Η διαδικασία θυμίζει το εκρηκτικό καλοκαίρι του 1965 που οδήγησε στον εκτροχιασμό της πολιτικής και στην Χούντα. Όμως αυτό που περιγράφει ο Κ. Μητσοτάκης στα απομνημονεύματά του είναι μια δυνατότητα δημιουργίας πολιτικής ανωμαλίας και αστάθειας το 1958. Όταν, όπως ο ίδιος ομολογεί: ”Ο Παπαληγούρας ήταν πάντα το κύριο πρόσωπο της ανατροπής του Καραμανλή. […] Υποτίθεται, λοιπόν, ότι συνωμοτούσαμε (σ.σ. Π. Παπαληγούρας, Κ. Μητσοτάκης, Π. Κόκκας) για να ρίξουμε τον Καραμανλή. Εγώ γνωρίζω ότι η Αμερικανική Πρεσβεία ήταν 100% πίσω από την ανατροπή του Καραμανλή. Ο Παπαληγούρας συνεννοείτο με τον Αμερικανό πρέσβη, ο οποίος τον ενθάρρυνε να ανατρέψει τον Καραμανλή. Το ζούσα εκείνη την εποχή, υπήρχαν επαφές του Παπαληγούρα με την Αμερικανική Πρεσβεία, καθαρές, ξεκάθαρες, δεν είναι κάτι το οποίο μπορεί να αμφισβητηθεί, το ότι οι Αμερικανοί ανέτρεψαν τον Καραμανλή”. Ο Μητσοτάκης και ο ”αυτοκόλλητος” εκδότης ”συνωμοτούσαν” με τον Παπαληγούρα για την ανατροπή Καραμανλή. Η κυβέρνηση παραιτήθηκε στις 2/3/1958.
Αλλά ο Παύλος δεν συναίνεσε, τότε, στα σχέδια ανωμαλίας. Αντί να ακολουθήσει τον καταστροφικό δρόμο που ακολούθησε, επτά χρόνια αργότερα, ο Κωνσταντίνος, άφησε να μιλήσουν οι πολίτες. Ενώ ο Μητσοτάκης είχε την λύση: ”ο βασιλεύς, λοιπόν, “σκοτώνει, εκτελεί” τους δεκαοκτώ που είχαν φύγει, δίνοντας στον Καραμανλή τη διάλυση της Βουλής. Θα με ρωτήσετε, τι άλλο μπορούσε να κάνει; Πάρα πολύ εύκολο ήταν να ακολουθήσει τη διαδικασία την οποία προβλέπει το Σύνταγμα και να πάει παρακάτω, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο Σοφοκλής εκεί θα έπαιζε τον ρόλο του. Όλοι οι κεντρώοι θα ήταν έτοιμοι να συνεργαστούμε με ένα μεγάλο κομμάτι της ΕΡΕ που ήταν διαθέσιμο και να ξεφύγουμε από την παντοκρατορία του Καραμανλή. […] Υπήρχε δυνατότητα, αν ο βασιλεύς ήθελε να ακολουθήσει μία διαδικασία, αυτή που προβλέπει το Σύνταγμα άλλωστε, να φωνάζει τον έναν μετά τον άλλο και να τους δίνει εντολές, 100% θα βρισκόταν λύση ”. Να φωνάζει τον έναν μετά τον άλλο, πώς λέμε Νόβα, Τσιριμώκο, Στεφανόπουλο και ό,τι ήθελε προκύψει.
Τα σχέδια του, που απέτυχαν το 1958 ευοδώθηκαν το 1963. Στις εκλογές του 1958 η Αριστερά με 24,42% ήρθε δεύτερη ενώ οι Φιλελεύθεροι (Παπανδρέου, Βενιζέλος, Μητσοτάκης, κ.λπ.) τρίτοι με 20,67%. Το γεγονός αυτό υπό το φως του Ψυχρού Πολέμου και εννέα μόνο χρόνια μετά την λήξη του εμφυλίου προκάλεσε σοκ. Έτσι: ”Αποφασίστηκε να γίνει μια επέμβαση προσεκτική στις εκλογές… Πιστεύω ότι ξεκίνησε από το Παλάτι […] οι αρχηγοί του Κέντρου, Σοφοκλής και Παπανδρέου είναι βέβαιο ότι γνώριζαν […] δεν καθορίστηκε το αποτέλεσμα φουσκώσαμε πάρα πολύ αυτά που έγιναν. Ο Καραμανλής θα κέρδιζε τις εκλογές και η ΕΚ θα ερχόταν δεύτερη. Ο Γέρος δεν είχε αναστολές”! Δύο σημεία έχουν ιδιαίτερη σημασία. Πρώτον η παραδοχή ότι ο Καραμανλής θα κέρδιζε τις εκλογές, επομένως δεν είχε καμία ανάγκη την ”επέμβαση” και δεύτερον ότι αυτή ήταν σε γνώση της ηγεσίας του Κέντρου. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που έλεγε ο Παπανδρέου στους συνεργάτες του: ”Θα κάνωμεν πολιτικήν και εκλογικήν συνεργασίαν με τον Καραμανλήν. Τα στρατόπεδα θα είναι δύο: από το ένα μέρος θα είναι οι εθνικόφρονες και από το άλλο οι κομμουνισταί. Θα κάνωμεν τας εκλογάς με τους χωροφύλακές και με το πιστόλι στο χέρι” (Σπ. Λιναρδάτου, ”Από τον Εμφύλιο στη Χούντα”)! Γιατί, ενώ ο Καραμανλής δεν είχε ανάγκη την ”επέμβαση”, η Ε.Κ. την είχε απόλυτη ανάγκη.
Στις 19/9/61, μετά από πολύμηνες διαβουλεύσεις, δημιουργήθηκε το πολιτικό συνονθύλευμα της Ε.Κ. -αποτελώντας την εύθραυστη συγκόλληση φιλελεύθερων και δεξιών καπετανάτων- και το πρωί της επομένης (20/9/61) η κυβέρνηση παραιτήθηκε και προκηρύχθηκαν εκλογές για τις 29/10/61. Ο σχεδιασμός και η συνεννόηση που φανερώνουν την ”πολιτικήν και εκλογικήν συνεργασίαν” προκειμένου να αποκλειστεί το ενδεχόμενο επανάληψης του αποτελέσματος του 1958 είναι αναμφισβήτητος. Άλλωστε ο Παπανδρέου δήλωνε πως επιδίωξη της Ε.Κ. ήταν να περιορίσει την ΕΔΑ και να μπορούν ”τα δύο εθνικόφρονα κόμματα να παλαίουν εντός των πλαισίων της Δημοκρατίας” («ΤΟ ΒΗΜΑ», 13/10/61).
Το αποτέλεσμα των εκλογών δικαίωσε τους στόχους του αρχηγού της Ε.Κ. Η Ε.Ρ.Ε. με 50,81% και η Ε.Κ. με 33,36% αποτέλεσαν το ”εθνικόφρον δίπολο” απέναντι στο ΠΑΜΕ (14,33%). Η επικράτηση του Καραμανλή ήταν όχι απλά αναμενόμενη, –με βάση όχι μόνο την ανάδειξη της ηγετικής φυσιογνωμίας του αλλά κυρίως την εκρηκτική οικονομική και κοινωνική πρόοδο– αλλά βεβαία. Ανασφάλεια υπήρχε μόνο ως προς το αποτέλεσμα της Ε.Κ. λόγω της προϊστορίας των αντιθέσεων, των διασπάσεων, των αλληλοσπαραγμών για την ηγεσία και της ευκαιριακής συγκρότησής της από κεντρώα και δεξιά πολιτικά ”περιτρίμματα”. Αυτό δεν εμπόδισε το νέο πολιτικό μόρφωμα να αδράξει την ευκαιρία που, με την συνδρομή και άλλων παραγόντων, το έφερε στην εξουσία αλλά τελικά δημιούργησε την πολιτική αστάθεια που οδήγησε στην Χούντα. Όπως λέει ο Μητσοτάκης ”Ο Γέρος δεν είχε αναστολές” αλλά δεν ήταν μόνος. Κανένας στην Ε.Κ. δεν είχε αναστολές. Η ανενδοίαστη συμμαχία με το ΠΑΜΕ, στα πλαίσια του ”Ανένδοτου” προφανώς αναιρούσε τον προεκλογικό στόχο για ”δύο εθνικόφρονα κόμματα”. Όταν μάλιστα γνώριζαν ότι: ”δεν καθορίστηκε το αποτέλεσμα […] Ο Καραμανλής θα κέρδιζε τις εκλογές ”.
Χρησιμοποίησαν λοιπόν την Αριστερά ως πολιτικό κριό: ”Είχαμε κινητοποιήσει λαό αλλά δεν θα μπορούσαμε να πετύχουμε αυτό το τεράστιο κύμα χωρίς την Αριστερά. Εάν η Αριστερά έμενε ουδέτερη, οι κινητοποιήσεις θα ήσαν ένα ποσοστό αυτών που έγιναν”! Σύμφωνα με τον Μητσοτάκη στόχος του ”Ανένδοτου” ήταν: ”να τρομοκρατήσει το Παλάτι. […] Χτυπούσαμε το Παλάτι μαζί με τον Καραμανλή, θέλαμε να τρομάξει ο βασιλιάς, να καταλάβει ότι μπορεί να κινδυνεύσει και ο ίδιος και ο θρόνος του”. Η ”τρομοκρατία” είχε στόχο να κατανοήσει το Παλάτι: ”Ότι τελείωσε, έπρεπε να βοηθήσει να γίνει μία αλλαγή. […] Και το Παλάτι κατέληξε τελικά να διώξει τον Καραμανλή, διότι ουσιαστικά αυτό έγινε”. Αυτή η ερμηνεία ωστόσο είναι βολική για την Ε.Κ.. Σύμφωνα με τους πολιτικούς και ιστορικούς αναλυτές άλλη ήταν η βασική αιτία της ρήξης Καραμανλή – Ανακτόρων. Όπως αναφέρει και ο Παπαχελάς: ”αιτία της κρίσης ήταν άλλη: η κάθετη αντίθεση του Θρόνου στην πρόταση αναθεώρησης του Συντάγματος του 1952 που επιχειρούσε ο Καραμανλής και η οποία θα μετέφερε ένα σημαντικό μέρος εξουσιών από τον Θρόνο στην κυβέρνηση της χώρας”.
Γιατί οι φιλελεύθεροι δεν ήθελαν τον περιορισμό των εξουσιών του θρόνου που επιχειρούσαν οι συντηρητικοί; Γιατί οι φιλελεύθεροι δεν μπόρεσαν να αποτελέσουν τον δεύτερο εθνικόφρονα πολιτικό πόλο; Γιατί αναλώθηκαν στην εσωτερική ίντριγκα, στις καμαρίλες και στα παιδαριώδη πολιτικά σχεδιάσματα; Παιχνίδια ανθρώπων που μεγάλωσαν σε ”αυλές” και συνήθισαν να θεωρούν πολιτική τα παίγνια των αυλικών. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Μητσοτάκης αφηγείται ότι το 1955: ”μαζί με τον Καρτάλη σχεδιάζαμε να του δώσουμε τη χαριστική βολή, στην εκκίνησή του ως πρωθυπουργού. Ήταν ένα σχέδιο το οποίο θα τον εξόντωνε, σίγουρα θα τον εξόντωνε. Όταν του το διηγήθηκα στο Παρίσι, ότι σου ’χα ετοιμάσει αυτό κι αυτό, κάθε άλλο παρά γέλασε. […]Ή όταν του έλεγα “Εγώ έκανα την πολιτική των παροχών, διότι εσύ τα φύλαξες και μας τα χάρισες, γιατί τα φύλαξες;” εκνευριζόταν” ως δηλωτικά ότι ”ο Καραμανλής δεν είχε ψυχικά περιθώρια”!
Συνοψίζοντας έχουμε, σχέδια ανατροπής και ”εξόντωσης” του Καραμανλή με τον Καρτάλη το 1955. Συζητήσεις και μεθοδεύσεις ανατροπής του με Παπαληγούρα και Κόκκα το 1958. Ανένδοτος και συμμαχία με το ΠΑΜΕ το 1961. Ακύρωση της προσπάθειας αλλαγής του Συντάγματος το 1962-1963 ενώ ”Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον πόσο ψυχρά και σχεδόν αποστασιοποιημένα αντιμετωπίζει (σ.σ. ο Κ.Μ.) τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον άνθρωπο που ήταν ο προσωπικός και σκληρότερος πολιτικός αντίπαλός του. Χρησιμοποιεί σκληρούς όρους και αφήνει αιχμηρά υπονοούμενα, αλλά μοιάζει να θέλει να «κλείσει τα βιβλία» μαζί του. Αντιθέτως, είναι το πάθος και η ένταση που χαρακτηρίζουν τις αναφορές του στον Κωνσταντίνο Καραμανλή” (”Ο Κ.Μ. Με τα δικά του λόγια”, Α. Παπαχελάς) αλλά ”ο Καραμανλής δεν είχε χιούμορ”. Δυστυχώς για τους αφηγητές και η ιστορία δεν έχει χιούμορ.
