα τ’ αμπελιού.
Του Σταυρού κοίτα κι από του Αη –Γιωργιού ξεκοίτα
Του σταυρού, άλλος νοικοκύρης εδώ κι άλλος αλλού.
Του δραγάτη η κυρά τον Τρυγητή βλέπει χαρά.
Τρύγα τα δικά σου αμπέλια κι όχι τα ξένα.
Χαλάζι του τρυγητή, ούτε ρόγα στο τσαμπί.
