Το θείο δράμα μέσα από την Τέχνη

The Crucifixion c. 1502 – Matthias Grünewald

Του Νίκου Τσούλια

Η Τέχνη έχει πάντα δικά της μονοπάτια. Δεν αρκείται στην ορθολογική θεώρηση της πραγματικότητας. Έχει άλλους δρόμους και από την Επιστήμη και από τη Φιλοσοφία. Αφορμάται από το συναίσθημα μα το υπερβαίνει. Αναζητά νέα σύμπαντα. Τα δημιουργεί. Κάνει έναν δικό της κόσμο.
Αλλά και η Σταύρωση πώς μπορεί να κατανοηθεί ορθολογικά; Θέλει την πίστη μα και αυτή δεν αρκεί. Θέλει τον άνθρωπο να βγει έξω από τα συνηθισμένα σύνορα της ύπαρξής του. Να κατανοήσει το ακατανόητο. Να βρει τόπους μεταφυσικής. Να εντρυφήσει στα υπαρξιακά ερωτήματα.
Να στοχαστεί περί του θανάτου, περί της ιερής θυσίας. Μπορεί;
Πρέπει να δοκιμάσει τον στοχασμό του στην παραμεθόριο των νοητικών δυνατοτήτων του. Να βγει έξω από κάθε συμβατικότητα, από κάθε ερμηνεία της λογικής. Να αμφισβητήσει τη γήινη, την υλική πλευρά του – έστω προσωρινά.
Και είναι η Τέχνη που μπορεί να προσεγγίσει το άγνωστο, το άγνωστο που τρομάζει και γοητεύει. Είναι τόσο ισχυρή και τόσο χαοτική, τόσο ελκυστική και τόσο μαγευτική η διαμεσολάβηση της Τέχνης μεταξύ του ανθρώπου και της Σταύρωσης, που αφήνει μικρές λάμψεις φωτός να ψηλαφίσεις το θείο. Να βρεθείς σε κατάσταση έκστασης και ολοκληρωτικής απορίας. Να θέσεις την ύπαρξή σου σε δοκιμασία αφαίρεσης…
Ο Γκόγια, ο Πικάσο, ο Νταλί, ο Ρέμπραντ, ο Καραβάτζιο, ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Ντιέγκο Βελάσκεθ, ο Ραφαήλ, ο Ρόχιερ φαν ντερ Βάιντεν, ο Τιτσιάνο, ο Θεόδωρος Ράλλης, ο Κωνσταντίνος Παρθένης, ο Νίκος Εγγονόπουλος, ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος κλπ κλπ εμπνεύστηκαν από το θείο δράμα. Ένιωσαν δέος ανάμεσα στη σκέψη τους και στον καμβά τους. Καταδύθηκαν στα βάθη της ψυχής τους, για να συλλάβουν το ασύλληπτο. Επινόησαν ξεχωριστή τεχνοτροπία, για να δημιουργήσουν το έργο τους. Γεφύρωσαν το ανθρώπινο με το θείο.
Πόσος λογισμός, πόσο θαυμασμός, πόση έκσταση νιώθουμε μπροστά στους πίνακές τους; Μπορεί ποτέ κάποιο κείμενο να αγγίξει το θαύμα αυτών των δημιουργημάτων; Μπορεί να κάνει τον άνθρωπο να νιώσει μια μορφή εξαΰλωσης, προκειμένου να βρει έστω κάποια ψίχουλα της ιερής θυσίας;
Η Τέχνη έδωσε τον καλύτερο εαυτό της για τη Σταύρωση. Η Σταύρωση οδηγεί στην Ανάσταση, στη Ζωή. Και είναι αυτή η θεία πορεία, το θείο μήνυμα, που κάνει την Τέχνη περί της Σταύρωσης να είναι κορυφαία, να είναι αιώνια.