Ο Φρόιντ περιγράφει με τον όρο ‘οικογενειακό μυθιστόρημα’ τη συνειδητή φαντασίωση των παιδιών ότι οι γονείς του δεν είναι οι πραγματικοί. Όταν το παιδί απογοητεύεται από τους γονείς του, φαντάζεται ότι έχει άλλους, καλύτερους γονείς και ότι είναι υιοθετημένο. Πρόκειται για μια καταπιεσμένη φαντασίωση, που συχνά τα παιδιά δεν ομολογούν ούτε στον εαυτό τους. Επίσης, το παιδί μπορεί να σκέφτεται ότι η γέννησή του ήταν αποτέλεσμα μητρικής απιστίας. Συνήθως, οι γονείς που φαντάζεται το παιδί είναι ευγενικής καταγωγής ή ανώτερης κοινωνικής τάξης από τους πραγματικούς γονείς.
Το οικογενειακό μυθιστόρημα που φαντάζεται το παιδί μπορεί να οφείλεται σε πολλούς λόγους: εκδίκηση απέναντι στους απογοητευτικούς γονείς, αντιπαλότητα με τον γονέα του ίδιου φύλου, χωρισμός από εξιδανικευμένους γονείς μέσω της μεταμόρφωσης σε φανταστικούς γονείς και την εξάλειψη αδερφών για ανταγωνιστικούς ή αιμομικτικούς σκοπούς. Σε περιπτώσεις όπου το παιδί περιφρονείται ή αισθάνεται ότι έχει περιφρονηθεί, και νιώθει ότι δεν λαμβάνει ολόκληρη την αγάπη των γονιών του. Η αίσθηση του παιδιού ότι η δική του στοργή δεν ανταποκρίνεται πλήρως, τότε βρίσκει μια διέξοδο μέσα από την ιδέα ότι είναι θετό παιδί. Η προσπάθεια να αντικαταστήσει τους πραγματικούς γονείς από ανώτερους είναι μόνο μια έκφραση της λαχτάρας του παιδιού για τις ευτυχισμένες μέρες που έχασε με τον πατέρα, καθώς πίστευε ότι ήταν ευγενής και δυνατός, καθώς και με τη μητέρα που πίστευε ότι ήταν αγαπητή και γλυκιά. Έτσι απομακρύνεται από τους γονείς και από την υψηλή εικόνα που είχε για αυτούς.
Το οικογενειακό μυθιστόρημα χτίζεται με βάση τη διαισθητική γνώση του παιδιού σχετικά με τα συναισθήματα των γονιών του, αν και οι γονείς θεωρούν ότι αυτά είναι τελείως κρυμμένα. Η φαντασίωση του παιδιού μπορεί να στηριχθεί στην αμφιβολία και στο ασυνείδητο των γονιών.
Το άτομο μεγαλώνοντας απελευθερώνεται από την εξουσία των γονιών του μέσα από μια οδυνηρή πορεία. Για το μικρό παιδί, οι γονείς του αρχικά είναι η μόνη εξουσία και η πηγή κάθε πεποίθησης. Το παιδί επιθυμεί να γίνει όπως οι γονείς του και κυρίως ο γονιός του ίδιου φύλου. Όμως, καθώς το παιδί μεγαλώνει καταλαβαίνει ότι οι γονείς του έχουν και θετικά και αρνητικά στοιχεία. Γνωρίζει και άλλους γονείς και τους συγκρίνει με τους δικούς του και αρχίζει να αμφιβάλλει για την μοναδική ιδιότητα που τους είχε αποδώσει. Διάφορες απογοητεύσεις που βιώνει από τους γονείς του, το οδηγούν στο να αρχίσει να τους επικρίνει. Τώρα πλέον έχει μια χαμηλή εικόνα για τους γονείς και τους βλέπει με πιο αληθοφανή τρόπο.
- Πηγή: Φρόυντ. 2014. Το οικογενειακό μυθιστόρημα των νευρωτικών και άλλα κείμενα. Opportuna.
Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Posted by Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc
